Темірді? химиялы? ?асиеттері, ?олданылуы ж?не оны? ?осылыстары

Бибінұр Есенқызы

қолдану аясының кеңдігіне көз жеткізе отырып , периодтық жүйедегі орны,

алынуын , қасиеттерін СКТ технологиясы арқылы ұғындыру .2. Биология, , география ,тарих, халық ауыз әдебитімен байланыстыра отырып , темірдің адамға қажеттігі туралы білім дағдыларын дамыту.3. Оқушылардың ойын дамыту белсенділігін арттыру және ұқыптылыққа , бір- бірінің жауабын тыңдап ,одан қорытынды шығара білуге тәрбиелеу

тақта, слайдтар, темірден жасалған бұйымдар Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі а) оқушыларды

түгелдеу.ә)психологиялық ахуал туғызу жұмбақ жасырылады .
ІІ.Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі
2.1 Есте сақтау және графикалық тесттер
2.2 Есептей білсең есің түгелденеді
ІІІ. Бекіту кезеңі Сандарды сөйлетейік
ІҮ.Қорытындылау кезеңі
3.1 Кубизм әдісі
Ү. Бағалау
ҮІ. Үйге тапсырма

Темірдің қасиеттері және қолданылуы

Анықтамасы
Сипаттамасы
Құрлысы
Таралуы
Алынуы
физикалық
Қасиеттері
химиялық
Қолданылуы

Қорытынды

екі жағдайда кездеседі. Оның бірі — жердің өзінен пайда болған

жерлік (теллурлық ) темір, екіншісі — аспаннаң метеорит түрінде жерге түскен ғарыштық темір.

“аспан” немесе “жұлдыз” тасы деп атаған.

темір бар, “аспан” немесе “жұлдыз” тасы
Темірдің өнеркәсіптік кендері:
қызыл

теміртас(Fe2O3),
магниттік теміртас(Fe3O4), пирит(FeS2)

Елімізде темір кендерінің қоры Рудный темір кені бассейнінде, Орталық Қазақстанда

оксидтер класының минералы. Химиялық формуласы FeO•Fe2O3 немесе Fe3O4 Түсі қара,

металша жылтырайды, қаттылығы 4,9 — 5,2, тығыздығы 4800 — 5300 кг/м3. Электр тогын жақсы өткізеді, магниттілігі күшті.

- қызыл теміртас – оксидтер класының минералы. Химиялық формуласы Fe2O3; құрамында

70%-ға дейін темір болады. Кейде тау жыныстары арасында топырақша тарап, оларға қызыл рең береді (қызыл яшма, қызыл сазды тақтатастар, т.б.).

Химиялық формуласы: Fe2O3*nH2O Лимонит шоғырлары жоғары сапалы теміркен орындарын түзеді.

28000C
Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар.

H2 = Fe + H2O
соның ішінде алюминиймен әрекеттестіріп:
Fe2O3 + 2Al

= Al2O3 + 2Fe
және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандыру арқылы:
Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

Алынуы

әрекеттеседі:Fe +S = FeS
Қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі:2Fe + 3CL2=2FeCL3

FeCL2 + H2
Б)күкірт қышқылымен
H2SO4 + Fe = FeSO4 + H2
С)

тұздармен:
Fe + CuSO4= Cu + FeSO4

және магнитсізделу қабілетіне байланысты электромагниттік құралдардың бөлшектерін жасау үшін қолданылады.

Темірдің құймалары- шойын,болат көп қолданылады.

Темір-қан гемоглобинінің маңызды құрам бөлігі. Қан-ның қызыл түсті болуы-гемоглобинге байланысты.

Ересек адам организмінде 4-5г темір болады. Темір өсімдік құрамында болады.

Темір- “аспан тасы”
1749ж. Енисейден Сібір ұстасы сом темір кесегін тапқан. Ол дүние жүзіне әйгілі болып, тұңғыш метеорит деп аталған.

Медицинада темірдің дәрілік препараттары, изотоптары зерттеу кезінде индикатор ре-тінде, қан ауруын анықтауға қолданылады. Организмде темір мөлшерін сақтау үшін фермуллек, т.б дәрілер пайд.

Меккедегі қара тас-таза темір-ден тұрады. Оның ауада ті-реусіз қалқып тұруы-темірдің магниттік қасие-тіне негізделген

Темір (ІІ) тұздарының судағы ерітінділерін электролиздеу арқылы алу.

Fe(+2е) катод 2CI(-) анод

Темір зергерлік жә-не кәсіптік бұйым түрінде қолд. Зер-герлер темірге ал-тын, күміс, мыс тә-різді металдарды қосып, алуан түрлі асыл тастармен бе-зендіріп сырға, са-қина, білезік, жү-зік, тұрмыстық ер, жүген т.б бұйым-дар жасайды

Өркениет, мәдениет-адамзаттың темірді игеріп, өз пайдасына жаратуына байланысты болды. Темір металын Қазақстан жерінде ертеде өмір сүрген сақтар мен ғұндар пайдаланған. Олар найза, қылыш, семсер, тұрмыстық бұйымдар жасаған.

Қарағанды металлургия комбинаты, Балқаш, Лениногор мен Өскемен, Шымкент, Павлодар түсті металлургия зауыттары.
Теміртау “Қазақстан магнит-касы” Ақтөбе, Павлодар ферроқорытпа комбинаты

FeCI2 Fe(OH)2

FeO Fe №2. Темір қағының 4,64 грамын сутекпен тотықсыздандырғанда 2,24 грамм темір алынды. Темірдің шығымын процентпен есепте.

түрінде кездеседі
/минералдар/
3. Темір периодтық жүйеде......тұрады
/4 период, 8 қосымша топ/
4. Темір

адам ағзасында жеткіліксіз болса, .... ауруына душар болады
/қан аздық, анемия/
5. Темір орташа белсенді металл..... ұшырайды
6. Темір құймалары..... бөлінеді

3. Толықтыру тестісі

керек
Электр-
өткізгішті-
гінен
3 орында
тығыздығы
4
2
4,2
Жер қырты-
сындағы
жалпы
мөлшері
4-5
7,87
Алғаш
алынған
жылы
1539
Сандарды сөйлетейік

жатттығулар.
2. Эксперименьттік тапрсырма 3 шеге алып бір шегені тұзды суға, 2-ші

шегені жай суға, 3-ші шегені
топыраққа салып, 1 жұма бақылап, қандай өзгеріс болғанын бақылап келу.