Мектептегі мектепішілік бақылау

Мектепішілік бақылау ТҮРЛЕРІ, ФОРМАЛАРЫ,
ӘДІСТЕРІ
4. Мектепішілік бақылауды ҚҰЖАТТАУ
5. Практикум

оның алдына қойылған тапсырмаларға сай үйлестіру мен оңтайландыру мақсатында білім

беру ұйымындағы оқу тәрбие процесін жан-жақты оқу мен талдау жасайтын, сондай ақ қателіктердің алдын алу мен педагогикалық ұжымға кәсіби көмек көрсететін біртұтас процесс. Сонымен бірге МІБ - бұл мектептегі білім беру процесінің өзекті мәселелері мен қатар білім ұйымы қызметін анықтаудағы маңызды ақпараттардың қайнар көзі.
Бұл жұмыс мектеп әкімшілігі мүшелерінің өз құзырлықтары шеңберінде мектеп жұмысшыларының Қазақстан Республикасының заңдары мен басқа да нормтивтік -құқықтық құжаттарды орындауын бақылау мен басқару бағытында жүзеге асыратын тексеру мен байқау жүргізуін ұсынады.

процессінің барысы мен нәтижелерінің мемлекеттің, үкіметтің директивті ұстанымдарына, оқу бағдарламасының,

білімнің жаңа мазмұнына және тәрбие жұмысының үлгі мазмұнына сай келуін анықтау және оны сақтау.

білім берудің мемлекеттік стандартына сай жұмыс істеуі мен дамуының мектептегі

білім беру процесін ары қарай дамыту ұсыныстары мен объективті тұжырымдамаларды қамтамасыз ететін себеп - салдарлық байланыстарын орнатуды анықтау;
Жеке тұлғаның келешек және маңызды қажеттіліктеріне сай және оның фундаметальды негізін сақтап қалуға негізделген мектеп ұжымының қол жетімді және сапалы қызметін жетілдіру;
Оқушының білім әлеуетін анықтау және жүзеге асыру, жеке тұлғаның жан-жақты даму динамикасын бақылау;
Білім мекемелерінің білім беру процесін қамтамасыз ету мен ұйымдастыруға қойылатын талаптарға сай жұмыс істеуін қамтамасыз ету.

және оны мұғалім қызметінің шығармашылық бастамаларын дамыту құралына айналдыру

жүзеге асыру;
заңнамаларды және басқа да нормативті -құқықтық актілерді бұзу

және орындамау жағдайларын анықтау, оны болдырмау шараларын жүргізу;
талапты бұзу себептерін анықтау, оның алдын алу шараларын жүргізу;
педагогтардың қызметінің нәтижесінің тиімділігін талдау және эксперттік баға беру;
педагогикалық қызмет нәтижесін оқып зерттеу, білім беру процесін ұйымдастырудағы оң және кері тенденцияларды анықтау және осының негізінде кері тенденцияларды болдырмау жайында педагогикалық тәжірибені таратуды ұсыну;
мектепте Бұйрық пен нұсқаулардың жүзеге асырылу нәтижелерін талдау;
педагогтарға бақылау барысында әдістемелік көмек көрсету.

Басты міндеттері:
Әрбір оқу пәніне қойылатын мемлекеттің бағдарлама талаптарының орындалуын

оқтын – оқтын (периодически) тексеру;
оқу пәндерін оқыту сапасын, мұғалімдердің оқу - тәрбие жұмысының формалары мен әдістеріне, мазмұнына қойылатын ғылыми негізделген талаптарды мептепті дамыту міндеттерін ескере отырып орындауын жүйелі бақылау;
оқушылардың білімді меңгеру процессін, олардың даму және тәрбиелік деңгейін, сондай ақ өз бетінше білім алу әдістерін меңгеруін кезеңмен бақылау;
мұғалімдерге оқу - тәрбие жұмысының барысында және олардың өздерінің педагогикалық шеберліктерін жетілдіруіне көмек көрсету;
мұғалімдердің алдыңғы қатарлы озық тәжірибелерін оқу және олардың идеяларын іс тәжірибеге енгізу;
мектептің барлық жоспарларының орындалуы мен қабылданған шешімдердің жүзеге асырылуын тұрақты тексеріп отыру.

