Слайд 2Абылай – Тәуелсіздік үшін
күрескен тұлға
Слайд 3Мақсаты:
Білімділік: Қазақ халқының мақтанышы, Қазақ хандығының тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын
сақтау жолындағы Абылай ханның күрескерлік қасиеттерін ашу арқылы қалыптасқан білімдерін
жүйелеу
Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлау белсенділігін дамыту
Тәрбиелік: Оқушыларды патриоттық сезімге, Отан тарихына деген қызығушылыққа тәрбиелеу
Слайд 4
Хан Абылай атандың,
Дүниеден шықпай мініңіз.
Алтын тақтың үстінде,
Үш жүздің басын
құрадың.
Жетім менен жесірге
Ешбір жаман қылмадың,
Әділетпен жүрдіңіз.
Әдепті іске кірдіңіз...
Бұқар жырау
Слайд 5“Абылай – аңызға айналған тұлға. Бірақ, біз ата тарихының бар
шындығын ашу үшін, сол аңыздан ақиқатты ажыратып алуымыз керек және
оны өткеннен сабақ, тарихтан тағылым алу үшін жасауымыз керек...
Нұрсұлтан Назарбаев
Слайд 7“Бәйге”
Абылай хан кімнің ұрпағы?
Жошының
Слайд 8“Бәйге”
2. Абылайдың шын есімі
Әбілмансұр
Слайд 9“Бәйге”
3. Абылайдың атасы, ол да Абылай қай қаланың билеушісі болды?
Түркістан
Слайд 10“Бәйге”
4. Абылай неше жасында жоңғарларға қарсы соғысқа қатысты?
20 жасында
Слайд 11“Бәйге”
5. Абылайға жақын жүріп, оның керемет қасиеттерін жырлаған ақын?
Тәтіқара
Слайд 12“Бәйге”
6. Қалқаман батырдың баласы, Абылайдың ақылшысы болған жырау
Бұқар
Слайд 13“Бәйге”
7. “Шаңды жорық” оқиғасы болған жыл?
1771 жыл
Слайд 14“Бәйге”
8. Абылайды паналаған жоңғар тағының мұрагері?
Әмірсана
Слайд 15“Бәйге”
9. Абылайханның шөбересі, қазақтың тұңғыш ғалымы
Шоқан
Слайд 16“Бәйге”
10. Абылай заманындағы Орта жүздің биі?
Қазыбек би
Слайд 17“Бәйге”
11. Абылай хан әскерінің қолбасшысы болған қай батыр?
Қабанбай
Слайд 18“Бәйге”
12. Абылай өлтірген Жоңғар қалмақтарының атақты батыры
Шарыш
Слайд 19“Бәйге”
13. Абылай саясатына баға берген атақты орыс тарихшысы, “қазақ тарихының
Геродоты”
А.И.Левшин
Слайд 20“Бәйге”
14. Алғаш Абылай бабамызға арналған музей қайда ашылды?
Көкше жерінде, Бурабайда
Слайд 21“Бәйге”
15. Абылай хан атындағы Алматы қаласындағы жоғары оқу орны қалай
аталады? Халықаралық қатынастар институты
Слайд 231711 ж
1740 ж
1757 – 1760 ж
1761 ж
1726 /1728/
1718 ж
1765-1779
1778 ж
1771
ж
1729 /1730/
1781 ж
1771 ж
1758 ж
1723 ж
1741 – 1742
Хан
Абылай
300
жыл
Слайд 243 тур
“Абылай заманы –
Батырлар заманы”
Слайд 2510
10
20
30
40
50
40
20
20
30
40
50
50
10
Батырлар
Шайқастар
Тарихи дерек
30
Слайд 274 тур “Көкпар
Абылай хан билік еткен жылдар:
а) 1711
– 1771 ж
ә) 1771 – 1781 ж
б) 1771 – 1778 ж
Слайд 284 тур “Көкпар
2. Бала Сабалақ кімнің түйесін
баққан?
а) Майқы бидің
ә) Бөлтірік шешеннің
б) Төле бидің
Слайд 294 тур “Көкпар
3. Абылайдың шын аты:
а) Әбілфайыз
ә) Абдаллах
б) Әбілмансұр
Слайд 304 тур “Көкпар
4. Абылай хан қайраткер болуымен қатар өнерге бейімі
бар күйші болған. Төмендегі күйлердің қайсысы Абылай ханның күйі:
а) “Ақ толқын”, “Қайран елім”
ә) “Кісен ашқан”, “Қайран шешем”
б) “Қосалқа”, “Заман”
в) “Сарыарқа”, “Көңілашар”
Слайд 314 тур “Көкпар
5. Абылай ханға Бөгенбай батырдың өлімін естірткен қай
жырау?
а) Тәтіқара жырау, Мұрын жырау
ә) Шалкиіз
жырау, Доспамбет жырау
б) Бұқар жырау, Үмбетей жырау
Слайд 324 тур “Көкпар
6. Абылай қай ханның ұрпағы:
а) Жошы
ханның
ә) Шағатайдың
б) Үгедейдің
в) Төленің
Слайд 334 тур “Көкпар
7. Абылай ханның суреті қай атақты жазушының архивінде
сақталып, халқына жеткен:
а) Ғабиден Мұстафин
ә) Мұхтар
Әуезов
б) Ғабит Мүсірепов
Слайд 344 тур “Көкпар
8. Абылай хан қай жерде жерленген?
