Слайд 1Дәріс 2. Қоғамның экономикалық құрылымы
Лекция жоспары:
1. Экономикалык субъектер
2. Қажеттіліктер
мен игіліктер
3. Өндіріс және қайта өндіру
4. Экономикамен шешілетін үш
негізгі мәселелер
5. Экономикамен шешілетін басты мәселе
6. Өндірістік мүмкіндіктер қисығы
7. Қоғам дамуының негізгі заңдылықтары
Слайд 21. Экономикалык субъектер
Оларға не жатады?
Слайд 3Экономикалыққсубъектер
Үй шаруашылықтары
Фирмалар
Мемлекет
Шетел
Слайд 4Негізгі нарық
агенттері
Үй шаруашылығы - экономиканың негізгі тұтынушысы бірлігі:
Материалдық
өндіріс және қызмет көрсету саласындағы түпкілікті өнімдерін тұтыну
Өндіріс факторларының
меншік иесі және жеткізуші
Өндіріс факторларды сатудан түскен табыстар жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға жұмсалады
Фирма – табыс (пайда) алу мақсатында жұмыс істеп тұрған бизнес кәсіпорын:
Меншікті немесе қарыз капиталы қолданады
Табыс өндірісті кеңейтуге жұмсалды
Бизнес - нарықтық экономикада тауарлар мен қызметтерді жеткізуші.
Мемлекет түрлі мемлекеттік органдар және бюджеттік ұйымдармен ұсынылған:
Оның негізгі мақсаты таза пайда емес болып табылады
Ол экономиканы мемлекеттік реттеу функцияларын жүзеге асырады
Слайд 5Адам мінез-құлық қағидаттары
Адамда 5 сағат еркін және 4 сағат
қарама-қарсы балама уақыты бар
Ол не істеуі тиіс ?
Слайд 6Анықталады:
Артықшылық жүйесінің болуымен
Барлық нұсқаларды қараумен
Ең тиімді нұсқа таңдаумен
Ұтымды мінез-құлық
Слайд 7Экономикалық адам
Осындай принциптерді устанатын адамды «Homo economicus» деп атайды.
Бұл
өз артықшылық жүйесін анық білетін, бар альтернативаларды ескеретін, әрқашан өзі
үшін ең жоғары пайда бойынша шешім қабылдайтын адам.
Слайд 8Енбек ынтыландыру
Адамның еңбек қызметімен айналысу қозғау салатын қозғаушы стимулдар
Экономикалық емес
ынталандыру - еңбек жалтарған жағдайда жазалана жатқанын қорқу
Экономикалық ынталандыру
- өз әл-ауқатын жақсарту үшін жеке материалдық қызығу.
Моральдық ынталандыру. Жақсы жасалған жұмыстан іштей рахат. Еңбегін сыртқы тану.
Слайд 9«Экономикалық адам» моделінде жорамалдар
Толық ұтымдылық.
Адам барлық ақпаратты тиімді пайдаланып
ең аз шығынмен ең жоғарғы пайда жетеді
Шектелген ұтымдылық.
Адамдар өздерін
тек ішінара ұтымды жүргізеді.
Ақпаратты өңдеуге олардың қабілеті шектелген
Шешімдерін ішінара интуиция негізінде қабылданады
Органикалық ұтымдылығын.
Адам мінез-құлқына заңдар, қоғамның мәдениетi де әсер етеді
Слайд 10Экономикалық теориядағы адам модельдері
Адамдардың жеке қасиеттерін қарамастан, олардың мінез-құлықтарын түсіндіреді:
«Экономикалық адам» моделі.
Жеке тұлға барынша пайдасына ұмтылады
Нақты адамның
моделі.
Психологиялық мінез-құлық болуы.
Алдыңғы модельдерін синтезі.
Рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға да ұмтылады
Слайд 11Қоғамдық институттар
Заң (құқық) – барлығына міндетті (формальды) мінез-құлық ережелері
Экономикалық құқық
- экономикалық саладағы экономикалық актерлер үшін тең ережелері
Олардың сақталуына билік
қадағалайды
Мәдениет – бұл бейресми мінез-құлық ережелері (әдеттер, дәстүр, мораль және т. б.).
Олардың сақталуына қоғамдық пікір бақылайды
Слайд 122. Қажеттілік пен игілік
Игілік ол не нәрсе?
1. Дәстүрлі түсіну -
материалдық игіліктер.
2. Қазіргі заманғы түсіну – адам бағалайтын барлық
нәрсе
3. Игілік салыстырмалы ұғым болып табылады
Слайд 13Қажеттілік ол не нәрсе?
Адам қажеттілігі – жағдайдың қанағаттанбауы немесе жоқшылық
болып табылады.
Тұтынушыларға , оларды тұтыну процессінен ләззат әкелетін, пайдалы тауарлар
мен қызметтерге адамдардың қажетілігін тудыру.
Қажеттілікті нақты тауар немесе қызметке қанағаттандыруға болады, ал абстракта – шексіз.
Неге?
Слайд 14Қажеттілік құрылымы
Шұғыл дәрежесі:
бастапқы (азық-түлік, сусын, киім)
екінші мәрте (білім беруде,
өнерде, салтанат заттары)
Қамту дәрежесі:
жеке (тіс щеткасы, авто)
ұжымдық (қоғамдық
қауіпсіздік)
Саналалық дәрежесі:
саналы
санасыз
Игіліктерды сатып алу мүмкіндігі:
төлемге қабілетті
төлемге қабілетсіз
Слайд 15
Талаптарды жіктеу
Эволюция дәрежесі (Маслоу пирамидасы):
1) Физиологиялық,
2) қауіпсіздік,
3)
әлеуметтік (махаббат, отбасы, құрмет)
4) өзін-өзі бағалауға қажеттілік (мәртебе),
5) өзін-өзі
жетілдіруге қажеттілік
Пайда дәрежесі:
абсолюттік (денсаулығы, дені сау орта) және салыстырмалы (азық-түлік, ішімдік, темекі)
Уақыт:
қазіргі
келешектегі
Слайд 16 Игіліктер деген не?
Қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қалаған құралда
Адамның игілікті
тұтынуы пайдалану деп аталады
Слайд 17
Игіліктер түрлері
Азық-түлік (өмір қолдау үшін)
Киім (ағзаны сыртқы ортадан қорғау үшін
)
Тұрғын үй (микроклимат жасау үшін )
Жиһаз (денеге ыңғайлы жағдай)
Көлік (дененің
кеңістіктегі орнын ауыстыру)
Тұтыну қаруы (басқа да игіліктерді тұтынуға көмектеседі).
Әлеуметтік және рухани игіліктер (қызықты уақыт өткізудегі қажеттіліктті қанағаттандырады)
Қоршаған ортаның жай-күйі (ашық аспан, әдемі куннің батуы, таза ауа).
Слайд 18Игіліктерді жіктеу
Еркін (ауа, су, жарық) және экономикалық (өндірістін мүмкіндіктерімен шектелген)
Қажеттілігі
бірінші игіліктер (ауа, су, тағам, киім, баспана) және өзге де
игіліктер (кітап оқу, балмұздақ, әшекейлер)
Заттық игіліктер (шам, сағаты) (киім тігу, кино) және қызмет көрсету (киім тігу, кино)
Тұтыну (заттарды тұтыну) және өндірістік (өндіріс құралдары)
Жеке (театрға бару) және қоғамдық игіліктер (қорғаныс)
Взаимодополняемые (шайба клюшка) и взаимозаменяемые (квас, компот)
Өзара толықтыратын (шайба және клюшка) және өзара алмастырылатын (квас, компот)
Бір жолғы ( шикізат, отын, азық-түлік) және ұзақ мерзімді пайдаланылатын (машина, тоңазытқыш)
Слайд 19Экономикалық игіліктер
Игіліктер шектелген
Олардың көлемінің өсуі өндіріс факторларының шығындарын ұлғайтылуы арқылы
ғана мүмкін
Игіліктерді бөлу қажет
Слайд 22Пайдалылық деген не?
Адамға субъективті рахаттык сезімін әкелетін игіліктері тұтыну
Оң пайдалылығы
(жағымды сезім)
Теріс пайдалылығы (жағымсыз сезім)
Олардың арасындағы шекарасы шартты болады (абсолютті
емес игіліктері)
Тұтыну игіліктерінен ләззат алуға ұмтылу экономиканың қозғаушы күші болып табылады
Слайд 23Бұл қандай игіліктер:
еркін немесе экономикалық?
Қыста қар?
Еркін
Шөлде су?
Экономикалық
Бүлдірген саяжайда?
Экономикалық
Слайд 24Шикізаттар
Белгілі та, уарларды өндіру үшін пайдалануға болатынбарлық нәрселер
Ресурстардың маңыздылығы -
игіліктерді тұтыну өндіру үшін қажетті ресурстардың ауқынымен шектелген
Шекізаттар бөлінеді
:
Табиғи
Еңбек
Материалдық
Қаржылық
Слайд 26Табиғи шикізат түрлері
Пайдалы қазбалар
Бейорганикалық (құм, тас, темір)
Органикалық (мұнай
және газ)
Топырақ
Су, ауа, күн
Өсімдік әлемі
Жануарлар әлемі
Жердің қатты беті
Слайд 27Табиғи шикізат түрлері
Жаңартылмайтын ресурстар
Жаңартылатын (жабдықтар, еңбек, топырақ құнарлылығын)
Сарқылмайтын (100 мыңға
жыл дейін)
Сарқылатын (200 жылға дейін)
