Жәдид ағымы және оның жетекшісі :

ауылында мырзалардың отбасында дүниеге келеді. Мектепті бітіргенен соң Кадет корпусына

оқуға түсіеді. 1867 жылы Қырымға қайта оралып, бірден екі қызмет атқарады. Бірі- Зинджерли атты медреседе орыс тілі пәніен сабақ берсе, екінші- Дерекой мектебінде ұстаз қызметін атқарады.
1871 жылы Қырымнан Парижге қоныс аударады. Мұнда ол француздардың либералдары мен социалистерімен етене жақын араласады. 1875 ол Түркияға аттанады. 1877 жылы Гаспыралы Бахчисарайдың мэрі болып тағайындалады.

Гаспыралы бұл әдісті алғаш Бахчисарайдағы Кайтаз Ага ауданындағы мектепте сынақтан

өткізді.
Жаңа әдіс қолданыстағы “усул-и-қадимді” ығыстыра бастады. Қадимде құран жатқа оқылып, діни әңгімелер уағыздалса, жәдид әдісі фонетикалық принципке негізделді. Оған қатар арифметика, орыс тілі, география, тарих пәндері оқытыла бастады.
Жәдид ағымын мекңгеру үшін әр елден молдаллар келіп сабақ алып, осы әдісті еліне кеңінен жайды. Атап өтетін болсақ Кавказда, Орталық Еділде, Түркістанда, қазақ даласында кеңінен өріс алды.

(Гаспринский)
“Отырықшылықтың зұлматына душар болған түрік халықтарының ортақ мұңын сөйлеген Исмаил бей Гаспринский шығармалары ұлттық сананың оянуына күшті ықпал жасады”.
(Р.Бердібай).

1887ж
“Милет”
“Әл Нахда” 1907-1908ж

Сейфитден Сүтжанов;
И.Гаспринский “Русское мусульманство” Звезды востока. 1991г, №4