Слайд 1Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы
Е.Айшуақұлы атындағы орта мектеп
Тарих пәні мұғалімі
Атшыбаева Салтанат
Слайд 2
ХХ ғасыр басындағы Қазақстан мәдениеті
(8-сынып)
Слайд 3Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға ХX ғасырдың бас кезіндегі қазақ халқының мәдениеті ғасырлар
бойы дамыған, өзіндік тарихи ерекшеліктерін сақтай отырып, 1905-1907 жылдардағы революциялық
қозғалыстың, таптық күрестің шегінуі және қайтадан өрлеуі де қазақ мәдениеті салаларының жаңа мазмұнда қарқышдап дамуына әсер еткені туралы түсіндіру
Слайд 4«Білім шыңы» ойыны
Төменгі саты «Көмекші сөздер»
Слайд 51-Төменгі саты:
Әр топ берілген
«Көмекші сөздер» арқылы тақырып
мазмұнын
айту. Әр оқушы берген
жауабына қарай өзі бағланады,
тобына ұпай
әкеледі
Слайд 6
І-топ сөздері:
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы
–
147 мың қазақ –
1906 жыл 6 қаңтар –
Надеждинск
кен қазу орны -
Жақып Ақбаев –
1905 жыл желтоқсан –
«Капиталға қарсы орыс-қырғыз одағы» –
Слайд 7
ІІ-топ сөздері:
1905 жыл жаз
–
Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов –
Кадеттер –
1905 жыл ІІ
Николай -
І Мемлекеттік Дума –
ІІ Мемлекеттік Дума –
Мұстафа Шоқай -
Слайд 8
ІІІ-топ сөздері:
Қазақ депутаттары -
Шәймерден Қосшығұл –
Реакцияшыл сайлау заңы –
1907 жыл маусым –
Башқұрт, татар, закавказьелік депутаттар –
Жеңіліс –
Слайд 92-Ортаңғы саты:
Әр топ дайындалып келген
конспект тақырыпшаларын
қорғайды. Әр
оқушы берген
жауабына қарай өзі бағланады,
тобына ұпай әкеледі
Слайд 1120 ғасырдың басындағы Қазақстанның мәдениеті империализм жағдайында өзіне жаңа сапа,
басқа бағыт алған өткен мұраның жалғасы болды. 20 ғасырдың басынан
Қазан революциясына дейін Семейде, Оралда, Омбыда, Орынборда кітап басып шығару нақты қолға алынды. Орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір, Түркістан бөлімдері, Семейдегі, Орынбордағы бөлімшелері басылымдардың шығуына қамқорлық жасады. Қазақ кітаптарын басып шығару ісін жолға қоюда Петербург, Ташкент, Қазан қалаларындағы баспалар үлестерін қосты. 20 ғасырдың басында Ш.Құдайбердіұлының, М.Дулатұлының, С.Дөнентайұлының, А.Байтұрсынұлының, Д.Тынышпаевтың, Ә.Бөкейхановтың шығармалары жарық көрді. 1909 жылы Абай Құнанбайұлының шығармалар жинағы ресми баспадан шықты. Демокартиялық бағытта дами бастаған С.Торайғыров,С.Дөнентайұлы, Т.Ізтілеуов, М.Көпеевтің мұралары шығыс əдебиетінен ерекше орын алды.
Слайд 12С.Торайғыровтың “Шəкірт ойы”, “Алты аяқ”, “Бір адамға”, “Адасқан өмір” шығармаларында
қазақ ауылының өміріндегі өзгерістер сипатталады. Б.Майлиннің “Шұғаның белгісі”, С.Көбеевтің
“Қалың малы”, С.Торайғыровтың “Қамар сұлуы” өмір шындығын, халық тағдырын сипаттаған.
А.Байтұрсынұлының “Қазақ салты”, “Қазақ қалпы”, “Жиған-терген” өлеңдері қазақ халқының саяси санасын оятуға арналды. 1900 жылы Петербургте “Қырық мысал” деген кітабы, 1911 жылы Орынборда “Маса” атты жинағы шықты.
Абайдың талантты шəкірті – Шəкəрім Құдайбердіұлы (1858-1931) араб, парсы, түрік, орыс тілдерін меңгерген. Орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір бөлімінің Семей бөлімшесіне мүше болып сайланған белгілі қайраткер. 1911 жылы жарыққа шыққан “Түрік, қырғыз, қазақ һəм хандар шежіресі”, “Мұсылмандық шарты” кітаптарында, “Қазақ айнасы”өлеңдер жинағында, “Қалқаман-Мамыр”, “Еңлік-Кебек” поэмаларында Шəкəрімнің мазмұнды ойлары, сырлары орын алды.
