Слайд 1"Ас қорыту жүйесі" тарауын қорытындылау
Слайд 2Білімділік:
Мүшелерде астың қорытылу
құбылысын, ас қорыту
сөлдерін, ферменттердің
әсері туралы түсінік
бере
отырып, ас қорытудың адам
денсаулығына қажеттілігін
ұғындыру
Сабақтың мақсаты
Дамытушылық:
Оқушылардың білімдерін
жетілдіру
мақсатында
тәжірибелер көрсету арқылы
олардың дүниетанымын
ойындар ойнату арқылы
дамыту
Тәрбиелілік:
Дұрыс және ағзаға пайдалы
тағамдармен қоректену арқылы
салауатты өмір салтын
сақтауға тәрбиелеу.
Слайд 3
Сабақтың көрнекілігі:
Ас қорыту жүйесінің
құрылысы
суреттері,
тірек – сызбалар,
оқушыға көмекші
материалдар
топтамасы
Химия
Медицина
Пәнаралық
байланыс
Слайд 4
Сабақтың типі:
Жүйелеу жинақтау сабағы
Сабақтың түрі:
Зерттеушілік тұрғыдағы сабақ
Сабақтың әдісі:
Түсіндірмелі көрнекілік
Слайд 5І.Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. “Ер дәулеті – еңбек”
Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. “Ырыс алды
– ынтымақ”-негізгі бөлім
Үй тапсырмасын пысықтау.
ІҮ. “Бәрін білгім келеді”- қорытындылау.
Ү. “Бейнет
түбі- зейнет”- бағалау.
ҮІ. Үйге тапсырма
Сабақтың жоспары
Слайд 6“Ер дәулеті – еңбек”
Үй тапсырма-
сын сұрау
Топтастыру стратегиясы
Вен
диаграммасы
Биологиялық диктант
“Миға шабуыл”
Сызықтық диктант
Мылқау сурет
Слайд 7“Миға шабуыл”
1. Оқушылар бір рет болса да тіс ауруын
сезіндіңіздер ме?
2. Тіс бізге не үшін керек?
3. Адамда
неше тіс болады?
4. Алғашқы тіс қашан шығады?
5. Неге тісті тірі ағза дейміз?
6. Тіс неше бөлімнен тұрады?
7. Тістің ішкі құрылысы қандай?
8. Қандай тіс ауруларын білесіңдер?
Слайд 8
Сызықтық диктант
Сәби дүниеге келгенде 4 тіс болады
2. Алғашқы күрек тістер
сәбидің 6-9 айында
шыға бастайды
3. Екі жастағы балада 20
тіс болады.
4. Баланың сүт тістері 4-5 жасында
түсе бастайды
5. Сүт тістердің орнына тұрақты тістер балаға
12-14 жасында шығып бітеді.
6. Соңғы азу тістер балаларға
18-20 жасында шығады.
+ Иә /\
- Жоқ
Слайд 10
Биологиялық диктант
Тістің ақ бөлігі ............... деп аталады.
2. Тістің қалған бөлігі.................
жасырынған.
3. Тіс түбірінде қантамырлар және................. бар.
Тістің кіреукесін ........... бұзғанда ,
тіс жегісі пайда болады.
2. Кейіннен тісте саңылау немесе ........ пайда болады.
3. .................. жайыла бастайды.
Слайд 11
Топтастыру стратегиясы
Тіс
бөлімдері
Күрек тіс
Ит тіс
Кіші
азу тіс
Үлкен
азу тіс
Слайд 12
Топтастыру стратегиясы
Тіс
құрылысы
Тіс
сауыты
Тіс түбірі
Тіс мойыны
Слайд 14
Жауаптары
1-бауыр; 2- өңеш ; 3-асқазан; 4-ұйқы безі;
5-ұйқы безі өзегі;
6-ұлтабар ; 7-өт өзегі;
8-өт қабы;
Слайд 15 Суретте берілген мүшелерді анықтап жазыңдар.
