М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті Студенттің

ұлпалардың дыбыспен әрекеттесуінің физикалық негізі. Медицинада ультрадыбыстық зерттеулерді қолдану
Орындаған:

Ержанова Нұрайым
Дициплина: Медициналық биофизика
Тобы:102 Б
Қабылдаған: Турганбаева А.У

толқындарды айтады. Табиғатта ультрадыбысты дельфиндер, жарқанаттар, ұшпа шегірткелер шығарады.

арқылы адам ағзасының ішінде пайда болған түрліше бітімдердің (ісік, жалқаяқ

– ірің, бауыр мен бүйректегі тастар және т.б.) пішінін, өлшемдерін және орын дәл анықтауға болады. Сонымен қатар, ультрадыбыстық эхолокация хирургияда, онкологияда, гинекологияда және т.б. кеңінен қолданылады.

пайдаланылады. Мәні: кейбір кристаллдарды механикалық деформациялағанда (мысалы қысқанда, не созғанда)

олардың қарама – қарсы жақтарында электр зарядтары болады.

онда қабылдаушыға келіп жеткен толқынның жиілігі толқын көзінен шыққан толқын

жиілігінен өзгеше болады. Осы құбылысты Допплер эффектісі дейді.

тұрған құралдың жан-жағына бірдей таралады. Былайша айтқанда, естілетін дыбыс толқынын

бір ғана нүктеге естілетіндей (басқа жаққа естілмейтіндей) етіп бағыттап жіберуге болмайды. Мысалы, адамның сөйлеген сөзі оның барлық жағына бірдей естіліп тұрады. Ал, жарық толқыны ондай емес. Жарық толқыны белгілі бір нүктеге ғана түсетіндей етіп бағытталады. Мысалы, автомашинаның сыртқы шамы жарықты тек белгілі бір нүктеге бағыттай алады. Басқаша айтқанда, жарық толқыны дыбыс толқыны сияқты барлық жаққа бірдей таралмайды. Ол белгілі бір бағытта тарайды. Дыбыс та, жарық та толқын тәрізді. Ендеше бұл екеуінің тарауындағы мұндай айырмашылық неге байланысты? Оның толқын ұзындығы мен жолай кездесетін кедергінің (оларды шығарып тұрған құралдың) шамасына тығыз байланысты екені анықталды. Естілетін дыбыстардың толқын ұзындықтары 1,4-1,5 метрге дейін жетеді. Ал жарық толқынының ұзындығы миллиметрден он мыңдаған үлесімен өлшенеді. Олай болса, адам сөйлегендегі естілетін дыбыс толқынының ұзындығы адам аузының шамасына қарағанда әлдеқайда үлкен болады. Ендеше естілетін дыбыс толқыны жан-жаққа бірдей таралады. Ал жарық толқынының ұзындығы автомашина шамы шамасынан әлдеқайда кіші. Сондықтан да ол бір шоқ болып бағытталады.

бағытталған шоқ түрінде алуға болатындығы анықталды. Оған көз жеткізу үшін

ультрадыбыстың ауадағы, сұйықтағы және қатты денедегі толқын ұзындықтарын есептесек болғаны. Мектептің физика курсынан дыбыстың жылдамдығы, жиілігі және толқын ұзындығы өрнектелетін қатынас мынау:υ =vλ Міне, осы формуланы ультрадыбыстың толқын ұзындығын анықтау үшін пайдалануға болады. Егер 0°С температурада ультрадыбыс ауада 330 м/с жылдамдықпен таралады деп есептесек, онда ауадағы ультрадыбыс толқынының ұзындығы 1,65 см - 0,33∙10ֿ4см-ге дейінгі аралықта жататынын байқар едік. Ультрадыбыс сұйықта орта есеппен алғанда 1200 м/с жылдамдықпен тарайды десек, онда ультрадыбыстың бұл ортадағы толқын ұзындығы 6 см -1,2· 10ֿ4 см арлығында жатады.Сол сияқты ультрадыбысты қатты денедегі жылдамдығын секундына 4000 м деп санасақ, онда толқын ұзындығының 20 см – 4·10ֿ4см аралығын қамтитынын байқар едік.Ал көзге көрінетін жарық сәулесінің (қызыл сэуле) толқын ұзындығы шамамен алғанда 0,5·10ֿ4 см-дей болады.Байқап қарасақ, көрінетін жарық сәулесінің толқын ұзындығымен өте мол жиіліктегі ультрадыбыс толқынының ұзындығы шамалас. Ультрадыбыс толқынының қысқалығы ультрадыбыс сәулелерін де (жарық сәулелері сияқты) бағытталған түрде алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ ультрадыбыс сэулелері жарық сәулелері тәрізді шағылысады, сынады жэне фокустелінеді.

с.528
Антонов В.Ф. и соавт. «Практикум по биофизике» М. ВЛАДОС 2001.
Мурашко

В.В. Струтынский А.В. «Электрокардиография:учебное пособие», М.: МЕДпрессинформ 2005 г., 320с.
Антонов В.Ф.(редактор). Биофизика. Москва, 2000 г, 256 с.
Мешков А.П. «Азбука клинической электрокардиографии» Н-Новгород 1998 г. 150с