Б?кіл?лемдік тартылыс за?ы. Гравитациялы? к?ш.

құс сияқты ұшып кетпейді?

Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге алманың құлауына септігін тигізетін

күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді .(. 1.10.1- сурет).
















1.10.1-сурет. Денелер арасындағы гравитациялық күштер

қозғалыс заңдылығының физикалық түсіндірмесін табуға тырысты және гравитациялық күштердің сан

мәні қанша болатынын есептеді.Ғаламшарлардың қалай қозғалатынын біле отырып Ньютон оларға қандай күштер әсер ететіндігін анықтағысы келді. Бұл әдіс механиканың кері есебі деп аталады.

ететін күштің салдарынан кез келген уақыт мезетіндегі дененің
орнын анықтау

болса ,механиканың кері есебінде дененің қалай қозғалатындығына қарай оған әсер ететін күштерді анықтау болып табылады

Барлық денелер бір-біріне өздерінің массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал және арақашықтығының

квадратына кері пропорционал күшпен тартылады:

бүкіл әлемдік тартылыс тұрақтысы немесе гравитациялық тұрақты деп атайды.
G = 6,67·10-11 Н·м2/кг2 (СИ).

қозғалысы,
2. жердің жасанды серігінің қозғалыстары ,
3.баллистикалық зымырандардың ұшу траекториясы
4. Жерге

жақын денелердің қозғалысы,
5.Денелердің жерге құлауы,
6.Тасу және қайту,
7.Сарқырамалар,
8.Қол сөмкесінің ауырлығы.
9.Жер атмосферасының болуы т.б құбылыстар
динамика заңдарымен және бүкіләлемдік тартылыс заңы арқылы түсіндіріледі

m – берілген дене массасы болса , онда ауырлық күші

мұндағы g – Жер бетіндегі еркін түсу үдеуі.:

Бүкіләлемдік тартылыс заңының бір байқалуы
ауырлық күші болып табылады.
Жер бетіне жақын денелердің тарту күшін
осылай атау қабылданған

еркін түсу үдеуімен құлайды. Жердің әр түрлі нүктелеріндегі еркін түсу

үдеуінің орташа мәні 9,81 м/с2. Жердің радиусы мен еркін түсу үдеуінің мәнін біле отырып(Rз = 6,38·106 м), Жер массасын М есептеп шығаруға болады.:

Жер центріне дейінгі ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал өзгереді. 1.10.2-сурет Жерден

қашықтап бара жатырған ғарыш кемесінің ішіндегі ғарышкерге әсер ететін тартылыс күшінің өзгеруі бейнеленген. Жерге жақын маңда ғарышкерге әсер ететін тарту күші 700 Н-ғатең деп алсақ:

күшінің өзгерісі.

Жердің арасы r = 3,84·106 м.Бұл қашықтық Жер радиусынан 60 есе артық..

Жер центріне бағыттала отырып қозғалады.Сондықтан мұндай үдеуді центрге тартқыш үдеу

деп аталады. Оны төмендегі центрге тартқыш үдеудің кинематикалық формуласымен есептейді :

есептеулер нәтижелерінің дәл келуі Ньютонның Айды орбитада устап тұрған күшпен

,ауырлық күшінің табиғатының ұқсас деген болжамын дәлелдейді..Айдың массасын Жер массасынан 81 есе жеңілдеп,радиусы Жер радиусынан 3,7 есе аз деп есептеп Ай бетіндегі еркін түсу үдеуін gл –мына формуламен есептейміз:

дәл осындай жағдайда өте үлкен биіктікке оңай секіре алады.Жер бетінде

адам 1 метр биіктікке секіреді деп есептесек Айда ол адам 6 м биіктікке секіре алады.

тең болады.
Бер:m1=m2=1000кг.

Ғ=6.67*10-9Н Ғ= Gm1m2/r2
F=67*10-11Нм2/кг2

r=

қандай күшпен тартады?
Бер:М1=М2=80т=
80000кг.

r=1м
G=6.67*10-11Н м2/кг2

т/к F=?