Қан мен оның иммунитеттегі рөлі.Қанның құрылымы мен қызметі.

қанға анализ тапсырамыз?

табылады. Себебі қанға анализ тапсырғанда қанның құрамы анықталады. Мысалы,

гемоглобин. Сол арқылы адамның ауру түрін анықтайды.

Бүгін біз денсаулығымыздың айнасы болып табылатын қанның құрылымы мен қызметін сипаттайтын боламыз.

құрамы мен қызметін сипаттау
Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау
Қанның ұйуы

процесінің механизмін түсіндіру

оттекті жасушаларға тасып, көмірқышқыл газын тыныс алу мүшелеріне жекізеді.
Қан

адам денесінің тұрақты температурасын сақтауға қатысады
Қан организмдегі қажетсіз заттарды (несеп зәрін, несеп қышқылын, креатин, т.б.) зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды.
Қанда гормондар, биологиялық белсенді заттар болмайды.
Артерия көмірқышқылмен байытылған қанды жүректен ішкі мүшелерге тасымалдайтын қан тамырлары.
Вена көмірқышқылмен байытылған қанды ішкі мүшелерден жүрекке тасымалдайтын қан тамырлары.

“Дұрыс немесе бұрыс”

тыныс алу мүшелеріне жекізеді. Дұрыс
Қан адам денесінің тұрақты температурасын

сақтауға қатысады. Дұрыс
Қан организмдегі қажетсіз заттарды (несеп зәрін, несеп қышқылын, креатин, т.б.) зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды. Дұрыс
Қанда гормондар, биологиялық белсенді заттар болмайды. Бұрыс
Артерия көмірқышқылмен байытылған қанды жүректен ішкі мүшелерге тасымалдайтын қан тамырлары. Бұрыс
Вена көмірқышқылмен байытылған қанды ішкі мүшелерден жүрекке тасымалдайтын қан тамырлары. Дұрыс

“Дұрыс немесе бұрыс”

- 4,5-6 л
Қан жасушалары 40-45%
Эритроциттер
Лейкоциттер
Тромбоциттер
Қан плазмасы

55-60%

Ағзалық заттар
Көмірсулар (глюкоза)
Нәруыздар (Альбумин, глобулин т.б)
Липидтер

Бейағзалық заттар
Су 90%
Минералды заттар (натрий, калий, кальций, хлор тұздары)

жасушаларының түсі
жасушада ядроның болуы мен болмауы
ядроның жасушада орналасуы
лейкоциттердің

түйіршікті және түйіршіксіз болуы

жасуша цитоплазмасында қызғылт майда түйіршіктер болады, күлгін түсті
шеңберлі таға

тәрізді ядросы болады

Эозинофилдер
жасушасында қышқылдық бояулармен қызыл ашық түске боялатын ірі дәншелері болатын қанның ақ жасушасы
таяқшалы және таға тәрізді ядросы болады, күлгін түсті

Базофилдер
жасуша  цитоплазмасындағы түйіршікті дәншелері негіздік бояулармен боялатын жасушалар
ядролы, күлгін түсті

Моноциттер
ядросының пішіні таға тәрізді, ашық күлгін түсті
цитоплазмасы  түйіршіксіз

Лимфоциттер
ядросы ірі, күлгін түсті
цитоплазмасында түйіршік болмайды

Тромбоциттер
қанның ең кішкентай, түссіз, ядросыз формалық элементтері

Лимфа ұлпасы
Сүйек кемігі
Көкбауыр
1
2
3
Қан жасушалары
Эритроциттер
Лейкоциттер
Нейтрофилдер
Эозинофилдер
Базофилдер
Моноциттер
Лимфоциттер
Тромбоциттер

нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер, моноциттер, лимфоциттер, тромбоциттер
Лейкоциттер
Лимфоциттер
4
Айырша без

анықтау)
120-127 тәулік
5 000 000
5-9 тәулік
7 000
7-10 тәулік

250 000

4 900

105

35

280

1680

анықтау)

жойылатын орны

моноциттер, лимфоциттер
1
Бауыр
Қан
3
тромбоциттер

г е м деп аталатын, құрамында екі валентті темірі бар

бояулы заттан және г л о б и н нәруызынан тұрады.
Гемоглобин өкпе қуысында оттегімен оңай қосылып, оксигемоглобинге айналады.
Оксигемоглобин ағзаның ұлпаларына артерия қан тамырымен тасылады да, ұлпаларға келгенде оңай ыдырайды, нәтижесінде гемоглобин мен 02 пайда болады.
Босаған 02 ұлпалардың жасушаларының тотығуына қатысады, ал гемоглобин нәруызы ұлпаларда зат алмасуынан пайда болған СО2 қосып алып, карбоксигемоглобинге айналады.
Карбоксигемоглобинде жеңіл ыдырайтын қосынды, вена қан тамырымен өкпеге барып, көмірқышыл газын босатады, гемоглобинге қайтадан оттегі қосылады.
Гемоглобин өкпеден ұлпаларға оттегін, ұлпалардан өкпе қуысына көмірқышқыл газын тасиды. Көмірқышқыл газы деммен бірге сыртқа шығады. Оттегі мен көмірқышқыл газын қосып алу екі валентті темірдің магнитті қасиетіне байланысты.

