"Латын әліпбиі уақыт талабы"

талабы”

(дөңгелек үстел)
Қараша 2017 жыл
Дайындаған: Жайнагүл Алтаева Қайырбаевна
ұзартылған күн тобының тәрбиешісі

туралы терең мағлұмат беру,
қоғамдық пікір қалыптастыру. Қоғамда өздерін көрсете

және өз еліне пайдалы
бола алатын, Жаңа Қазақстандық Патриотизмнің құндылықтары мен
мұраттары жүйесін иеленетін патриот ұрпақ тәрбиелеу;

Түрі: дөңгелек үстел

Әдісі: сұрақтар шеңбері

Дерек көздер: ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру»
атты мақаласы (2017 жылғы 12 сәуір), бейнежазба, ғаламтор материалдары.

Қатысушылар: Бастауыш сынып бірлестігінің мұғалімдері

Жүру барысы: I бөлім Латын әліпбиі туралы түсінік (Ж.Қ.Алтаева)
II бөлім “Пікірлесейік, пайымдайық”
III бөлім Қорытынды түйін

(2017 жылғы 12 сәуір), бейнежазба, ғаламтор материалдары.

мен жаңа технологиялар тілі. Латын әліпбиіне көшу бүгінгі жүрісі жылдам

заман талабы. Кезінде жаппай компьютерлендіру үрдісін де біз бір қорқынышпен жылдам игеріп кете алмаймыз ба деген сенімсіздікпен қабыл алған болатынбыз. Ал қазір компьютер тілін пайдаланушы деңгейінде білмейтін адам жоқ шығар. Сондықтан латын әліпбиін де тез игеріп кетеміз деп ойлаймын. Латын әліпбиінің бірнеше нұсқалары ұсынылып, ең тиімдісі, халыққа игеріп кетуге ыңғайлысы қабылданбақ. Алдыңғы 25 әріптен тұратын, қазақтың төл дыбыстарын диграфтармен берген нұсқасы халық тарапынан көп сынға ұшырады. Себебі төрт ақ әріптен тұратын «өзің» деген қазақтың төл дыбыстары бар қысқа сөздерді жазу үшін алты немесе одан да көп әріппен жазуға тура келеді. Ал көпшіліктің пікірімен санасып жасалған, 32 әріптен тұратын соңғы нұсқадағы латын әліпбиінде барлық қазақ тіліне тән дыбыстар сақталып отыр. Осы нұсқа қолданысқа енсе қиындық тудырмайды деп ойлаймын. Әр сыныпта болып өткен «Латын тілін білу- заман талабы» тәрбие сағаттарының латын әліпбиі туралы, әліпбидің алғаш шығу тарихы, әлем халықтары арасында таралуы, қазіргі заманда әліпбидің қолданылуы және қажеттілігі туралы, болашақтағы 2020 жылдап қолданысқа енетіні жайында әр сынып жетекшілер мағлұматтарын айтып өтті. Елбасымыздың «Болашаққа бағдар - рухани жаңғыру» бағдарламасында айтқан сананы жаңғырту жобаларына тоқталып, қазақ әліпбиінің латын графикасына өтудің маңыздылығы туралы кеңінен түсінік берді деген ойдамын. Ендігі бөлімде әріптестеріммен біріге отырып сұрақтар шеңберін қарастырайық.

I бөлім
Латын әліпбиі туралы түсінік

заман талабы ма?»

-Латын әрпінің жазылу емлесін білесіз бе?

«Қазақстанның латын қарпіне

көшуі нені өзгертеді?»

«Латын қарпіне көшу қазақ тілінің келешегі ме, не себепті ?»

- «Сіз латын қарпіне көшу керектігін құптайсыз ба?» және т.б

II бөлім

“Пікірлесейік, пайымдасайық”

(өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі) мәңгі ел боламыз десек, онда біз

мәңгі қалатын тілімізді, әліпбиімізді жасауымыз керек. Бұл жұмысты өте мұқият және қоғаммен санаса отырып жүргізсек, жақын арада нәтижесіне жетеміз деп ойлаймын. Сонымен қатар, біздің келешек ұрпақ ғылыми техникалық инновация дәуірінде өмір сүруде. Ал техника тілі ағылшын емес пе? Сол үшін қазірден бастап латын әліпбиінде жазып үйренсін, дағдылансын деймін. Елбасы бастаған осы жұмысты тиянақтылықпен, жауапкершілікпен соңына жеткізу керек деп есептеймін.
-Қазақстанның латын қарпіне көшуі нені өзгертеді? – Кетебекова Көркем Урынкабылқызы (4 сынып жетекшісі) латын әліпбиіне көшу — Қазақстан үшін өте күрделі процесс. Оған бұл мәселенің төртінші мәрте көтеріліп отырғаны дәлел. Бұрын да талай ғалымдар жиналып, мәселені жан-жақты талқылаған. Елімізде бұрыннан қалыптасқан тәжірибе де бар. Кезінде қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру мәселесі көтерілгенде ғалымдар дәл осылай жиналып, пікірлерін білдірген болатын. Тіпті осы жолдан өткен мемлекеттерге ғылыми экспедициялар да жіберілген. Сол тәжірибелер мен пікірлер жинақталып, жеті жоба болып жарық көрді.
-Латын әрпінің жазылу емілесін білесіз бе? – деген оймен жазу - әрбір халықтың рухани, мәдени өсуін, даму деңгейін көрсететін әлеуметтік мәні зор құбылыс. Ол өткен мен бүгінді, бүгін мен келешекті жалғастыратын алтын көпір. Сондықтан жазу, алфавит адамзат тарихындағы құнды дүниелердің бірі ретінде ұрпақтан-ұрпаққа мирас етіп қалдыратын байлығымыз. Қазіргі орфографиямыздағы кейбір қиындықтарға қарап, «біздің жазуымыз осыншама сын көтермегені ме?» деп те ойлауға болмайды. Осы жазуымыз аға ұрпаққа білім беріп, оларды талай биіктерге жетеледі, қазақтың әдебиетін, мәдениетін, ғылымын көтерді, егеменді мемлекетімізге де қызмет етіп келеді. Енді жағдай өзгерді, біз бұрынғыны қанағат етіп қана қалмай, алға ұмтылған, әлемдегі дамыған озық елдердің деңгейінде ғана емес, алдыңғы қатардан көрінуге мүмкіндігі мол егеменді Қазақ елі ретінде әліпбиіміз бен жазуымызға да мемлекеттік тіл дәрежесіндегі Қазақ тілін әлемге таныта алатындай жағдай жасауымыз қажет. Латын графикасы арқылы таңбаланған қазақ әліпбиі мен жазуы қазақ елін осы биіктерге бастайтынына кәміл сенеміз. Оқушыларымыздың латын графикасындағ жазылған есімдері оларды қызықтыра бастады- дейді Назгүл Сағындыққызы (3 сынып жетекшісі)
- Сіз латын қарпіне көшу керектігін құптайсызба? Соның ішінде қазір айтылып жүрген мәселелердің бәрі қамтылған. Бұл — ғылыми және мемлекеттік сараптамадан өткен жобалар деп білемін. Демек, жұмыстың көбі кезең-кезеңмен жасалып қойғандықтан,сол жобаларды қайта қарастырып әрі қарай жаңғырту қажет деген ойдамын деп өз ойын бір ауыз сөзбен жеҒиззатуллинна Аққаным Бақытжанқызы ( бастауыш сыныпта ұзартылған топ жетекшісі) жеткізді.

да мемлекеттік тілді дамыту бағытындағы кешенді жобаларды жүзеге асыруды табандылықпен

жалғастыра береміз.Қазақ алфавитін 2025 жылға қарай латын графикасына көшіруге дайындық жұмысын осы бастан қолға алу қажет. Бұл қазақ тілін жаңғыртып қана қоймай, оны осы заманға ақпараттың тіліне айналдырады "-деген болатын. Дөңгелек үстелге қатысушылар мақаланың латын әліпбиі уақыт талабы екенін айтты. Шеттілдерін оқу, латын қарпіне көшу қиындық келтірмейтініне бұл алфавит жақсы таныс,бұл ретте сөз сөйлеген көптеген адамдар арқасында бір пікірге келді деген түсінік қалыптасыты біздің ортамызда егеменді еліміздің тұғыры қашан да тіліменен биік. Қазіргі уақытта латын әрпін қолдану, ең алдымен, заман талабы болып отыр. Сондықтан да заманауи технологияларға тәуелді екенімізді мойындап, кез келген жаңа дүниелермен санасуымыз керек деген ойға келіп, әрі қарай біз мектебімізде латын әліппейінің емілесін әрі қарай оқушыларымызға айта отыры, тәрбие сағаттарында сөйлеу дағдысын қалыптасыруды жоспарладық.

III бөлім
Қорытынды түйін