Слайд 13Патша үкіметінің 1906 жылы қабылдаған оқу-ағарту ісіндегі ережелері ұлттық аймақтарда
орыс-қазақ мектептерінің кеңеюіне жағдай жасады. Ал діни мектептерге, медреселерге кедергілер
келтірді. Ағарту ісін дамытуда жəне насихаттауда негізгі орын алған басылымдар: “Айқап” журналы, “Қазақ” газеті, “Киргизская степная газета”, “Сибирская жизнь”, “Степной край”, “Сибирский телеграф” газеттері.
Ауыз əдебиетінің алыбы Жамбыл Жабаев (1846-1945) байлар мен ақсүйектердің жемқорлығын мінеп, оларды, халық алдында əшкереледі.
Қазақ халқының ұлы ақындарының бірі Нұрпейіс Байғанин халық дастандарын ел арасында уағыздап, жыршылық өнерді жаңа тарихи жағдайда дамытты. Халық арасында кең тараған батырлар жырының түп нұсқаларын насихаттауда шеберліктің тамаша деңгейіне көтерілді.
.
Слайд 14
20 ғасыр басындағы халық мəдениетіндегі жан-жақты дамыған сала – музыкалық
мəдениет. Қазақ музыкасын дамытуға үлес қосқандар: Кенен Əзірбаев, Балуан Шолақ
Баймурзин, Дина Нұрпейісова, Үкілі Ыбырай Сандыбаев, Сүгір, қазақтың бұлбұлы Майра Шамсутдинованың музыкалық өнерді дамытудағы орны ерекше. Әншілер Қали Байжанов, Манарбек Ержанов, Əміре Қашаубаевтың орындаулық шеберліктері айрықша. Халық сазгерлері Естайдың “Майдақоңыры”, Үкілі Ыбырайдың “Гəккуі”, Динаның “Көңіл ашары” қазақтың музыкалық мәдениетінің дамуына үлкен әсер еткен туындылар. Патша үкіметінің отаршыл саясатына қарамастан, қазақ халқының өзіндік мәдениет үлгілері тамаша нәтижелерге жетті.
Слайд 16Қазақ зиялылары, жазушы-ақындары
з
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
Слайд 223-ЖОҒАРҒЫ САТЫ
Бекіту
тапсырмалары
Слайд 231-тапсырма:
1913 жылы басылған «Қалың мал» романыңың авторы.....
С.Торайғыров ................... романының авторы
болды
1900-1903 жылдары «Топ жарған», «Гүлкашима» поэмаларының авторы, журналист....
И.Крыловтың «Қырық мысал»
жинағын қазақ тіліне аударушы.....
М.Дулатов жазған тұңғыш қазақ романының атауы.......
1912 жылы М.Жұмабаев ...... атты өлеңдер жинағы шықты
1911 жылы жарыққа шыққан “Түрік, қырғыз, қазақ һəм хандар шежіресі”, “Мұсылмандық шарты” кітаптары, “Қазақ айнасы”өлеңдер жинағы, “Қалқаман-Мамыр”, “Еңлік-Кебек” поэмаларының авторы......
Слайд 241-тапсырма:
С.Көбеев
Қамар сұлу
М.Сералин
А.Байтұрсынов
«Бақытсыз Жамал»
«Шолпан»
Шәкәрім Құдайбердіұлы
Слайд 262-тапсырма:
Әбдірашид Ибрагимұлы - «Серке» газеті
К.Тоғысов – «Алаш» газеті
Қошке Кемеңгеров –
«Балапан» журналы
Ахмет Байтұрсынов – «Қазақ» газеті
Мұхаметжан Сералин – «Айқап» журналы
Слайд 273-тапсырма:
1888 жылы Шығыс Қазақстанда туған.
1921 – 24 жылдары
Семейде құрылған қазақ жастарының ағарту ұйымы «Ес-аймаққа» мүше болып, әншілік
өнерін шыңдай түсті. 1924 жылы осы қалада ұйымдастырылған халық өнерпаздарының байқауына қатысып, бас бәйгеге ие болды. 1925 жылы Парижде өткен Бүкіл дүние жүзі сән өнері көрмесінде «Ағаш аяқ», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қосбалапан», т.б. әндерді орындап, 2-бәйгемен қоса күміс медаль алды. «Париж апталығы» газеті мен «Ле мюзикаль» журналы оның сирек кездесетін талант екенін жазса, Сорбонна университетінің профессоры Перно фонографқа оның орындауында бірнеше ән жазып алған. Қазақ халқын дүниежүзіне паш еткен жез таңдай әнші .......
Слайд 28Қорытындылау
Бағалау
Үй тапсырмасы: тақырып мазмұны