Дәлелдеу
Слайд 17ТІСТІҢ ТОПТАРЫ
Ит тіс
Күрек тіс
Үлкен азу тіс
Кіші азу
тіс
Слайд 18Тіс эволюциясы
6-9 айда
сүт тіс
2 жас
20 сүт тіс
6-7 жас
тұрақты тіс
12-14 жас
толық алмасу
20-22 жас
ақыл тіс
Слайд 20
Тіл ұшы –
тәттіні
Тілдің бүйір жағы
қышқылды
Тілдің түбірі –
ащыны
Тілдің
алдыңғы бүйірі – тұзды
Тілдің дәм сезу бөліктері
Слайд 21
Венн диаграммасы
күрек тіс
азу тіс
ұқсастығы
Слайд 22ТАҒАМНЫҢ МАҢЫЗЫ
ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ” - негізгі бөлім
Өткен материалды пысықтау.
Құрылыстық
Энергетиалық
Слайд 23ТАҒАМНЫҢ ҚҰРАМЫ
ИОД
(0,10 – 0,25 г)
БЕЛОК
(күніне
100 – 120 г)
МАЙ
(80 – 90
г)
КӨМІРСУ
(400 – 500 г)
ТҰЗ
(10 г)
СУ
(1,5 – 2 л)
ДӘРУМЕН
(А, В,С т.б)
Слайд 24АС ҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ
АС ҚОРЫТУ
ЖОЛЫ
ҰЗЫНДЫҒЫ
8 – 10 М
АС ҚОРЫТУ
БЕЗДЕРІ
Слайд 25АС ҚОРЫТУ
МҮШЕЛЕРІ
АС ҚОРЫТУ
МҮШЕЛЕРІ
ТІК ІШЕК
АУЫЗ ҚУЫСЫ
(тіс, тіл)
ЖҰТҚЫНШАҚ
(11 – 13 см)
ӨҢЕШ
(25 см)
АСҚАЗАН
(қарын)
(сыйымдылығы –
1,5 – 2 л)
АШ ІШЕК
(5,5 – 7 м)
ТОҚ
ІШЕК
(1,5 – 2 м)
Слайд 27ТОҚ ІШЕК
Тоқ ішектің ұзындығы 1,5-2метр.
Ащы ішектен екі есе жуан.
Қортылмай қалған
ас қалдықтары тоқ ішектен 12 сағатта жүріп
өтеді.
Осы уақытта ондағы судың көбі қанға сіңеді.
Тоқ ішектің алдыңғы бөлігі соқыр
ішек деп аталады.
Соқыр ішекте тұйық өскін-аппендикс
болады. Аппендикс иммунды жүйеге жатады.
Оның бездері құрамында ферменттер аз,
аз клегейлі заты көп сөл түзеді,
осындай клегейлі зат арқасында
қорытылмаған ас қалдықтары ілгері жылжып,
ағзадан оңай шығарылады.
Тоқ ішекте бактериялар көп болады.
Олар астың қорытылуына,
әсіресе жасунықтың ыдырауына жәрдемдеседі,
бактериялар қатысуымен кейбір дәрумендер
( К В) түзіледі.
Тоқ ішек бөлімдері:
соқырішек – 8-15см
жиек ішек
тік ішек
Слайд 28АС ҚОРЫТУ БЕЗДЕРІ
ҮШ СІЛЕКЕЙ
БЕЗДЕРІ:
Шықшыт,
тіс түбі,
алқымбағы
бездер
ҰЙҚЫ
БЕЗІ
Инсулин
Глюкагон
Панкреатин
БАУЫР БЕЗІ
Салмағы
1500 г.
Ең ірі без, өт бөледі.
Қызыл,
қоңыр түсті.
Оң
жақ қабырға
астында.