процесіне жауапкершілігін арттыру, оқушыларды белсенді қоғамдық өмірге тарту;
мұғалімдердің әдістемелік және

ғылыми-техникалық шеберлігін арттыру, ОТП сапасын жетілдіру;
оқушылардың барлық пәндерден ББД терең және берік қамтамасыз ету;
ата -аналармен байланысты түбегейлі жетілдіру;
сынып жетекшісінің пән мұғалімдерімен байланыс деңгейін көтеру;
барлық оқушыны мектептегі сабақтан тыс жұмыстарға тарту;
оқытуда көмек көрсету мен өзара көмек көрсетуді ұйымдастыру;
сынып жетекшісінің сынып ұжымын ұйымдастыру мен біріктірудегі ролі.

- ықпал етуші

барлықтарын өзара байыту және өзарасыйластық;
қызметтің ақпараттық және мотивациялық негіздері;
әдістемелік бағыттылығы;
жұмыстың

жүйелігі және циклдік қайталануы;
демократиялық;
гуманизм, жариялылық;
МІБ нәтижелерінің ашықтығы;
жүйенің өзіндік және өзінің тұлға ретінде сақталуы.

ұйымдастыру-педагогикалық мәселелерін орындау;
білім бағдарламаларының және мемлекеттік білім стандарттарының орындалу барысы

мен сапасы;
оқушылардың білім, білік және дағдыларының сапасы;
оқушылардың тәрбиелілік деңгейі;
оқытудың білім беру, тәрбиелеу және дамыту функцияларын жүзеге асырушы оқу пәндерін оқытудың жағдайы;
сабақтан тыс тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың сапасы мен жағдайы;
педагог кадрлармен жұмыс;
оқушыларды тәрбиелеудегі мектеп, отбасы және қоғамның бірлескен әрекетінің тиімділігі;
нормативтік құжаттар мен қабылданған шешімдердің орындалуы.

жүйеленген,
мақсатқа бағытталған,
кәсіби тұрғыда құзырлы ,
жан-жақты,
дифференциалданған

және дараланған,
әрекет етуші,
барынша негізделген,
интенсивті,
нақты ұйымдастырылған,
көпшілікке сүйенуі керек (арқа тұту)
жоғары ғылыми деңгейде жүруі керек
және тексеру нәтижесінің жариялылығын қамтамасыз етуі керек

Соблюдение вышеуказанных требований обеспечивает эффективность контроля, способствует повышению качества учебно-воспитательной работы в школе, создает в педагогическом коллективе атмосферу творческого труда, взаимопомощи, порождает стремление работать лучше.
повторяется

Бұл талаптардың орындалуы неге әкеледі?

1. Бақылаудың тиімділігін қамтамасыз етеді.
2.Мектептегі МІБ жұмысының сапасын арттыруға ықпал етеді.
3. Педагогикалық ұжымда шығармашылық және өзара көмек атмосферасын тудырады.
4. Жақсы жұмыс істеуге ұмтылу мотивациясын дамытады.

 

әрбір мектепте мыналар болуы керек:

Педагогикалық талдау

нәтижелерін ескере отырып құрастырылған оқу –тәрбие жұмысының барлық бірліктерінінің күйін тексеретін ортақ жоспар .
Осы жоспар негізінде мектеп басшысы мен оның орынбасарлары бұл іске қоғамдық ұйымдар мен мұғалімдер активін тарта отырып өздерінің апталық жоспарларын құрастырады.
Мектептегі қалыптасқан бақылауды жоспарлау жүйесі мынандай бөліктерден тұрады: болашақтағы (перспективті) жоспар, жылдық және ағымдағы бақылау кестесі (графигі)

іске мұғалімдер активін тарта отырып бірлесе атқарады

Осыған байланысты бұл әрекеттерді

келісіп алу маңызды орын алады, мұғалімдердің жұмысына бірдей талап қою, оқушылардың білім сапасына және олардың еңбекке қатысуына.

