Солт?стік Америка материгі

мұғалімі – қосалиева А.Н. 7 «А» сынып

алған білімдерін жүйелеу.

тиянақтау, өткен сабақтан алған білімдерін жүйелеу арқылы тақырыптарды тереңірек меңгерту.

2) Дамытушылық: Оқушылардың өз ойларын жете айта білуге, өткен тақырыптарды байланыстыра отырып жан-жақты ойлау, топпен, картамен жұмыс жасау қабілеттерін, дағдыларын дамыту. Саяхат сабақ арқылы оқушылардың пәнге деген  қызығушылықтарын арттыру.
3) Тәрбиелік: Әдептілік ережелерін бойына сіңірген шығармашылық қабілеті мүмкіндігінше дамыған азамат тәрбиелеу.

көрнекілігі: Солтүстік Американың физикалық картасы, интерактивті тақта, слайд, жұмыс дәптері.

IV. Бекіту
V. Қорытындылау. Бағалау
VI. Үйге тапсырма беру

таң қалып еліне былай деп жеткізген “ Дәні алтындай, жапырағы

күмістей жарқырайды”
2. Қай тіл сіздерге ұнайды : итальяндық немесе ацтек тілі ме? Онда жауап беріңіздер. Ол итальянша “алтын алма”, ал үндістер оны “туматель” дейді?
3.Үндістер одан “Чуньо” жасайды. Итальяндықтар оны”Тартуфолли” деп атайды. Ал орыстар оны “чертово яблоко” деген.
4.Бұл өсімдікті Америкадан алып келегеннен кейін көп уақыт декоративті өсімдік болып көрмеде ғана турған екен.1859жылы –бәрі өзгерді. Орыс шаруашылықпен айналысқан Данила Бокарев ол өсімдіктін дәнінен азық-түлік жасаған. Ол қандай өсімдік?

Канада бар, Мексика бар,
Даңқымен таң қалдырған барлық елдің,
Тауларым бар Кордильер

мен Аппалачтай,
Макензи, Миссисипи суым қандай!
Виннипег, Ұлы көлдер, тұзды көлім,
Тамаша көрген адам таң қалғандай.

Солтүстік Америка материгі

«өрмекшінің торын» құрайды)

арал - Гренландия
Ұзын тау – Кордильер
Ең үлкен тау мұздығы –

Аляска

Ең ұзын жер асты үңгірі – Флинт-Мамонт

Құрама Штаттары орналасқан. АҚШ-тың материктегі бөліктерінің аралығында Канада, ал оңтүстігінде

Мексика орналасқан. Орталық Америка мен Кариб теңізі аралдарын кішігірім елдер алып жатыр.Америка Құрама Штаттары. АҚШ-ры жерінің ауданы (9 млн 363 мың км) жөнінен Ресей, Канада, Қытайдан кейінгі 4-ші орын алады. Бұл елдің жері материктік екі бөліктен және Тынық мұхиттағы Гавай аралдарынан тұрады. Әкімшілік құрылымы 50 штаттан, Вашингтон қаласы мен Колумбия округінен тұратындықтан ел Америка Құрама Штаттары (АҚШ) деп аталады. Астанасы Вашингтон қаласы.Елде мұнай мен табиғи газдың, тас көмір, металдар тәрізді пайдалы қазбалардың қоры мол және оларды өндіруде ұдайы ғылым мен техника жаңалықтары қолданылып отырады.  АҚШ-тың шаруашылығы сан салалы, ең жетекші сала – машина жасау өнеркәсібі. АҚШ-тың 125 қаласында автомобиль шығарылады. Детройт  қаласын «автомобильдер астанасы» деп атайды. Батыстағы Лос-Анджелес қаласы ғарыштық техника мен электроника орталығы болса, Сиэтл қаласында алып «Боинг» ұшағы жасалынады. Елде жылу-энергетика, химия өнеркәсібі, қара металлургия, жеңіл өнеркәсіп жақсы өркендеген. Канада – д.ж-де жерінің ауданы жөнінен Ресейден кейін 2-ші орын алады. Канада жерінің ауданы 9 млн 970 мың км. Ел материктің солтүстік бөлігі мен Канаданың Арктикалық архипелагындағы аралдарды алып жатыр. Астанасы – Оттава қаласы. Орасан зор Канада жерінің табиғат жағдайлары да әркелкі. Елдің солтүстік полюске неғұрлым жақын орналасқан солтүстігі табиғат жағдайлары өте қатал болғандықтан нашар игерілген. Суық арктикалық шөлдер мен тундра алып жатқан жазықтарда қойөгіз бен солтүстік бұғысы – карибу

