М??агали Ма?атаев

сабақ?
- Үйрену, ұғу, ұлағат
- Әрбір ісім?
- Тірлік,

тірек, адамдық
- Әрбір сөзім?
- Шындық, бірлік, адамдық

шығарма жазып келу

Б)1902-1985жж
2. Ғабит Мүсірепов дүниеге келген аудан
А) Жамбыл ауданы Ә)

Жаңаарқа ауданы Б) Жәнібек ауданы
3. Ғабит Мүсіреповтің алғашқы туындысы:
А) «Жапон балладасы» Ә) «Ананың арашасы»
Б) «Тулаған толқында»
4. Ғабит Мүсіреповтің ұстазы кім болды?
А) Бекет Өтетілеуов Ә) Ыбырай Алтынсарин
Б) Абай Құнанбаев
5. Ана тақырыбындағы әңгімелерді кімнен аударды?
А) А.С.Пушкин Ә) Л.Толстой Б) М.Горький
6. Ақсақ Темір қай әңгіменің кейіпкері
А) «Тулаған толқында» Ә) «Кездеспей кеткен бір бейне»
Б) «Өлімді жеңген ана»

түсіну дағдысын қалыптастыру, ақын шығармаларының идеялық мазмұны негізінде өлең құрауға,

талдай білу жолдарына үйрету. Тәрбиелік: оқушыларды сөз өнерін бағалай білуге тәрбиелеу, қабілет - икемділік қасиеттерге баулу Дамытушылық: оқушылардың ойлау, сөйлеу, өз ой - пікірін еркін жеткізе білуін дамыту, көркем сөйлеуге үйрету Сабақтың түрі: дәстүрлі, тіл ұстарту элементтері аралас сабақ. Әдіс тәсілдері: жеке және топтық жұмыс, СТО стратегияларының элементтері . Көрнекілігі: интерактивті тақта, ақын кітаптары. Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, музыка, тарих.

да алдыңнан Мұқағали шығады…
Мұнайшы да Мұқағали әнін салады, балықшы да,

малшы да Мұқағали жырларымен айта алмай жүрген ойларын жұртқа естіртеді. “Әу” деп ән салатындардың айта алмай жүрген ойларын жұртқа естіртеді. “Әу” деп ән салатындардың бәрі Мұқағалидың сөзіне әуен шығарады. Тарбағатай мен Атырауда, Баянауыл мен Қазығұртта жүрсе де, қазақ атаулы желісіне үйірілген құлындай Мұқағали жырымен табысып шұрқырап жатқаны. Нағыз өнер құдыреті деген осы. Мұндай ақыны болған халық-бақытты халық.
Фариза Оңғарсынова

жылы 9 ақпанда дүниеге келген. Азан шақырып қойылған аты -

Мұхаметқали. Бірақ «пайғамбар атын алып жүру жас балаға ауырлық етеді» деп есептеген ата - анасы оны кішкентай күнінен «Мұқағали» деп еркелетіп атап кеткен. Үйдің тұңғышы болғасын ба, Мұқағали Тиын әжесіне табиғи болып, анасын жеңге есебінде санаған. Әже, сен бірге жүрсің меніменен, Өліге мен өзіңді телімегем. Ақ кимешек көрінсе, сені көрем, Ақ кимешек жоғалса... нені көрем?- деп өзі жырлағандай, өр мінезді, айбынды әжесін ерекше құрметтеген.
Жастайынан тіл құдіретін әжесінің әлдиінен, анасының ақ сүтінен, халықтың ертегі – дастандарынан таныды.
10 жасынан бастап соғысқа кеткен әкесін сағынып өлеңдер жазған. Жалынған ғазиз Анам, сұрап қалған Жоғалды сол бетімен бірақ та арман. Сенбеймін әкең өлді дегенге мен, Себебі ол үйімізден тірі аттанған - деп соғыстан оралмаған әкесін өлеңіне қосқан.

көрді.
Қалай ғана қалпына келтірерсің,
Дауылдар майыстырған мынау белді...»