Мектепішілік бақылау ЕРЕЖЕСІ
мектеп ішілік бақылауды мектеп басшысы немесе оның ұсынысы

бойынша мектеп басшысының оқу- тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары, бірлестік жетекшілері, басқа да мамандар жүргізеді;
мектеп басшысы алдағы тексеру мерзімі, тексеру мақсаты, тексеру қортындысын өткізу мерзімі және тапсырма -жоспары жөнінде бұйрық жариялайды;
тапсырма жоспары тексеруді қажет ететін нақты мәселелерді анықтайды және мектеп қызметінің жеке бөліктері бойынша немесе лауазымды адам жөнінде қорытынды құжаттарды дайындау үшін мектеп ішілік бақылаудың нәтижелелерінің салыстырмалығы мен жеткілікті хабардар болуды қаматамасыз ету керек.
эксперттердің мектеп ішілік бақылау нысанына қатысы бар ақпараттарды талап етуге, құжаттарды зерттеуге құқықтары бар;
тексеру барысында білім беру саласы бойынша Қазақстан Республикасы заңнамаларының бұзылғандығын анықталса ол жайлы мектеп басшысын хабардар етеді;
оқушылардан эксперттік сұрақтар мен сауалнама(анкетирование)алу тек қажетті деп табылған жағдайда мектептің психологиялық және әдістемелік қызметтерінің келісімімен жүргізіледі;
егер айлық жоспар кестесінде тексеру мерзімі көрсетілген болса жоспарлы тексеру жүргізуде алдын ала мұғалімді хабардар етудің қажеті жоқ. Арнайы(экстренный) жағдайда мектеп басшысы мен оның оқу - тірбие ісі жөніндегі орынбасарлары мұғалімдердің сабағына ескертусіз ақ қатыса алады;
оперативті тексеру жүргізетін кезде мұғалім сабаққа қатысардан кем дегенде бір күн бұрын ескертіледі.

өтініші;
жоспарлы бақылау;
басшылық шешімдер қабылдауға қажетті істердің жағдайын тексеру;
білім беру саласында

болған тәртіп бұзушылыққа заң орындары мен жеке адамдар (физ.лиц)назарын аудару.

)

Стандартты анықтау ( белгілі бір уақыт аралығында жетуге тиісті мақсаттар

мен міндеттерді белгілеу);
Білім беру жүйесінің іске асырылуы мен дамуын зерттеуші элементтің актуальды деңгейін өлшеу (мақсаттар мен міндердің нақты орындалуын тексеру);
Жеткен деңгейді күтілетін нәтижемен салыстыру;
Егер шынайы орындау белгілі бір уақыт кезеңінде орындаушы алдында тұрған мақсаттар мен міндеттерге сай келмеген жағдайда проблеманы шешу.

нақты және анық қою;
Бақылау бөлімшелеріндегі істің жай туралы ақпараттар жинау
Текерушілерге

нұсқау беру;
Тексеру барысында бақылаушыларға көмек беру;
Бақылаудың нәтижелерін есептеу және жиналған ақпаратты талдау;
тексеру нәтижесін ұжымда талдау
бақылау нәтижесі бойынша анықталған кемшіліктерді жою мен оқу –тәрие жұмысын жоғары деңгейге жету мақсатында жетілдіруге бағытталған ұсыныстар дайындау, берілген нұсқауларды орындауды тексеру

Жайтапова А.А.

