Сабақ тақырыбы; Өзен шаянының құрылыс ерекшеліктері. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі.

ерекшелігі, қызметі қандай?
Өзен шаянының дене құрылысы неше бөліктен тұрады?
Баскөкірек бөлімінде

қандай мүшелері орналасқан?
Құрсақ бөлімінің ерекшелігі?
Өзен шаянының қандай сезім жүйелері дамыған, олар қайда орналасқан?

бұл жәндік дара жынысты.
Өсімдіктермен бірге балық, бақа, басқа да су

жануарларының өлексесін жеп,
табиғатта санитарлық рөл атқаратын жануарды біздерде, яғни адамдарда кейбір түрлерін тағамдық азық ретінде пайдаланамыз. Бұл қай жәндік.
Жауабы : Ас шаян

Көбіне жасыл түстен-қара қоңыр түске, қоңырқай жасыл түске немесе қанық

қоңыр түске боялады. Бойы ұзындығы: аналығы 20см –ге дейін, аталығы-сәл қысқы болып келеді.
Өмір сүру уақыты: 8-10 жыл.

қажет ететін шаян. Шаянның денесі екі бөліктен: баскөкірек және құрсақтан

құралады. Баскөкірек бөлігінде бірі- ұзын, бірі-құсқа екі жұп бунақтанған мұртшалары, екі көзі мен ауыз мүшелері алдыңғы жағында болады. Бұлардан сәл төменірек бес жұп бунақтанған аяқтар көрінеді, олардың алдыңғы екеуінің ұшында үлкен қысқышы бар, ал қалған төрт жұбы жүретін аяқтар болып есептеледі.

Қоректенуі

Өсімдіктермен (90%ға
дейін) және етпен
қоректенеді (басяқтылармен,
құрттармен, бунақденелілермен,
және олардың дернәсілдерімен,
итбалықтармен) қоректенеді. Жаз
айларында өзен шаяндары балдырлармен және су өсімдіктерімен (элодея, крапива,тұңғиық, хвощ). Қыс мезгілінде-жерге түскен жапырақтармен. Аталығынан қарағанда аналығы тағамды көбірек тұтынады. Өзен шаяны өз інінің қасынан алысқа ұзамай қорегін ұстап жейді. Өсімдіктермен және өлі ағзаны да қорек қылады. Қорегінің иісін ұзын мұртшалары арқылы сезеді (өлі бақа, балық және т.б. Жануарлардың түрлеріменде қоректенеді.

астынан ін қазып сонда жасырынады немесе ағаш тамырының астына тығылып

жатады(өзен жасаындағы тастардың арасына да жасырынады).

аяқтары
Құрсақ аяқтары
1.Үстіңгі жақ
2.Астыңғы жақ
3.Жақ аяқтары

бес жұп буын аяқтарының қысқарақ ж/е жіңішкерек 4 жұбы су

ішінде қатты заттардың үстімен жүру қызметін атқарады

Шаянтәрізділер класы

және иіс
мүшелері

жүйесі
Зәршығару мүшесі

арқылы тыныс алады
Зәршығару жүйесі аналь тесігі арқылы жүзеге асады.
Шаян

денесі екі бөліктен тұрады
Көбелек, бүйі, шегіртке шаянтәрізділер класына жатады
Шаянтәрізділердің денесінің сырты, тығыз хитинмен қапталған