Мұқағалидың әкесі Сүлеймен соғыста

қаза табады, анасы Нағиман балаларын өзі асырап өсіреді.

Ақынның анасы – Нағиман Батанқызы

Отан соғысы жылдарына тұспа-тұс келгендіктен өмірдің ащы-тұщысын ерте татады. Елде

қалған әйелдермен, кәрі-құртаңмен бірге балалар еңбек етеді.
Есімде жоқ, Бала болып өсіп пе едім?! Болсам неге жылы сөз есітпедім?! Есіме тек, Білемін жеңіс - құстың Біздің жаққа бір апта кешіккенін. Осылай өскенмін Мен - солдаттың жандырып кеткен жалыны, Сөнбедім де өшпедім, - деген екен ақын бір өлеңінде.

Біраз уақыт Нарынқол ауданының Киров колхозында Лашынның төркіндерінде тұрады. Мұқағали

ауыл совет хатшысы болды, ал жолдасы мектепте тіл мен әдебиет мұғалімі. Кейін Мұқағали отбасымен туған ауылы Қарасазға көшіп барды.

қыздары – Алмагүл, Шолпан.

оқуға түсті.
“Қазақ” радиосында диктор болып жүрген кезі

көшіп келеді.
1970ж. жазда қатты ауырады. 1974-75 жылдары жиі ауырып ауруханаға

түсіп жүреді.
1973ж. Мұқағали Мақатаев Горький атындағы әдебиет институтында оқыды. Оны бітірмей, балаларын, Алматысын сағынып, қайта оралады. Алыста жүріп, Отанын аңсады.
Мұқағали өзінен кейінгілерге, жастарға қол ұшын беріп, үлкен қамқорлық жасайтын, балажан, ақкөңіл, адал, аңқылдаған жан.
Ол бұл өмірден ерте кететінін білетін. Оны кейбір өлеңдерінде де жазған. Мысалы: “Санаулы менің сағатым”

жылың?
-1931. Құрдасымын Шәмілдің.
- Жынысың кім?
- Еркекпін ғой еркекпін
Және дағы тәуірмін...
-

Партияда барсың ба?
- Жоқпын.
Бірақ коммунистік көзқараспен қараймын.
- Шыққан тегің?
- Шаруамын.
Бар тілектен оны бағалы санаймын.
- Білімің ше?
- Орташа ғой.
Алайда өзім жоғарыға балаймын.

- Ана тілің?
- Қазақша.
Қысылғанда орысша да, немісше де тағы бар.
- Қайда істедің?
- Мынау еңбек кітапшамнан танып ал.
Оқымаған, дипломсыз демесең.
Бір басымнан бар мамандық табылар.
- Міндеттісің бе әскерге?
- Міндеттімін.
Біздің әлі жас кеуде,
- Жауынгердің ұлымын ғой
Жанын қиған Мәскеуге.
- Мекен-жайың?
- Мекен – жайым Жер менің.
Жерде жүрген ақын деген пендемін.
Қалам, қағаз, уақыт бер аздаған,
Мен өмірді жырлау үшін келгенмін.

таңдардан сені іздедім,
Қарауытқан таулардан сені іздедім.

Сені іздедім кездескен адамдардан,
Бұлақтардан, бақтардан,

алаңдардан.
Шырақтардан, оттардан, жалаулардан,
Сені іздедім жоғалған замандардан.

Сені іздедім досымнан, қасымнан да,
Ақша бұлттан іздедім, жасынан да,
Сен бе дедім ақ нөсер ашылғанда,
Қызыл-жасыл шұғыла шашылғанда,
Көкжиек пен көкжиек қосылғанда.

“Сен менің”
т.б.”
Отан”,
“қайырлы таң”,
“Қарасаз”

“Көнеміз де”,
“Қадірлі дос!
Қайтесің,

ренжіме”,
“Досым, саған
сенемін”, т.б.

