Көшпелілер өркениеті

отырықшылар байланыстары, «Көшпелі өркениет» ұғымын, қалалардың өсуі, жартылай көшпелілермен қарым

- қатынастың дамуы жайлы жан - жақты толық түсінік беру, темір дәуірі мен орта ғасырлардағы байланыстарға тоқталып, білімдерін толықтыру.
ХХІ ғасырда Қазақстан елінің өркениет елдердің қатарына кіру тарихынан мағлұмат беру.
Күтілетін нәтиже:
Оқушылар көшпелілер мен отырықшы халықтардың арасында байланыс бар екендігі біледі,қазақтардың сауда,айырбас қатынастары дамығандығына көз жеткізеді.

Сабақтың мақсаты:

алысу, ізденіс, саяхат.
Сабақтың көрнекілігі: АКТ, Карта,сызбалар
Сабақтың барысы:
1.

Ұйымдастыру ( топқа бөлу)
2. Үй тапсырмасын сұрау
3. Жаңа сабақ
а. Ой қозғау
ә. Мәтінмен жұмыс
б. Топтық жұмыс
в. Ой түйін
Сабақты қорытындылау: Диалогқа түсу

жолы– бұл ең жеңіл жол;
Тәжірибе жолы– бұл ең ащы жол.

(қытайлық философ Конфуций)

Сабақтың ұраны:

мәдени жетістіктерін қиратушылар, не болмаса өздеріне қабылдап алушылар болды»
 

деңгейде таныту «Мәдени мұра» бағдарламасының алдында тұрған үлкен бір
мақсаттардың

бірі»

байланыс болдыма? Болса қандай :
Көшпелі мен отырықшылардың қандай бұйымдар алып

отырды?
Ал отрықшылар көшпелілерден не алды?
Отырықшы елдерге көшпелі тайпалардың қандай пайдасы болды?
Көшпелілер отырықшы елдер үшін қандай мағызға ие болды?

«Бәйге ойыны»

өнер «Аң стилі» қай жерлерге таралды?
3.Көшпелілердің мәдениеті болдыма ?
5.Көшпелі мәдениеттің

қалыптасуына не әсер етті?
6.Отырықшы халықтар көшпелілер үшін қандай пайдасы болды?
7.Миграция дегеніміз не?

«Бәйге ойыны»

қарым-қатынасы қандай болды?
3.Көшпелілерді қатты қызықтырған не нәрсе?
4.Ортағасырлық авторлардың жазуына қарағанда

қай қағанат жартылай отырықшылыққа айналды?
5. Оңтүстік Ресей даласында пайда болған мемлекет?
6. Киев Русін өзінің оңтүстік-шығыс шекараларын қорғауды ұйымдастыруға, бекіністер салуға мәжбүр етті
7. Көшпелілер мен отырықшылардың шекаралық аймағының материалдық мәдениеті аралас болды ? Себебі:
 

«Бәйге ойыны»

болған жерлерін ата және картадан көрсет:
2.Түркі қағандар ордасы ретінде пайда

болып қалыптасқан қай қалалар?
3.Отырықшы мәдениет кең қанат жая бастады қай ғасырлар?
4. Қоныстар мен қалалардың ерекше түрі -
5.Қазақстанды аумағын Исламды таратушылар тек арабтар емес ол кімдер?
6.Ислам діні енуімен қатар Араб мәдениетінен бізге келді:
7.Мұсылман дінін таратушылар кімдер?

«Бәйге ойыны»

Азиялық ежелгі отырықшылары хорезмдіктер, әсіресе соғдылықтар»,- деген
ІVтоп

Оңтүстік өңірлерімізде қала мәдениетінің

қалыптасуына жергілікті түркі-қарлұқтармен қатар ортаазиялық соғдылықтардың қатысы болған

ІІІ топ

Жетісуда ортағасырлық қалалардың қирауының, қала мәдениетінің құлдырауының басты себебі

ІІ топ
Қалалардың қирауына ішкі, отырықшы иеліктердің өзара қақтығыстары да себеп болды. Іле даласында қала мәдениеті XIII ғасырда, Шу аңғарында — XIV ғасырда, Талас өңірінде XV ғасырда құлдырап, тоқырай бастады. Жетісуда кала мәдениетінің мүлде кұруы на кім себеп болды

«Тұлғаны тани біл»

Қашқари

жанып тұрған екі оттың
Ортасынан өткізген.Тек бір түлік от ортасынан

өтпейді.Ол қай түлік? Неліктен?
(Тек таза қасиетті деп саналған жылқы)

2. Ботайлықтар есігінің босағасына қай үй жануарының сүйегін көметін болған?
(Ит, алғаш қолға үйретілген жануар)

3. 452 жылы Аттила Рим қаласының іргесіне қалың әскерімен келгенде Рим папасы
бастаған крест көтерген ақсүйектер тізерлеп отырып,қаланы қиратпауды өтініп
Жалбарынады.Аттила қаланы алуға мүмкіндік болсада алым-салық алумен шектеледі.
Кресті көргенде Аттила нені есіне түсіреді?
(Қасиетті шаңырақ)

4. Парсы саяхатшысы Гардизи «Ертістен өтсең, қимақтар еліне тап боласың.Олардың
табын-табын малы көп,бірақ түйелері жоқ. Егер барған саудагер түйесін сол елге бір
жылға қалдырып кетсе,түйесі өліп қалады....» деп жазды. Неліктен?
(шөптерінде тұзы жоқ)

5. А.Дюма ХІХ ғ Орынбор өлкесін аралып жүріп күнделігіне : «Бұл үй архитектураның
биік шыңы ғой» деп таңғала жазған .Бұл қандай үй?
(Киіз үй)

(Арбаның дөңгелегі)
7.Көшпелілер жазда торсықтағысүтті ашымай ұзақ сақтау үшін торсыққа не салатын
болған?
(Күміс тенге)
8.Герадот көшпелілер ешбір қазансыз-ақ ет асып, сорпа ішетінін жазған. Қазансыз ет асу мүмкін бе ?
(Иә,етті малдың өз қарнына салып,қамыстан бу шығатын түтік жасап отты алынған күлге күміп, үстіне от жағады.)
9..................халықтың қасиетін,дәулетін байлығын, мырзалығын, дастарханның берекесін білдіретін ырыс белгісі.Орыс жазушысы Л. Толстой жоғары бағалаған
(Қымыз)

«Сөз тапқанға қолға жоқ»