ТЕКСЕРУ

Ағзаға түскен бөгде протеиндерге қарсы қорғанысты, аллергиялық реакцияларды іш жүзіне

асыруға қатысады.

Базофилдер

иммундық (аллергиялық) реакцияларга қатысатын белсенді зат — гистамин бөледі

Моноциттер

Ағзаның негізгі “тазалықшысы”. Ескі қалдықтарды жояды, бактерияларды тез қармап алады.

Лимфоциттер

Иммунитетте  басты рөл атқарады.

Т - Лимфоциттер

В -Лимфоциттер

Антидене жасайды.

Гуморальдық  
иммунитетке  жауап береді. Вируспен зақымдалған жасушаларды жояды.

өткізгіштік қасиетіне де әсер етеді
Ұю – қанның биологиялық қасиеті, қорғаныс

қызметінің бір түрі. Осы қасиеттің арқасында қанның сыртқа шығуы тоқтайды. Мұны, гемостаз дейді.

Гемостаз – қанның сұйық қалпын және эндотелийдің бүтіндігін, тамырдағы қан ағысының сақталуын, ағып тұрған қанның тоқтауын қамтамасыз ететін биологиялық және биофизикалық үрдіс. Қан ұйыған кезде қоюланып, тромбыға айналады.

байланысты)

Ересек адам мен жаңа туған нәресте қанының меншікті
салмағының айырмашылығы

қандай?
Адам 1 апта таулы аймақта болатын болса, онда қанның
меншікті сиымдылғы қаншалықты өзгеріске ұшырайды?
Адам қара жұмыс істеп, қатты терлесе қанның меншікті салмағына
не болады?

Қанның тұтқырлығы. (Қан түйіршіктері мен плазмадағы ірі молекулалы
заттардың (глобулин) деңгейіне байланысты)

Жаңа туған нәрестенің қанының тұтқырлығы неліктен жоғары болады?

байланысты)
Ересек адам мен жаңа туған нәресте қанының меншікті салмағының айырмашылығы

қандай? Жаңа туған нәрестенің меншікті сиымдылығы басым болады. Қанның меншікті салмағы ересек адамда 1,055-1,063 кг/м3. Жаңа туған нәрестенің қанының меншікті салмағы аздап жоғарырақ 1,060-1,080 кг/м3. 
Адам 1 апта таулы аймақта болатын болса, онда қанның меншікті сиымдылғы қаншалықты өзгеріске ұшырайды? Қанының құрамында эритроциттер артады, сондықтан меншікті сиымдылығы да артады
Адам қара жұмыс істеп, қатты терлесе қанның меншікті салмағына не болады?
меншікті сиымдылығы артады

Қанның тұтқырлығы. (Қан түйіршіктері мен плазмадағы ірі молекулалы
заттардың (глобулин) деңгейіне байланысты)
Жаңа туған нәрестенің қанының тұтқырлығы неліктен жоғары болады?
Жаңа туған нәресте денесінен су көп мөлшерде сыртқа шығарады, соған орай оның қаны қоюланады.

екенін алғаш дәлелдеді. Ол иттің көкбауырын абайлап, қан тамырларын үзбей,

құрсақ қуысынан шығарып алып, тәжірибедегі иттің терісінің астына орналастырған. Көкбауыр көрінетіндей етіп теріге әйнек ретінде молдір целлулоид пластинкасын тігіп, мүшенің жағдайын байқап отыратын терезе жасаған. Жануар операциядан айыққаннан кейін сол терезе арқылы көкбауырды түрлі жағдайларда байқаған. Ит қозғалып жүрген кезде көкбауырдағы қан азайып, ол тынышталып демалғанда қайтадан көбейген. Иттің қимылына сай көкбауырдағы қанның қоры азайып отырған.

Ағылшын физиологы Джозеф Баркрофттың ерекше тәжірибесі

Джозеф Баркрофттың ашқан жаңалығы қандай болды?

үлкейеді. Бұлшық еттер жұмыс істей бастағанда қан көкбауырдан жұмыс істеп

жатқан бұлшық еттерге тасымалданады.

Ағылшын физиологы Джозеф Баркрофттың ерекше тәжірибесінің жаңалығы

……. ұлпаларға жеткізіп, көмірқышқыл газынан тазартады;
………….. асқорыту мүшелерінен ұлпаларға жеткізеді;
ағзаның

………….. өнімдерін бүйрекке және т. б. мүшелерге тасымалдайды;
дене ……………… тұрақтылығын сақтайды;
ағзаны зиянды …………. қорғайды;
ішкі секреция  бездерінен бөлінетін ………….. тасымалдайды;
жасушаларда қышқылдың, судың ……….. реттейді;
…………… қызмет атқарады (қанды ұйыта алады).

Қанның қызметі
Биологиялық диктант

өкпеден ұлпаларға жеткізіп, көмірқышқыл газынан тазартады;
қорек заттарды асқорыту мүшелерінен ұлпаларға

жеткізеді;
ағзаның соңғы қажетсіз өнімдерін бүйрекке және т. б. мүшелерге тасымалдайды;
дене температурасының тұрақтылығын сақтайды;
ағзаны зиянды микробтардан қорғайды;
ішкі секреция  бездерінен бөлінетін  гормондарды  тасымалдайды;
жасушаларда қышқылдың, судың деңгейін реттейді;
қорғаныштық қызмет атқарады (қанды ұйыта алады).

Қанның қызметі
Тексеру