11 дәріс- ФИРМАНЫҢ ТИІМДІЛІК КӨРСЕТКІШТЕРІҢ ТАЛДАУ

С.Ж.

ыңғайлар – ресурстық және шығындық, сауда кәсіпорынның экономикалық әлеуетін құрайтын

ресурстарын екі топқа бөліп – қолданылған (ресурстар) және тұтынған (шығындар) деп қарастыруға қажеттілік туғызады. 

қорларды пайдалану тиімділігі (қор қайтарымы, қор сыйымдылығы, қор рентабельділігі) және

сирек  есептелетін – жеке тиімділік көрсеткіштер (қоңдырғыларды, алаңдарды пайдалану коэффициенті).  Әрине  кешендік ыңғайды пайдаланған кезде терең және сапалы талдау мақсатында екі ыңғайды-шығындық және ресурстықты пайдалану жөн

ұсыныстары  (Statement on Management Accounting "Measuring entity performance"; SMA 4D)

«Кәсіпорынның тиімділігін өлшеу» стандартында белгіленген. Сол стандарт бойынша келесі көрсеткіштер ұсынылған:
- акцияға шаққанда таза пайда және пайда;
- инвестициялардың рентабельділігі;
- ақша ағымдары;
- инвестициялардың рентабельділігі;
- қалдық табыс;
- компанияның құны

Кейбір көрсеткіштерді есептеу және пайдалану ерекшеліктеріне тоқталайық.

қатынасы. Инвестицияларға өзіндік және заемдық ақша қаражаттарынан басқа тапсырылған активтер

(қондырғы, технология, тауарлық белгілер) жатады. Бұл көрсеткіштің мәні келесі формуламен есептеледі:

х 100%.

бойынша деректер болғанда ғана мүмкін. Бұл көрсеткіштің кемшілігіне техникалық қызмет

көрсетудің кешігуі, зерттеулермен маркетингке шығындардың қысқаруы әсерінен көрсеткіштің шын мәні өзгеріске ұшырайды.

салыстырғанда компанияның капитал құнын есепке алады.
Есептеу әдісі. Бұл көрсеткіштің

мәні келесі формуламен есептеледі:

мәні компанияның орташа рентабельділігі немесе компанияның орташа өлшеулі құнына тең

алынуы мүмкін.

алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар компанияның әр бөлімшесі түрлі тәуекел

көтереді, сондықтан олардың пайда нормасы түрлі белгіленуі керек. ROI көрсеткішіне тән барлық артықшылықтарға ие, онымен салыстырғанда тиімсіз бөлімшелерді сату туралы шешім қабылдағанда осы көрсеткішті күмәнсіз пайдалануға болады. Кемшілігіне оның мәні абсолюттік шамада анықталады, сондықтан оның негізінде тәуелсіз компаниялардың жұмыс тиімділігін салыстыру қиын, ал бұл жағдай инвесторларға ұнамайды.

әдісі.  Бірнеше әдістері бар.
 
1) EVA = NOPAT - WACC х

C,
 
мұндағы NOPAT (Net Operating Profit After Taxes) – таза операциялық пайда салықтарды төлегенде, пайыздарды  төлеу алдында;
 WACC (Weighted Average Cost of Capital) – капиталдың орташа өлшеулі құны;
 C – салынған капитал.

өсуі өзін-өзі қаржыландыру мен ұлғаймалы ұдайы өндірісті жұзеге асыру, сондай-ақ

еңбек ұжымының әлеуметтік және материалдық қажеттіліктерін қанағаттандыру ұшін қаржылық базаны құрайды.

капитал;
ROIC (Return on Invested Capital) – салынған капиталдың рентабельділігі,

компанияның негізгі қызметіне салынған капиталға салықтарды төлеуге дейінгі таза операциялық пайданың қатынасы

алады. Сонымен қатар бухгалтерлік баланста есепке алынбаған активтерді есепке алу

мүмкіндігі бар.  Бұл жаңа технологиялар, патент, лицензия және т.с.с. пайдалану тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.
Кемшіліктері – менеджерлерді ынталандыру үшін екі түрлі көрсеткішті есептеу қажет, құны бойынша айырықша компаниялардың экономикалық қосалқы құнын есептеуге мүмкін еместігі.

факторы бар

1) өнімнің, шикізат пен энергия бағаларының және оларға

сұраныстың тұрақсыздығы, яғни бағаның деңгейі мен сұраныстың көлемі неғұрлым тұрақты болса, соғұрлым тҥсім тұрақты және кәсіпкерлік тәуекелділік деңгейі төмен болады;
2) несиелеудің қаржылық шарттарының тҧрақсыздығы (активтер пайдалылығы тұрақты болмаған жағдайда), қарыз қаражатының үлесі жоғары кәсіпорын таратылған жағдайда өтемақыларын алуда жәй акция иелерінің сенімсіздігіжағдайында қаржылық тәуелділік деңгейі жоғары болады.

Profit Margin) сатылымдардың рентабелдігі
TAT (Total Assets Turnover) активтердің айналымы