а)
Арыстанбаб кесенесінде
ә) Жошы ханның күмбезінде
б) Қожа
Ахмет Йасауи кесенесінде
Слайд 354 тур “Көкпар
9. Абылай ханның артынан қалған ұрпағы:
а)
30 ұл мен 40 қыз
ә) 10 ұл мен
20 қыз
б) 30 ұл мен 30 қыз
в) 20 ұл мен 20 қыз
Слайд 364 тур “Көкпар
10. Абылай хан қайтыс болғаннан кейінгі оның мұрагері,
Орта Жүздің ханы:
а) Қасым
ә) Нұралы
б) Уәли
в) Жәнібек
Слайд 385 тур “Тарихи тұлға”
Ол мемлекет қайраткері, Жоңғар басқыншыларына тойтарыс беруді
ұйымдастырушы халқының қамын ойлап, амалы қалмаған соң Ресей бодандығын қабылдауға
мәжбүр болған тұлға. Бүгінде Атырау қалқаласында ескерткіш қойылған, Абылайдың замандасы
Слайд 395 тур “Тарихи тұлға”
Ол мемлекет қайраткері, елінің ұйытқысы, Жоңғарларға қарсы
күресті ұйымдастырушы, Патшалы Ресейге де, Циньдік Қытайға да “мен сенің
боданыңмын” дей тұрып бас имеген, бүгінде тарихта өз орнын алған, 2000 жылы мыңжылдықтың атақты 10 адамының қатарына кірген тарихи тұлға
Слайд 41Қорытынды
Мұғалімнен тапсырма:
Бес жол өлең құрастыру
Слайд 42Үлгі:
Жасыңда атандың Сабалақ
“Абылайлап” ұрандап.
Жаудың құтын қашырдың
Ел үшін тыным таппадың,
Халқыңның қамын
ойладың
Слайд 45Абылай Қытайдың
билігін мойындады
Слайд 46Абылай императрица
Елизавета Петровнадан ағаш
ұстасын және 200-300 пұт астық жіберуді
сұрап
отырықшылықты дамытты
Слайд 49Әбілмәмбет хан мен
сұлтан Абылай
Орынборға келіп Ресей билігін
мойындады
Слайд 50Үш жүз өкілдері
Абылайды
Түркістанда хан етіп
сайлады
Слайд 53“Ақтабан шұбырынды,
Алқакөл сұлама”
жылдары басталды
Слайд 55ІІ Екатерина патшайым
Абылайды Орта жүздің ханы етіп
бекітті
Слайд 58Жоңғар хандығының
тарих бетінен жоғалуы
Слайд 59Абылай ханның ту ұстаушы үш батырының бірі
Шапырашты Наурызбай
10
Слайд 60Абылай ханның аса құрметтеген батыры кім? Ол келмей ұрыс бастамаған
Баян
батыр
20
Слайд 61Абылай хан қай батырға және не үшін “Адақ” деген құрметті
атақ берген?
Еспенбет батыр
30
Слайд 62Абылай хан ерлігін өте жоғары бағалап, “Жалаңаш жолбарыс” деп атаған
батыры кім?
Жауғаш батыр
40
Слайд 631726 жылы Ордабасы жиылысында халықтың алдында жалынды сөз сөйлеген батыр,
атақты қолбасшы
Бөгенбай батыр
50
Слайд 64Абылай қалмақтарда тұтқында болғанда Қалдан Серен: “Сен менің ұлымды өлтірдің”
дегенде, Абылай: “Сенің ұлыңды өлтірген мен емес, халық”, - деп
жауап беріпті. Қалдан Сереннің ұлының есімі?
Шарыш
10
Слайд 65Қазақтың жас батыры Сабалақтың ең алғаш қатысқан шайқасы?
Аңырақай шайқасы
20
Слайд 66Бұл батырдың шын есімі Ерасыл. Абылай хан ерекше құрметтеп “Дарабозым”
деп атаған?
Қабанбай батыр
30
Слайд 67Бұланты өзенінің бойында Қарасиыр деген жерде қазақ жасақтары тұңғыш рет
ірі жеңіске жетті
Қалмаққырылған
40
Слайд 68Соғысатын жақтар әдетте ұрыс басталар алдында өздерінің батырларын жекпе-жекке шығаратын.
Ержүрек сол жас жауынгерді халық қалай атаған?
Алғадай
50
Слайд 69Абылай хан тарихын алғаш зерттеуші қазақ ғалымы?
Шоқан Уәлиханов
10
Слайд 70“Ол жауына күш көрсете білуімен айбатты және мұқтаждығына қарай біресе
орыс, біресе қытай патшалығынабағынышты болғанымен, ешкімге тәуелсіз өз әмірін жүргізуші
болды” – деп жазған орыс тарихшысы
А.Левшин
20
Слайд 71Абылай хан ХVІІІ ғасырдың хандарының ішіндегіең құдіреттісі”деп жазған Шығыс тарихын
зерттеуші академик
В.Бартольд
30
Слайд 72Атам Абылайдың қонысын қайтармайынша, мен қаруымды тастамаймын” деп айтқан кім?
Кенесары
Қасымұлы
40
Слайд 73Абылай хан жетпіске келіп, ауру меңдеп дүниеден аттанайын деп жатқанда
Бұқар жырауды шақыртып, үш арманын айтыпты:
1. Қан мен тер төгілді.
Мен төкпесем, дұшпан менің қанымды төгетін болды.
2. Халқымды отырықшы қыла алмадым, кент салып үлгермедім.
Ал үшінші арманы қандай еді?
“Елдің басын біріктіре алмадым, тентегі мен телісі көп болды”, - деген екен
50