бақылау мақсатын нақты және анық қою;
Бақылау бөлімшелеріндегі істің жай туралы ақпараттар жинау
Текерушілерге нұсқау беру;
Тексеру барысында бақылаушыларға көмек беру;
Бақылаудың нәтижелерін есептеу және жиналған ақпаратты талдау;
тексеру нәтижесін ұжымда талдау
бақылау нәтижесі бойынша анықталған кемшіліктерді жою мен оқу –тәрие жұмысын жоғары деңгейге жету мақсатында жетілдіруге бағытталған ұсыныстар дайындау,
берілген нұсқауларды орындауды тексеру

оның орынбасарлары және қоғамдық ұйымдар арасында өзара ақпарат беру
Ол

көп мақсатқа бағытталған және мамандандырылған бақылауды қамтамасыз ететін жолшыбай /попутные/ мақсаттық ұстанымдарды көтеруге/ ұсынуға мүмкіндік береді

бақылау
Фронтальды –шолу бақылау
Сыныптық -жалпылама бақылау
Салыстырмалы бақылау
Проблемалық –жалпылама бақылау
Жедел /Оперативті/ бақылау

тәрбие жұмысының жағдайына және ол жағдайдың педагогикалық талдау нәтижелерінен туындайтын

нақты мақсаттық ұстанымдарға байланысты

Бақылау барысында нақты бір бөлімшедегі істің жағдайы жайлы алынған барлық ақпараттың есепке алынуы анық болуы маңызды.
Оны дұрыс пайдалану мектеп басшысына педагогикалық ұжым мүшелерінің күштерін мектепті басқару тиімділігін арттыруға, алға қойылған мақсатты орындауға үйлестіруге мүмкіндік береді.

Бақылау түрін таңдай отырып, мақсаттық ұстанымды белгілей отырып, мектеп басшысы сай келетін тексеру әдістерін анықтауы керек.
Олар енжар /пассивті (сабақты бақылау, оқушылар әрекеті және кейбір жеке процестердің барысына хронометрия жасау, мұғалім құжаттары мен оқушылар әрекеттерінің нәтижесін талдау) және белсенді (сұхбат, оқушымен жеке сауалнама жүргізу, оқушылардың білімін жазбаша тексеру).

формалары:
Дара –өзіндік (мектеп басшысы жұмыстың

қандайда бір бөлігін өзі тексереді)
Ұжымдық (бақылауды тексерушілер тобы жүргізеді)

Мектепішілік бақылау формалары:

персоналды,

тақырыптық,

сыныптық -жалпылама,

комплексті.

танысу,
сабақтарды өз бетіндік талдау,
оқушылардың әрекеттері жайлы сұхбат,
оқушылардың оқу

әрекетінің нәтижелері.

Оқыту әрекетінің нәтижелерін бақылау әдістері:

бақылау,
ауызша сауал/сұрақ,
жазбаша сауал/сұрақ
білімді жазбаша тексеру (бақылау жұмысы),
аралас тексеру,
сұхбат,
сауалнама,
тестілеу,
құжаттарды тексеру.

(пассивті) тексеру әдістерімен қатар белсенді (активный) әдістерді қолданады.
Олар оқушылардың сабақтағы

әрекеттерін бақылайды, олардың жауаптарын, жазба жұмыстарының (үй және бақылау) нәтижелерін оқиды, сынып журналындағы бағаларды талдайды, сондай ақ қысқа мерзім аралығында сабаққа қатысу барысында білім, білік және дағдыларын өзі тексереді.
Білім сапасын бұндай қысқа мерзімді тексеру мектеп басшысы сабаққа басқа мақсатпен қатысқанда да мүмкін. Алайда бұндай қысқамерзімді сауалда оларға бақылау мазмұны және алдыңғы сабақ бойынша сұрақтар берген жөн.

сабақта болып жатқан нәрсенің барлығын тіркегісі келсе сабақтың нақты көрінісін

қағазға түсіруге көмектесетін біраз әдістерді және техникалық құралдарды қолдануы керек
Бұл жағдайда бақылау негізгі роль атқарады. Нәтижесін өзің жазып алуға болатындықтан немесе бұндай мақсат үшін сабақтағы түрлі процестердің ( өз бетіндік жұмыс, жаңа материалды тексеру, танымдық әрекет процесіндегі оқушылардың белсенділік ұзақтығын және т.б.) жүру ұзақтығын анықтауға мүмкіндік беретін магнитофон, хронометрді қолдануға болады.

