Тыныс алу ж?йесі

түсініктерін кеңейту.
Дамытушылық – тыныс алу қозғалыстарын, тыныс алу мен шығарудың

орталық жүйке жүйесімен
байланыстылығы мен дүниетанымын
қалыптастыру.
3.Тәрбиелік – ағза мен қоршаған орта арасындағы газ
алмасуды білуге, тыныс алу ауруларынан сақтануға
тәрбиелеу.

тапсырмалары.

мақсаты мен міндеттерін ашу
3. Сабақ жоспарымен танысу.

ағзаға кіретін жолы?

мұрын
2. Дыбыс сіңірлерінің арасындағы кеңістік ?
дыбыс саңылауы
3. Ер адамдардағы көмекейдің ұзындығы ?
44 мм
4. Тіршіліктің негізі?
тыныс алу
5. Кеңірдектің ұзындығы?
9-12 см
6. Ауатамырдың ең жіңішке тармақтары?
ауатамырлық тармақшалар – бронхиола
7. Тыныс алғанда ауадағы оттектің құрамы?
21%
8. Кеңсірікте ауаны ылғалданыратын қабықша?
сілеймелі қабықшадан бөлінген заттар
9. Өкпені жарақаттайтын ауру?
туберкулез
10. Тотығуға жұмсалатын газ?
оттегі

4 %)
12..Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін құрал
спирометр
13. Көмекейдегі шеміршектердің байланысы
жартылай қозғалмалы байланысады)
14. Тыныс шығарғанда дыбыс саңылауы
тарылады
15. Мұрын қуысында микробтарды жоятын жасушалар
қан жасушалары – лейкоциттер
16. Тыныс алу орталығының орналасқан жері
сопақша мида
17. Дыбыс шығаруға көмектесетін мүше
көмекей
18. Кеңірдектің жалғасы
ауа тамырлары

(берген жауаптарына қарай жетон алады,
жетон санына қарай төраға сайланады)

айтып бер?


5

Дұрыс жауаптарды табу
1) Тотығу процесіне қатысатын негізгі химиялық элемент –

А. Йод
Б. Кальций
В. Темір
Г. Оттек
Д. Сутек
2) Ауа өтетін жолдарға жатпайтын мүше –
А. Көмекей
Б. Кеңірдек
В. Өкпе
Г. Жұтқаншақ
Д. Бронхылар
3) Тыныс алу жүйесіне де, ас қорыту жүйесіне де жататын мүше –
А. Көмекей
Б. Өңеш
В.Кеңірдек
Г. Мұрын қуысы
Д. Жұтқыншақ
4) