Дәріс № 2

ҮШІН КҮРЕСТІҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ.

құру жолындағы қазақ халқының қозғалыстарының бастаулары.
3. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы

Қазақстан.
4. 1916 жылғы Ұлт-азаттық көтеріліс және оның сипаты мен барысы
5. 1917 жылғы ақпан және қазан төңкерістері, олардың Қазақстанның саяси ахуалына әсері.

реформалауды қажет етті.
Әр қазақ отбасына 15 десятинадан беріліп, артығы

– “Қоныс аудару қорына” берілді.
Шын мәнінде көшпелі шаруашылыққа әр отбасыға 110-145 дес.жер керек болды.
Яғни, отырықшы мен көшпелі шаруашылыққа бірдей қарады.

салуға – 45 дес+15 дес егістік
ХУТОР салуға – 45

дес+15 дес егістік

ХУТОР салуға – 45 дес+15 дес егістік

Сібір және Қазақстан жерлері

және отарлық езгінің күшеюі;
Жұмысшы және шаруа құқықтарының бұзылуы;
Халық наразылығының артуы

белсенділігінің артуы.
Нәтижесінде:
Саяси үйірмелер мен қозғалыстардың, партиялардың пайда болуы;
Халық қарсылықтарын ұйымдатыру;
Ұлттық

интеллигенцияның саяси санасының артуы мен азаттық үшін күреске араласуы.
Ұлттық-революциялық сананың артуы.

– 7297 жұмысшы;
1656 км.теміржол – 30 мың жұмысшы;
ТАНЫМАЛ ӨНДІРІС ОРЫНДАРЫ:
Қарағанды

көмір шахталары;
Шығыс және орталық Қазақстандағы түсті металлургия ошақтары;
Орал-Ембі мұнай кәсіпорындары және т.б.

Өнеркәсіптегі ахуал

патшаға Петиция
беруге халықты алып шықты;

- Халыққа патша әскері оқ

атып
қырып салды;


Барлық Ресейде, оның ішінде
Мәскеуде көтеріліс басталды

Семей,Верный және т.б.) – кейін олар Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясы

үйірмелеріне айналды;
Кәсіподақ ұйымдары (Орал, Орынбор-Ташкент т.ж.;
“Капиталға қарсы орыс-қазақ одағы” (Успен кеніші.

жұмысшылары арасында Шалқар, Верныйда ереуіл комитеттері құрылып, наразылықтар, шерулер, стачкалар,

демонстрациялар өткізілді.
1905 жылы қазақ халқының наразылығы жазылған “Қарқаралы петициясы” қабылданып, оған 14,5 мың адам қол қойған. Онда:
Қоныс аудару саясатын тоқтату;
Дербес мүфтиат ашу;
Сайлау құқығын беру т.б.талаптар қойылды.

мызғымас негіздерін» енгізу Манифесі мен Мемлекеттік думаға сайлау өткізу туралы

шешім қабылдады.
Манифест бойынша Мемлекеттік Дума құрылатын болды және онда «Мемлекеттік Дума мақұлдамайынша ешбір заң күшіне ене алмайды» делінді.
Оны Ә.Бөкейханов қазақшаға аударып халыққа түсіндіру жұмыстарына басшылық етті.
Манифестің алдамшы екендігін түсіндірді.

27 сәуірінен 8 шілдеге дейін ғана қызмет етті;
Қазақ өлкесінен Думаға

тоғыз депутат (4-і қазақ халқының, 5-і орыс халқының атынан сайланды;
Торғай облысынан - Ахмет Бірімжанов - заңгер;
Семей облысынан сайланған Әлихан Бөкеханов - экономист;
Алпысбай Қалменов пен Бақыткерей Құлманов – шығыстанушылар;
Н.Коншин (заңгер);
В. Недоносков («Уралец» газетінің редакторы),;
И. Лаптев (салық инспекторы);
В.Ищерский (дәрігер);
Н.Дыхнич (шаруа) сияқты азаматтар сайланған.
Дума демократияшыл болғандықтан оны патша тез таратып жіберді.

қазақ өлкесінен 14 депутат, оның ішінде 6-ы қазақ халқының өкілдері

болды.
Ақмола облысынан молда Шәймерден Қосшығұлов;
Семей облысынан би Темірғали Нұркенов, ;
Орал обласынан адвокат Бақытжан Қаратаев;
Торғай облысынан заңгер Ахмет Бірімжанов;
Жетісу облысынан инженер Мұхаметжан Тынышпаев,;
Сырдария облысынан Т.Аллабергенов сайланды.
Бұл Дума да таратылып, патша революцияны жеңіп шықты.

айналысып, біртіндеп ұлттық қозғалыстардың көшбасшысыларына айналды;
Азаттық мәселелерін талдап, жариялайтын ұлттық

баспасөздің негізін салды.

жылы жалғыз номері шыққан);

“Айқап” журналы (1911-1915 жж.)

салу мақсатында ірі одақтар “Үштік одақ” (Германия, Италия, Австро-Венгрия) пен

“Антанта” (Англия, Франция, Ресей) арасында басталды.
Сипаты: империалистік-басқыншылық, капитал салатын отар бөлісу;
Ресейдің даярлығы өте төмен деңгейде болды;
4 жылдан астам уақыт жүріп (1914-1918 жж.),
38 мемлекет қатынасты

Халыққа әсері:
Әскери мобилизация – ер адамдарды жаппай майданға алу – жұмыс күшінің жетіспеуі;
Салықтар және заттай, малдай, азық-түліктей төлемдер мөлшері күрт өсті;
Баға қымбаттатылды;
Жұмысшылардың жалақысы төмендеді;
Әскери тұтқындарды орналастыру жүрді;
Отарлық езгі күшейе түсті

күнгі ІІ Николай патшаның «Бұратана халықтардан» соғыс аудандарында қорғаныс құрылыстарын

жүргізу мен тыл жұмыстары үшін 19 бен 43 жастың аралығындағы еректерді мобилизациялау туралы» жарлығы болды.
Қазақстан мен Орта Азиядан 400 мың адам алу көзделді;
Алайда бұған өлкедегі саяси ахуалда шоғырланған мәселелер алғышарт болды.

қызметкерлер;
жоғары және орта оқу орындарының студенттері;
ақсүйектер мен «құрметті азаматтар»;
Бұл қазақ

қоғамының екіге бөлінуіне әкелді. Құжаттардың болмауы әкімшілік тарапынан пара алу мен заңсыздықтарға әкелді.
Нәтижесі стихиялық қарсылықтар тудырды.
Уақыт өте келе көтеріліс ұйымдасқан сипатқа ие бола бастады

көтерілісшілер жағына шығып, қарулы қарсылықты жақтады
Қазақ зиялылары қазақ халқының қарулы

көтерілісіне қарсы шықты.
Олар:
қарулы көтерілістің еш нәтиже бермейтінін, күштің тең еместігін, босқа қан төгілетінін және ең алдымен, қарапайым халық зардап шегетінін дәлелдеуге тырысты. ;
Қазақ жастарын жарлыққа көніп, тыл жұмыстарына баруға шақырды;
Егер соғыс жеңіспен аяқталса ұлттық автономия құруға үміттенді;
Кейін қазақ жігіттері майданға алынғанда Ә.Бөкейханов, М.Дулатов бастаған зиялы азаматтар Минск, Киев аймағында тыл жұмысында жүрген жігіттердің ортасына барып, олардың әскери тәртіпке бейімделіп кетуіне көмек көрсетті;

ынтымақтың болмауы. 
Көтерілістің ұйымдастырылуы мен басқарылуы дұрыс жүргізілмеді. 
Әскери қарудың жеткіліксіздігі. 
Патша үкіметі

жергілікті жердегі руаралық, ұлтаралық діни тартыстар мен қайшылықтарды шебер пайдаланды. 
Алдын- ала белгіленген жоспар болмады. 
Ұлттық зиялылар арасында бірлік болмады. 
Байлар, феодалдар көтерілісшілер мүддесін сатып кетіп отырды. 

Көтерілістің тарихи маңызы:
Қазақ халкының революциялық таптық санасы өсті. 
Қазақстан халықтары ұлттық мүдделерінің ортақтығын ұғынды. 
Қозғалыс барысында өкімет құрылымы, қарулы күштер, басқару аппараты құрылды. 
Отаршылдыққа қарсы азаттық күрестің шырқау шыңы болды. 
Қазақ халқының отарлау саясатына қарсы күресе алатын күш екенін көрсетті. 
1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс отаршылдыққа қарсы көтерілістердің ішіндегі ең ірісі болды. Көтеріліс революцияға алғышарт қалыптастырды.