"Әке көрген оқ жонар"

Сырымбет тауына жақын Құсмұрын деген жерде туған.

Өз әкесі -Шыңғыс,

қарт әкесі - Уәлихан.

демократ.

Шын аты — Мұхаммедханафия, әжесінің бала күнінде "Шоқаным" деп еркелетіп айтуымен, "Шоқан" аталып кеткен.

ең таңдаулы оқу орны болып есептелген Сібір кадет корпусына оқуға

орналастырады. Жабық әскери оқу орны болғанмен, онда көптеген пәндер оқытылуы, орыстың озық ойлы интеллигенттерінің өкілдері сабақ беруі, Омбының көзі ашық оқыған адамдарының семьяларымен араласуы, көп оқып білімін тереңдете түсуі Шоқанның рухани өсуіне, келешек тағдырына едәуір ықпалы болған.

Ол 1855 жылы Ұлы жүзді Қоқан хандығының ықпалынан шығарып, Ресейге

қосу бағытында жұмыс істеу үшін ұйымдастырылған экспедицияға катысып, Семей, Аягөз, Қапал арқылы Іле Алатауына дейін келеді, Жоңғар қақпасына, Алакөл, Тарбағатайға саяхат жасайды.

оның өнердің осы саласындағы қазақтың тұңғыш профессионал суретшісі болғанын дәлелдейді.

Ол негізінен портрет, пейжаз және халықтың тұрмыс-салтын бейнелеумен айналысқан. Одан 150-дей сурет қалған.

ескертпелер”
“Жоңғария очерктері”
“Манас” жыры
“Қазақтың халық поэзиясының түрлері туралы” зерттеу еңбегі
“Сот

реформасы туралы жазбалар” әйгілі еңбегі

Достоевский
Г. Н. Потанин
Ф.Р. Остен- Сәкен
И.И. Захаров
Е.П. Ковалевский

Петербургтен   туған   жеріне   оралды.

қорын тұңғыш зерттеуші екендігі де ерекше. Қазақ көркем сөз өнерінің

кейбір үлгілерін ол жас кезінде-ақ білген, оған деген ықылас-қызығуы кадет корпусында оқыған жылдары мен қызметтері кезінде арта түскен де, 1850 жылдардың орта шенінен өмірінің соңғы сәттеріне дейін зерттеумен шұғылданған.

1859 жылдың аяғында Петербургте болуы еді. Петербургте ол идеялық жағынан

көп өсіп, әлеуметтік жағынан толысып қайтты. Денсаулығы нашарлап ол еліне қайтады. Шоқан 1865 жылы қайтыс болады. Оның сүйегі Алтынемел тауының баурайындағы Көшен – Тоған деген жерге қойылады.