"Саба?ты? та?ырыбы: С?бит М??ановты? Лашын ??гімесін ?орытындылау 5 сынып"

тақырыбы:
Сәбит Мұқановтың «Лашын»

әңгімесін қорытындылау

а) Білімділік: Оқушылардың әңгімеден алған білімдерін әр түрлі әдістерге негізделген тапсырмаларды орындау арқылы қорытындылау. ә) Дамытушылық: Әдебиет теориясынан алған білімдерін арттыру, оқулықпен жұмыс, әңгімені композициялық құрылысына талдау. б) Тәрбиелік: Көркем сөйлеу шеберлігін қалыптастыру, шығармашылық іздемпаздығын арттыру. Көрнекіліктер: Сәбит Мұқанов портреті, оқулық, интерактивтік тақтаны пайдалану. «Өмір мектебі» трилогиясы – Сәбит Мұқанов өмір сүріп, өнер әлемінде алып қимылмен еңсере еңбек еткен бүкіл бір ұрпаққа тән бүтін бір ғұмырдың көркем шежіресі. Дәуірлік айна деген осы болады. Өз дәуірінің айнасына айналған суреткер - шын мәніндегі шыншыл суреткер. З. ҚАБДОЛОВ
Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, баяндау, талдау.
Сабақтың түрі: Қорытындылау Сабақтың жүру барысы:
I. Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу, сабаққа назарын аудару.
II. Үй жұмысы: С. Мұқанов өмір жолдары, шығармашылығы, Лашын» әңгімесін үйден түгел оқып келу.

ә) Әуезовтың "Абай жолы" роман-эпопеясы неше томдық шығарма және өткен сабақта қай үзіндісін оқыдық? б) Әңгіме қалай басталып еді? в) Әңгіме кейіпкерлері кімдер? г) Абайдың сырт келбеті қалай суреттелген? ғ) Абайдың сырқатынан айығуына не себеп болды? д) Зере мен Ұлжан әңгімелері е) Құтты қонақ жырлары ж) Барлас берген бата. Батаның қазақ тәрбиесіндегі мәні з) Қонақтарға ризалық и) Сәбит Мұқанов кім, өмір сүрген жылдары? к) Сәбит Мұқановтың қандай шығармаларын білеміз?

Дуадақ тобы

сұрау Әңгімені бөлімдерге бөлу: “Лашын” әңгімесін бірнеше бөлімдерге бөлу а) Балтабай аулында

(кіріспе есебінде) ә) Балтабайдың Ақметі, оның портреті, атбегілікпен және құсбегілікпен айналысатындығы б) Ақмет лашынының сипаты в) Ақметтің лашынды құс алуға шығаратын мезгілдері г) Лашынның үйрек алу тәсілдері ғ) Дабыл қағудың мәнісі д) Лашынның қазды алған кездегі амалы е) Лашынға қарсы дуадақтың көрсететін қайраты ж) Құс салудың ең дұрыс мезгілі з) Құстардың таң ата жайылуға шығуы и) Құстардың қойған қарауылына көрінбей, естіртпей бару, к) Дабылдау, құстардың айналып ұшуы қ) Лашынды жіберу

оқыңдар.
ІІ топ - Лашын құсты суреттеген жерін тауып оқыңдар.
ІІІ топ

- Дабыл аспабы жайлы деректі тауып оқыңдар.

тері
Таным дерек: Дабыл аспабы жайлы Этнография деп халықтың байырғы тұрмыс-салтын

зерттейтін саланы айтады. Этнографиялық бұйым немесе құрал деп байырғы тұрмыс-салтта қолданылған заттарды айтады. Мысалы: дабыл- этнографиялық құрал. Өйткені ертеде халық оны аңшылықта қолданған.

ІІ. Оқиғаның байланысы

ІІІ. Оқиғаның дамуы

ІҮ. Оқиғаның шиеленісуі

Ү. Оқиғаның шарықтау шегі

ҮІ. Оқиғаның шешімі

IІІ. Ізденіс І топ. Әңгімені құрылысына талдау

Ахмет
ІІІ. Оқиғаның дамуы
Ахмет лашынының мүсіні
ІҮ. Оқиғаның шиеленісуі
Ахмет лашынының

өнері

Ү. Оқиғаның шарықтау шегі

Сәбит пен Ахметтің
саятшылыққа шығуы

ҮІ. Оқиғаның шешімі

Есте қалған сол бір ерекше күн

сабырлыға жарасар 2. Құс жаманы - саңғығыш, Адам жаманы -

қаңғығыш 3. Атбегі - аттың тұяғына қарар Құсбегі - құстың қияғына қарар 4. Саятшының сұңқары Салған жерден іледі 5. Құсбегісі келіссе, Күйкентай құс қаз алар

қандай құс? 2. Шығарманың авторы кім? 3. Шығармада қандай кәсіп

түрі көрсетілген? 4. Шығармадағы құсбегі кім? 5. Лашынға қандай құсты алу қиынға соғады? 6. Қандай құсты алу өте оңай?

