Бунақденелілерді қорғау. Қызыл кітапқа енген бунақденелілер

жылдың қаңтарында бекітілді. Сол жылы омыртқалы жануарларды қамтыған Қызыл кітап

бөлімі жарияланды. Екінші басылым 1991 жылы, үшінші басылым 1996 жылы шықты. Өсімдіктерге арналған Қазақстаннның “Қызыл кітабы” 1981 жылы жарық көрді. Үшінші кітабына жәндіктердің 96 түрі енгізілді, оның 85 түрі бунақденелілер. Басқа қалған түрлер: буылтық құрттар – 2, ұлулар – 6, шаянтәрізділер – 1, өрмекшітәрізділер – 2.

Арал теңізіне таяу су алыбында ғана тіршілік етеді. Бұл –

ерекше қорғауды қажет ететін жыртқыш. Өйткені ол басқа бунақденелілер мен масаны қорек етеді. Аралдық нәзікқұйрық инелік ғылымға тек 1979 жылы ғана белгілі болды. Оңт. Жайықтағы көл жайылымынан және Сырдария өзенінің алабынан табылған. Толық зерттелмеген.

Шыбындарды қорек етеді. Олардың қанаттары біркелкі емес, бірі ұзын, бірі

қысқа болып келеді. Шолғынның құрсағының ұзындығы 49-61 мм дейін жетеді.

ең жалмауыз дәуіт. Ақтеңбіл дәуіттің дернәсілі 85 күнде 147 жоңышқа

бітесін, 41 жеміс шыбынын және 266 бөлме шыбынын қорек еткен. Жұмыртқадан жаңа шыққан дернәсіл ересек күйге жеткенше 1 кг 300 гр жуық бунақденелілерді жойған. Аналықтарының қомағайлығы ерекше. Ол аталығын жеп, жұмыртқаларының дамуына қажетті нәруызды осылай толықтырады.

мм ең ірі қоңыз. Еменді ормандарда өмір сүреді. Бас бөлігінде

жақ тұсынан бұғының мүйізіне ұқсас ұзын өскін ерекше байқалатындықтан, қоңыз “бұғықоңыз” аталған. Аналығы аталығынан кіші, тұрқы 28-45 мм. Зақымданған ағаш діңінен аққан шырынмен қоректенеді. Дернәсілдерінің дене пішіні имек “С” әрпіне ұқсас, түсі ақ, тұрқы - 14 см, жуандығы 2 см. Олар көбінесе шіріген емен ағашында дамиды. Дернәсілдердің дамуы 4 айдан 6 айға дейін созылады. Қоректенуі толық зерттелмеген. Дернәсілдер құрғақшылыққа төзімділігі -20 с аязға шыдайды.

ең ірі денелі шекшек тұқымдас бунақденелі. Мұның қанаты жоқ. Далалық

кергі шырылдамайды және жыртқыш. Оны солтүстік Қазақстаннан, соған жақын аумақтардан кездестіруге болады. Аналығының тұрқы – 35-75 мм. Дене бітімі, қорегін аулау тәсілі шекшектен гөрі дәуітке көбірек ұқсас.

дала қандалалары. Тіпті кейде дәуітті де жеп қояды. Ол дәуіт

тәрізді аяқтарын жазып жіберіп, қорегін аңдып, қозғалмай ұзақ отырады. Бір көңіл аударарлық жайт: табиғатта кергілердің аталығы көп кездеспейді. Сондықтан олардың аналықтары партеногенезді жолмен көбейеді. Бұл гр. Партенос – қаз қалпында + генесис – пайда болу деген сөздерден алынған. Дәлірек айтқанда: аталықсыз ұқрықтану. Дала кергісі даму барысында 8 рет түлейді. 3-4 аптадан соң толық ересек күйге келеді. Ұрықтанбаса да жұмыртқалап, түнде 7 жұмыртқа туады.