Қор заты гликоген
Слайд 29Орналасқан жері ауыз қуысы, өзі тағамды
ұнтақтауға көп көмек көрсетеді
Бұл ішектің бір бөлігі тұйықталып, бүйен деп
аталады да, құрт тәрізді өсінді – соқырішек түзеді
Ас қорыту бездерінің ішіндегі үлкен без.
И.П.Павлов астың қорытылуын зерттеу үшін
иттің қай мүшесін кесіп пайдаланды.
Сұрақты суретте
Слайд 30
Сәйкестік тест
1. Бауыр
астың сіңуі өтеді
2. Аш ішек қорытылмаған заттардың өтуі
3. Тоқ ішек организм лабораториясы
1. Бір түбірлі үлкен азу тіс
2. Екі түбірлі ит тіс
3. Үш түбірлі кіші азу тіс
Слайд 31Семантикалық карта
Асқорыту бөлімдері
Ыдырайтын заттар
Әсер ететін ферменттер
1.Ауыз қуысы
2. Асқазан
3. Ұлтабар
Слайд 32Семантикалық карта
Асқорыту бөлімдері
Ыдырайтын заттар
Әсер ететін ферменттер
1. Аш ішек
2. Тоқ
ішек
3. Тік ішек
Слайд 33
ІҮ. “Бәрін білгім келеді”-
қорытындылау.
Слайд 34Денің сау болсын десең
Денің сау болсын десеңіз
Көп Жасағыңыз келсе
Қазір ғалымдар жануарларға тәжірибе жасаудың нәтижесінде адамның ғұмыр жасын ұзарта алатындай ондыған тамақтық заттарды анықтап отыр. Бұлардың арасында кәдімгі қызыл бұрышта бар. Ол линидтік алмасуды қалыпқа келтіріп дұрыстайды, актериялық қысымды төмендетеді, ішек жолдарының микрофлорасын сауықтырады, жастың ұлғаюына байланысты болатын өзгерістерді тежейді.
Ұзақ жасағысы келетіндерге бірер кеңес.
Ең алдымен ішетін тамағыңыздың түрі – түрін көбейту керек. Холестерині көп майы қышқылдары мол деп кейбір тамақтарды мүлдем жемей қоюға болмайды, олардың мөлшерін ғана азайтыңыз. Әдетте, іс жүзінде ке келген тамақта организмге қарама- қарсы әсер ететін тамақтық заттар болады.
Өсімдік өнімдері мен мал өнімдерінен, әсіресе сүт өнімдерінен мөлшерлестіріп жасалған құрама тамақ түрлері пайдалы. Кешкі тамақты кейін айран ішуге дағдыланып,күніне төрт рет тамақтану керек. Өйткені егде тартқан организм тамақпен келген нәр – қуаттың шағын мөлшерін ғана қажетке жаратып,қалғаны қорға жинала беретін болады.
Слайд 37В
2
Тәуліктік қажеттілік 2-3мг
Бери-бери
Зат алмасуды реттейді
Жүрек,
жүйке қызметі бұзылады
Слайд 39Д
Рахит
Мал өнімдерінде өте аз
Өсімдік тағамдарында мүлде болмайды
Кальциферол
Слайд 41А
Көздің қалыпты көруі үшін
Өсу витамині
Тәуліктік мөлшері -
1мг
Ақшам соқыр
Слайд 43В
12
Цианкобаламин
Қалыпты қан өндіруге қажет!
Тәуліктік мөлшері -
0,001мг
Қаназдық
Слайд 45
Ү. “Бейнет түбі- зейнет”-
бағалау.
“Қазақстан – 2030”
Болашақ ғасыр иегерлерінің дені сау, терең білімді, жат қылықтардан аулақ болғаны біз үшін үлкен бақыт.
Еліміздің, қазақ ұлтының болашағы
- жас ұрпақ !
Қазақ халқының қаны таза, дені сау, сымбатты, білімді болуы үшін салауатты өмір салтын сақтап, дұрыс тамақтануды естеріңде сақтаңдар!