““Санаулы менің
сағатым”,
“Майгүліме: бірінші,
екінші өлеңі”,
“Емханада” т.б.”

Махаббат,
жастық шақ,
сүйіспеншілік

Отан

Мұң сарынынан

Достық
тақырбында

сонеттері,
А.Дантенің
“Құдыретті
Комедиясын” және
Е Евтушенконың,
Николай Тихоновтың
Роберт Бернстің
өлеңдерін аударды.

Әңгімелері

Аудармалары

салтанатында

сайын Мұқағали оқулары өтіп тұрады

талдау.
4. Әдеби теориялық ұғым. Паралелизм
4. Әнін тыңдау
5. Қайың ағашы, түрлері

Жанымды

айырбастайын.
Сен адам бола бастасаң,
Мен қайың бола бастайын.
Келісесің бе жас қайың?
(Көрінер мүмкін кімге ерсі)
Өміріңді маған бір берші!
Дүрбелең мына дүниені
Адам көзімен бір көрші.
Қайың боп менде бағайын
Орманнан орным табайын.
Беймәлім мына өмірге,
Қайың көзімен қарайын.
Сен -дағы жерден нәр алдың,
Мен-дағы жерден нәр алдым.
Біреуден сен де жаралдың,
Біреуден мен де жаралдым.
Тілің жоқ, жанды қайың сен,
Айырмашылығым - Адаммын.
Мендегі бары бір жүрек
Беріпті жүрек саған мың
Сондықтан ұзақ жасайсың -
Құрдасы келер заманның.
- Бар-жоғы менде бір жүрек,
Ол өлсе мәңгі кеткенім.
Сендегі семсе мың жүрек,
Келгенде жасыл көктемің,
Тірілер қайта дүркіреп.
Жапырақ жүрек, жас қайың!
Жанымызды айырбастайық ?
Адам боп жүрсең қасқайып,
Қайың боп тұрам қасқайып,
Тәуекел айырбастайық!
Өмірге өмір жалғасып,
Анамыз жерге жармасып,
Бірде адам, бірде қайың боп,
Сүрейік өмір алмасып...

нәрсені, құбылысты, ұғымды, сезімді қатар қойып, жұптап суреттеу. Ауыз әдебиеті

қаһармандарының бастарында болатын күйініш, әртүрлі психологиялық өзгерістерді суреттегенде, оған табиғатта, не жануарларда болатын әртүрлі құбылыстар қатарласа, жарыса жүреді. Сол қатарласу арқылы адамның басындағы сезім дүниесін суреттеу психологиялық параллелизм әдісі болып табылады.

2

топқа
Балалық шағы- Алғашқы өлеңдері -
Аудандық газет- Көктем-
Ел тарихы- Адамдар тағдыры-
Туған жер- Ұзақ жасау-
Өмір мен өлім- “Ғасыр ақыны”-
Болашақ ақын- оқырманы көп-
Қайың- мың жүрек-
Келісесің бе? Жапырақ -
Орман Өмір -
Құрдас орын табу -

болсаңдар, онда мен не жазсам,соның бәрін түгел оқып шығуды ұмытпағайсыздар.

Мені өз өлеңдерімнен бөліп қарамауларыңызды өтінем. Естеріңізде болсын, менің өлеңім жеке тұрғанда түк те емес. Біріктіріп қарағанда ол поэма іспетті. Басы және аяғы бар. Ол кейде күлімдеген, кейде түңілген жанымның құдды дауысындай...»

М.Мақатаев

бір кісіге,
Абай болып түңілем бір кісіден, -деп жырлап өткен ақиық

ақын Мұқағали Мақатаев тірі болса биыл 83 жасқа толар еді. Жыл керуені алға жылыжыған сайын Мұқағали Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздардың қараңғы түн қойнауынан сәулесін шашқандай жарқырай, өркендей өсіп, айшықтыла түсуде. Абай үндес Мұқағалидай перзенті бар халық – шынымен бақытты халық.

алмасып” өлеңін мәнерлеп оқу