басқа жұмысшылармен жүргізетін …
Сұхбат барысында мұғалім жұмысын бақылау кезінде, сондай

ақ құжаттарды талдау мен қарау сәтінде, оқушылардың сабақ және сабақтан тыс уақытта жүргізетін әрекеттерінің нәтижесінде туындаған барлық сұрақтарды анықтауға мүмкіндік туады.

ауызша сұрақ алу немесе сабақ бойы бақылау жұмысын алу
Бақылау сұрақтары

мен тапсырмалары өткен бағдарлама материалдарының мәліметтерін ескере отырып алдын ала дайындалады. Сондай ақ тексеру әдістерін түрлендірген маңызды: жеке сауал алуды қысқа жазба жұмыстарымен араластыра отырып,
использовать карточки с печатной основой или специально разработанные задания для безмашинного программированного контроля.
Оқушылардың білімінің нақты көрінісін анықтауда аралас тексеру әдісі жақсы нәтиже береді. Аралас тексеру әдісі барысында келесі тексеру жұмыстары қолданылады:
фронтальды сауал;
жеке карточкаларға жазылған тапсырмалар бойынша дайындалған бірнеше оқушыны тақта алдында сұрау;
жеке карточкалар бойынша дайындалған барлық оқушылардың жазбаша жауабы;
жалпы жазбаша жұмыс. Білім сапасын тексерудің бұл түрі тиімді болып табылады, бірақ ол мектеп басшысынан үлкен байындықты талап етеді.
Бақылауды жүзеге асыру кезінде тек білім сапасын ғана тексеріп қоймай, нақты тапсырмаларды орындағандағы ойлау тәсілінде тексеру қажет.

анықтамалар,
Тексерілген істің жағдайы жайлы баяндама

Соңғы мәліметтер нақты фактілерді, қорытындыларды және

қажет болса ұсыныстарды қамтуы қажет. Нәтиже жөніндегі ақпарат мектеп қызметкерлерінің назарына жеткізіледі.

нақты жағдайына қарай ЕҢ СОҢЫНДА:

Педагогикалық немесе әдістемелік кеңестер отырысы, педагогтар

құрамымен шаруашылық және жұмысшы отырыстар (совещания) өткізіледі;
айтылған ескертулер мен ұсыныстар мектеп ісінің номенклатурасына сай құжаттарға тіркеледі;
мектепішілік бақылау нәтижесі мұғалімдерді аттестациядан өткізу кезінде ескерілуі мүмкін, алайда сараптама жүргізуші (экспертік) топтың шешім қабылдауына негіз болмайды.

мәліметтерін алқалы (коллегиальный) органда талдау;
сараптамашыларды тарта отырып бақылауды қайта жүргізу;

лауазымды адамдарды тәртіптік жауапкершілікке тарту;
қызметкерлерді марапаттау;
өз құзырлығы шеңберінде басқа да шешімдер қабылдау

Оқушылар мен олардың ата -аналарына арналған жолдауындағы тексеру нәтижелері жайлы мәліметтер, сондай ақ басқа адамдар мен ұйымдардың жолдаулары мен сұраныстарында.
Олар белгіленген тәртіппен және белгіленген уақытта хабардар болады.

учебных планов, Типовых учебных программ, среднесрочных, краткосрочных планов, личных дел

обучающихся и т.д.
Для осуществления эффективной организации учебного процесса и внутришкольного контроля с учетом внедрения обновленного содержания образования рекомендуются следующие нормативы для администрации общеобразовательных школ (таблица 5).

Норма
1 Посещение, наблюдение и анализ урока - не менее

10-15 уроков в месяц (для заместителей директоров)
- не менее 8-10 уроков в месяц (для директора организации образования)
- в зависимости от цели посещение может длиться от 15 до 40 минут
2 Проверка краткосрочных планов и календарно-тематических планов по необходимости
3 Проверка классных журналов по необходимости
4 Проверка выполнения СОР и СОЧ 1 раз в четверть