қатал климат жағдайында өмір сүруге бейімделген байырғы халық – эскимостар

тұрады. Канада ормандарға бай.  Мұнда америкалық көгілдір шырша, бал қарағай, қарағай өседі. Ормандарда терісі бағалы аңдардан бұлғын, күзен, ақкіс пен жыртқыштардан қара аю – барибал, сілеусін, койот тіршілік етеді. Елдің оңтүстік-батысындағы прерийді егіс далалары алып жатыр. Канада жылына шамамен 40 млн. тонна бидай өнімін, жинақтайтындықтан, астықты басқа елдерге де сатады. Канаданың жер қойнауы пайдалы қазбаларға да өте бай. Ежелгі платформаға сәйкес келетін жазық бөліктерде уран, никель, алтын, мыс, темірдің бай кен орындары бар. Ұлы жазықта мұнай мен газ өндіріледі. Ағыны қатты тау өзендерінде  арзан қуат көзі, ірі су электр стансалары салынған. Канаданың табиғатты қорғауға көп көңіл бөлінеді. Елде 31 ұлттық парк жұмыс істейді. Ең ірілері – Вуд Буффало, Джаспер, Глейшер, Фанди. Бастапқыда қорық ретінде ұйымдастырылған ұлттық парктерде қазіргі кезде жергілікті халық пен туристердің демалуына қажетті жағдайлар жасалған. Орталық Америка елдері. Орталық Американың материктік бөлігін Мексика, Гватемала, Белиз, Гондурас, Никарагуа, Сальвадор, Коста-Рика, Панама елдері, ал Кариб теңіздеріндегі Үлкен және Кіші Антиль аралдарын Куба, Гаити, Доминика, Ямайка және т.б. кіші елдер мен иеліктер алып жатыр. Материктік бөліктегі ең ірі ел – Мексика, ал аралдық бөліктегі ең үлкен ел Куба болып табылады. Бұл елдердің табиғаты, шаруашылығы, халықтың тұрмыс-тіршілігі Канада мен АҚШ-тан үлкен айырмашылық жасайды.

Калифорния түбегі, Исландия аралы,Хонсю аралы, Кордильер тауы, Аляска түбегі, Камчатка

түбегі,Аппалачи тауы,Үндіқытай түбегі,Мексика шығанағы,Тянь-Шань тауы.

каньон……………………....
4)Ең үлкен толқындар..............................
5)Ең биік шың...........................................
6)Ең ыстық жер.........................................
7)Ең суы мол өзен....................................
8)Ең

ұзын жер асты үңгірі....................

бір оқушы шығып орындайды)

1 топ – Солтүстік Американың солтүстік шеткі

нүктесін көрсету. (Мерчисон мүйісі)
2 топ – Солтүстік Американың оңтүстік шеткі нүктесін көрсету. (Марьято мүйісі)
3 топ – Солтүстік Американың батыс шеткі нүстесін көрсету. (Принц Уэльский мүйісі)
4 топ – Солтүстік Американың шығыс шеткі нүктесін көрсету. (Сент-Чарльз мүйісі)

3-ші бағандарда зерттеушінің суреті тұрады атын және ашқан жерлерін табуы

тиіс)

Материктің оңтүстік жағалауын ашты

Ньюфауленд аралы мен Лабрадор түбегі жағалауын ашты

Материктің солтүстік және шығыс жағалауында жаңа жерлерді ашты

Аляска жағалауын зерттеді

орналасқан және пайдалы қазбаларын шартты белгілер арқылы түсіру. (1-топ мұнай,

2- топ тас көмір, 3-топ темір, 4-топ табиғи газды түсіреді)
1-топ мұнай
2- топ тас көмір
3-топ темір
4-топ табиғи газ
 
№1- Солтүстік Америка материгінің батыс бөлігіндегі тау. (Кордильера тауы)
№2- Солтүстік Америка материгінің шығыс бөлігіндегі тау. (Аппалач тауы)
№3- Солтүстік Америка материгіндегі жазық. (Орталық жазық)
№4- Солтүстік Америка материгіндегі жазық. (Ұлы жазық)

Алап 100 мм)

себептерді белгілеу.

1-Ә
2-А
3-В
4-Б

ә) 53,3 млн. км.²
б) 18,3 млн. км.²

в) 30,3 млн. км.²
2.Солтүстік Американы алғаш ашқан кім?
а) Д.Кабот
ә) Г.Гудзон
б) А.Макензи
в) Х.Колумб

қатысты орны.
а) тек оңтүстік жарты шарда жатыр
ә) көпшілік бөлігі солтүстік

жарты шарда
б) экватор материктің ортасын кесіп өтеді
в) тек солтүстік жарты шарда жатыр
 
2. Солтүстік Америка материгінің ең төмен жатқан жері.
а) Каспий теңізі ә) Өлім аңғары
б) Өлі теңіз в) Валдес түбегі
 
3. Көлемі жағынан ең үлкен арал.
а) Куба ә) Гаити
б) Баффин жері в) Гренландия
 
4. Мына белдеудің қайсысы Солтүстік Америкада кездеспейді? а) экваторлық ә) арктикалық
б) қоңыржай в) тропиктік
 
5. Солтүстік Америка шығыс жағалауындағы жылы ағыс.
а) Калифорния ә) Лабрадор
б) Гольфстрим в) Батыс желдер

ІІ нұсқа

1. Солтүстік Америка материгінің бастапқы меридианға қатысты орны.
а) түгелдей шығыс жарты шарда жатыр
ә) көпшілік бөлігі батыс жарты шарда
б) түгелдей батыс жарты шарда жатыр
в) көпшілік бөлігі шығыс жарты шарда
 
2. Өлім аңғарының абсолюттік биіктігі.
а) -150 м ә) -132 м б) -86 м в) -403 м
 
3. Солтүстік Американың ең ұзын өзені.
а) Миссисипи ә) Ниагара
б) Макензи в) Колумбия
 
4. Солтүстік Америка материгінің көпшілік бөлігі қай климаттық белдеуде орналасқан? а) арктикалық ә) қоңыржай
б) тропиктік в) экваторлық
 
5. «Прерий» деп нені айтады?
а) шөлді ә) саваннаны
б) орманды в) даланы

жеттік. Шыңға шыққанда нені көрдік? (биік таудың суретінде Қазақстанның туы

тұрады ). Әр топ тапсырмаларды жақсы орындады. Өмір де, білімде де осындай биік шыңдарға жете біліңіздер.

шағын шығарма жазу.