Екінші ?стаз

сабақ
Әл-Фараби-шығыстың ғұлама ғалымы



Ақтау қаласы, 2012 ж
Пән мұғалімі: Қалаубаева Зейнеп Бекмолдақызы

әдістері
Ақылдың мәні туралы трактат
Данышпандықтың інжу маржаны
Музыканың ұлы кітабы
Аристотель

еңбектеріне түсіндірме

Философияны оқу үшін алдымен не білу керек?

Ғылымдардың шығуы

Ізгі қала тұрғындарының көзқарасы

дұрыс түсіндіре біліп, өзінің бірінші ұстазға деген ғылым саласындағы үлкен

адамгершілік, азаматтық, іс-әрекетін таныта білді. Сондықтан да шығыс философтары оны "Ал муаллим ас-сани"— екінші ұстаз деп атаған.

Неліктен Әл-Фарабиді “Екінші ұстаз” деп атаймыз?

Сондықган да көп тілдерді жетік білген ұлы ғалым Аристотель шығармаларына араб тілінде түсіңдірме жазуды ұйғарды.

Араб шығысында Аристотельдің кейбір құнды ойлары бұрмаланып көрсетілді. Бірақ көп еңбектері тәржімаланбағандықтан ұлы грек философының ойын түсіну қиын болды.

870-950 жылдар

Әбу Насыр Мұхаммед ибн Узлағ Тархани

Сұрақ сізден, жауап бізден

Авиценна
Әбу Әли ибн Сина:

Мен мантик (логика), жаратылыстану және риезиет (математика, геометрия) ғылымдарын жақсылап меңгердім. Сосын теологияны оқып үйренуге кіріскенімде Аристотельдің «Метафизика» кітабын оқыдым. Бірақ онда не жазылғанын оқып түсіне алмадым. Бұл кітапты жазған кісінің мақсаты маған құпия болып қала берді. Тіпті оны қырық рет қайталап окып шықтым. Бұл кітапты жаттап та алдым. Бірақ соның өзінде мен оны түсіне алмадым. Ақыры одан үмтімді үзіп, бұл түсінуге болмайтын кітап екен деген қорытындыға келген едім.
Бір күні бесін намазы кезінде кітап сатушыларға бардым. Онда бір делдал мұқабалы бір кітапты қолына ұстап алып, мақтап тұр екен. Ол мені қасына шақырып, маған кітапты көрсетті. Сонда мен бұл ғылымды білудің пайдасы жоқ деген оймен әлгіні жақтырмай, алмайтынымды айттым. Делдал маған: «Бұл кітапты ал, бағасы арзан – үш дихрам, кітаптың иесі ақшаға мұқтаж», – деді. Осылайша мен кітапты сатып алдым. Қарасам, ол Әбу Наср әл-Фарабидің «Метафизика» кітабының мақсаты жайында жазылған шығармасы екен. Үйге келген бойда оны оқуға кірістім. «Метафизика» ойымда жатталып қалған себепті сол сәтте-ақ кітаптың мазмұнын түсініп алдым. Бұған қатты қуанып кеттім. Мұндай кітаптың табылғанына шүкіршілік жасап, ертеңінде-ақ кедейлерге біраз нәрсе садақа бердім.

жазғырма,
Тіпті кейде болса әзәзіл азғырған.
 
Өрге жүзген өнегелі ісімен,
Таңда адал дос

өз теңіңнің ішінен.
Жүргендер көп достың атынмалданып,
Алайда тек қалма оған алданып.
Әл-Фараби

пен қоғам сырын
толық ашуы мүмкін екеніне кәміл сенеді, адамзат

қоғамындағы барлық проблемаларды шешуге
қабілетті ең басты күш-ақыл-парасат деп біледі.

Түйін

жарау деген.
Шаршадым мен. Қанатым талды менің,
Шаңқыт жолға сарылып

қарауменен.
Кері оралмай жылдарым жатыр ағып,
Қасіреттің жасына көз жуынар.
О, жаратқан, көп неткен ақымағың,
Құм сықылды тез ысып, тез суынар. (6, 37)