Салықтың пайда болуы және оның даму тарихы

Есімжанова Ы.
Абдуалиева Ы.

ғылымы негізіне жатады. Салық салу тәжірибесі мемлекеттің салықты міндеттеу қажеттілігі

салдарынан қалыптасты. Мемлекет қоғам мүддесіне қызмет ету нәтижесінде экономикалық, қаржылық, әлеуметтік, демографиялық және т.б саясатты орындап, жүзеге асырады. Бұл ретте, әлеуметтік - экономикалық процестерді мемлекеттік реттеудегі обьект пен субьектінің өзара әрекет құралы ретінде қаржы – несиелік және бағалық механизм қолданылады.

экономикалық бейнесі көрсетілген» - деп К.Маркс атап көрсеткен. Капиталистік қатынастардың

құрылуы және дамуы кезеңінде салықтың маңызы арта түсті: Жаңа аймақтарды басып алуға қажетті әскермен флотты қамтамасыз ететін – шикізат нарығы мен дайын өнімді өткізуге және қазынаға қосымша қаражат қажет болды.
Мемлекеттің қоғам пайдасы үшін жалпы ішкі өнім құнының белгілі бөлігін міндетті жарна түрінде алуы салықтың маңызын құрайды. Жарнаны жалпы өнім өндірісінің негізгі қатысушылары жүзеге асырады.
• Материалдық және материалдық емес игіліктерді өз еңбегімен
жасайтын және белгілі табыс табатын қызметкерлер;
• Кәсіпкерлік салада қызмет ететін шаруашылық субьектілері,
капитал иеленушілері.

ресурсы құрылады. Салықтың экономикалық мазмұны бір жағынан – шаруашылық субьектілері

мен азаматтардың, мемлекеттің өзара қатынасы арқылы байқалса, бір жағынан – мемлекеттік табыстың құрылу есебінен көрінеді.

қайта бөлінетін, оның ішінде: Халықтың қорғалмаған бөлігі – балалар, көп

балалы аналар, зейнеткерлер, мүгедектерге көмек берудің әлеуметтік бағдарламасын; Экономиканың, аймақтардың, кәсіпорындардың жеке салаларына көмек көрсетуге, әскерді қамтамасыз етуге, денсаулық сақтау, білім, құқық тәртібін қорғау, басқару органдары сияқты әлеуметтік сала қызметкерлеріне көмек көрсетуге бағытталған экономикалық бағдарламаларды қаржыландыруға арналған мемлекеттің жалпы ішкі өнімінің үлесі. Микроэкономикалық тұрғыда салық – өз қызметін жүзеге асыруда шаруашылықтандыру субьектісімен шығарылған өнімнен алынатын үлес.

негізі болып табылады. Мемлекетті қамсыздандыру үшін, азаматтардың біртіндеп міндетті және

үздіксіз бола бастаған табиғи және ақшалай түріндегі жарналары қажет болды. Адамзаттың даму тарихында салық нысандары мен әдістері өзгеріске түсті, өңделді, мемлекет қажеттілігі мен сұранысына бейімделді, олардың қызметі кеңейді, әлеуметтік-экономикалық процесстердегі ролі өзгерді.

болады.

Дамудың бастапқы кезеңінде ерте заманнан орта ғасыр басына дейін мемлекеттің

салықты анықтау және жинауға арналған қаржылық аппараты болмады. Қаражаттың тек жалпы сомасы анықталып, салық жинау қалаға немесе қауымға жүктелген.

құрылып, мемлекет қызметтің бір бөлігін өз мойынша алады: салық салу

үлесін ортады, салықты жинау процессін қадағалайды, бұл процесті кең мәселе төңірегінде анықтайды.
Үшінші кезең, жаңа кезең. Мемлекет салық белгілеу және төлетуге байланысты қызметті өз қолына алады, салық салу ережелері белгіленеді. Үкіметтің аймақтық органдары өзіндік деңгейі бола тұрып, мемлекет көмекшісінің ролін атқарады.
Мемлектті ұймдастырудың бастапқы сатысында салық салудың алғашқы нысаны құрбан шалу болды. Бірақ бұл ерікті түрде боллды деп ойлауға болмайды. Құрбан шалу жазылмаған заң болды, сондықтан төлемнің немесе жиынның мәжбүрлі түріне айналды. Және де жиынның пайыздық ставкасы жеткілікті мөлшерде анықталған.