Хан Абылай

көрнекті саяси және мемлекет қайраткері Абылайханның Қазақ елінің дербес мемлекет

ретінде қалыптасуына, қазақтың құқықтық жүйесін қалыптастыруға, қосқан үлесін ашып көрсету.
Дамытушылық: Абылай ханның тұлғалық бейнесін талдау арқылы оқушылардың таным қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушылар бойында өз жеріне, еліне деген сүйіспеншілікке баулу, оның қадір-қасиетін ұғынуға тәрбиелеу.
Әдісі: Модульдік оқыту технологиясы.
Түрі: Аралас сабақ
Көрнекілігі: интерактивті тақта, карта,электронды оқулық, домбыра.
Пән аралық байланыс: география, музыка, құқық.

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау

ІІІ. Жаңа сабақ
1. Қызығушылықты ояту.
2. Мағынаны ажырату.
Үй тапсырмасын тексеру.
1.Кіші жүзде Әбілқайырдың өлімінен кейін жағдай қалай қалыптасты?
2.Ертіс, Жайық бойында әскери шептер салудың мақсаты неде?
3.Қазақ-орыс саудасының басты орталықтарына сипаттама беріңдер
4.Қазақ-орыс саудасындағы отаршылдықты қалай аңғаруға болады?

Ресеймен қарым қатынасы.
Абылайдың қазақ тарихында алатын орны.

аса көрнекті мемлекет қайраткеріне тән қасиеттері жағынан көрсете білді. Абылай

хан өзінің бүкіл ғұмырын қазақ мемлекеттілігін нығайту мен халықтың бірлігін қамтамасыз ету ісіне арнады.Абылай ханның өткен өмір жолы оңай болған жоқ.
Абылай – аса ірі мемлекет қайраткері, қолбасшысы, Қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі Жәнібек ханның ұрпағы. Ол “Ақтабан шұбырынды ” тұсында жетім қалып, Төле бидің қолында болып, тәрбие алады. Қалмақтармен шайқас алдында өткен бір жекпе жекте қалмақ батыры Шарышты өлтіріп, шабуылға шыққанда, атасының аруағын шақырып “Абылайлап” шауып, содан өзі де Абылай атанып кетеді.

аты Әбілмансұр болатын. Бірақ ол Сабалақ деген жасырын атпен жүруге

мәжбүр болды. Сұлтан Абылай мұсылманша жақсы білім алды. Ол шығыстың жеті тілін білді. Домбыраны жақсы тартты. Оның өзі шығарған 20-дан астам күйі бар. Өзара бақталастық, алауыздық салдарынан болған соғыстар кезінде жастайынан жетім қалған еді. Он бес жасқа толған кезінен бастап жоңғар басқыншыларымен соғысқа белсене қатысты.

еді. Замандастары оны батылдығы, ержүректігі және әбжілдігі үшін қатты құрметтейді.

Ол өз ғұмырының ең соңғы күндеріне дейін жауынгерлерімен бірге болды. Соғыста қолға түскен барлық олжаны бөлісті. Жаумен шайқастар кезінде бірнеше рет жаралы да болды.
Сөзге шебер әрі тапқыр еді. Өз замандастары арасында сөзіне берік, алғыр ойлы, барынша адал әрі әділдігімен көзге түсетін. Керемет шешендігімен, қазақтардың ежелден келе жатқан әдет заңдарын және шежіресін өте жақсы білетіндігімен ерекшеленетін.
Өз билігін нығайта түсү және шекаралас елдермен бейбіт қарым-қатынас орнату мақсатымен Абылай көрші мемлекеттердің ықпалды отбасыларының, сондай-ақ қазақ хандары мен сұлтандарының қыздарына үйленіп, әулеттік некеге отыруды көздеді.

әрі ешкімге тәуелсіз мемлекет құруға бағытталды. Абылай өзінің күш жігерін

мына бағыттарға жұмсалды.

көрегенділігімен ерекшеленді. Абылайдың негізгі сыртқы саяси қызметі Қазақстан аумағының ешкім

қол сұға алмайтын тұтастығын қамтамасыз етуге бағытталды. Мәселен, Абылай Ресеймен өзара қарым қатынасында тату-тәтті көршілік саясатын ұстануға тырысты. Ресей мемлекетімен дипломатиялық және сауда байланыстарын орнатты. Өз қол астындағы халықты Ресей әскери қызметкерлерінің орынсыз талаптары мен әрекеттерінен батыл қорғай білді. Ресейдің қол астына өтуді қабыл алғанына қарамастан, ол іс жүзінде Ресейге мүлде тәуелсіз ішкі және сыртқы саясат жүргізді.
1759 жылы патша үкіметінің әкімшілігі Әбілмәмбетті тағынан тайдырып, оның орнына өзінің отыруын ұсынды және оған барлық жағынан қолдау көрсетуге уәде етті. Алайда ел арасында беделі зор әрі алыстан болжайтын көреген сұлтан бұл ұсынысты қабыл алмады. Абылай Әбілмәмбет хан қайтыс болғаннан кейін ғана қазақтың бүкіл үш жүзінің ханы болуға келісім берді.

деп таныды. Бірақ хан ант қабылдаудың және патшаның сенім грамотасы

мен тарту-таралғыларын тапсырудың салтанатты рәсіміне барудан бас тартты. Өйткені Абылай хан былай деп санады: мені билеуші хан етіп халық сайлады. Олай болса, орыс патшасының тағына тағзым етіп, ант беруге тіпті де міндетті емеспін деп білді.

қаласына келе жатқанда дүние салып, Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленді.

Абылай ханның болғанын естіген Қытай үкіметі көңіл айтып, елшілік аттандырды. Абылайдың артында 30 ұлы мен 40 қызы қалды. Абылай қайтыс болғаннан кейін хан тағына оның үлкен ұлы Уәли отырды. Бірақ ол өзінің атақты әкесінің бастаған ісін жалғастырып, алып кете алған жоқ. Шыңғыс тұқымының арасындағы алауыздық салдарынан шиеленісті айтыс-тартыс басталды. Сонымен 1795 жылғы қаңтарда 2 сұлтан,19 старшын, 120 мыңнан астам қазақ ІІ Екатерина атына өтініш жолдап, өздерін орыс императорына тікелей бағынатын етіп қол астына қайтадан алуды сұрады.

күш жігері ең алдымен күшті және тәуелсіз Қазақ мемлекетін құруға

жұмсалды. Ол қазақтардың басын қосып біріктіру үрдісіне басшылық етті және ұлан байтақ далада бір орталыққа бағынатын мемлекет құруға зор ықпал етті.