Шығарманың авторы кім? (Мұқанов) 3. Шығармада қандай кәсіп түрі көрсетілген? (саят) 4.

Шығармадағы құсбегі кім? (Ахмет) 5. Лашынға қандай құсты алу қиынға соғады? (қаз) 6. Қандай құсты алу өте оңай? (үйрек)

топ: Әңгіме мазмұны бойынша сурет салу
ІІІ топ: Саятшылық-өмірдің бір қызығы

(эссе жазу)

айырып ала алмайтын
ТЕҢЕУ Денесінің бар көлемі жұдырықтай ғана, бірақ қанат, құйрығымен

тұтас алғанда сүңгуір қайықтай ұп - ұзын көрінетін, маңдайы жайпақтау келген, тұмсығы жолбарыстың тырнағындай иілген, сарғыттау қияғының өткірлігі ұстарадай, мөлдіреген қара - қаттай қап - қара көздері томпайып, сыртына қарай тепкен, бөтегесі жүйрік аттай төстектеу, сирақтары жіңішке, сарғылт саусақтарының басына имие біткен сұрғылт тұяқтарының ұштары егелген біздей өткір, жазған қанатының ойылыңқырап барып, ұш жағы іп - істік боп кеткен, құйрықтары сауысқандай ұзынша, қарабалармен сапырылысып, түсін кейде сұрлау қанатының түсі қоңырлау таңқарасұр, кейде қара қоңыр көрсетіп, құлпыртып тұратын...

білеміз бе? - “Лашын”әңгімесі қалай басталған еді? - Балғабайдың Ахметі кім? -"Атбегі", "Құсбегі"

дегеніміз кімдер? - Лашын келбеті әңгімеде қалай сипатталады? - Лашынды аңға қай мезгілде салады? - Үйрек алу тәсілі - Лашынның түрлері - Қазды алу тәсілі - Дуадақ қандай құс? - Құс салудың қызықты кезеңі қандай? - Ахметтің айласы қандай? - Бізді таңқалдырған қуаныш
Қорытынды. Мінеки, балалар, саятшылықтың, әсіресе, қазақ халқының тарихында мәдени дамытуда маңызы өте зор болды. Оны біз халық мәдениеті мен әдебиетінің көрнекті қайраткерлері Шоқан, Абайдың жазбаларынан, Біржан сал, Ақан серінің кең сахараны шарлаған әндерінен білеміз. Сондықтан да халқымыз қыран құсы өлсе, аза тұтып, жоқтау салған. Қолға үйреткен жақсы құстарын еркелете, баласындай баптаған. Оның құнын бағалай білген.

мәтел, тыйым сөздер жазып келу. 3. Құстар суретін салу.

Бағалау.

алып қимылмен еңсере еңбек еткен бүкіл бір ұрпаққа тән бүтін

бір ғұмырдың көркем шежіресі. Дәуірлік айна деген осы болады. Өз дәуірінің айнасына айналған суреткер - шын мәніндегі шыншыл суреткер.
З. ҚАБДОЛОВ

ағысында, Ертіс –Есіл өзендері алабында, Алакөл, Қызылтұз, Зайсан көлдері маңындағы адырларда, Алтай, Алатау, Тарбағатай тауларының бөктерлерінде кездеседі. Қанаты ұзын, үшкір, үстіңгі

беті сұр, астыңғы жағы ақшылдау келген, көлденең қара жолақты. Көзінің астында ұзынша қос қара «мұртшасы» (қауырсыны) болады. Денесінің ұзындығы 40 – 50 см, қанаттары жайылғанда 90 – 110 см. Шәулісі ұябасарынан кішірек. Шәулісінің салм. 500 – 800 г, ал ұябасарынікі – 540 – 1090 г. Аяқтары қысқа, тырнақтары майысқан, өткір. Сағатына 300 км жылдамдықпен ұшады. Лашын жартас, құздағы қолайлы қуысқа, қияда өскен ағаш басына ұя салады. Кейде өзге құстардың ұясын да иемденеді. Ұясына 2 – 4 (көбінесе 3) жұмыртқа (секпілді, қызғыш) салады. Оны ұябасары 28 – 32 күндей басады. Балапандар бір жарым айда ұядан ұшады. Негізгі қорегін (торғай, қарға, кептер, шіл, кекілік, үйрек, т.б.) ұшып жүріп аулайды. Лашын Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.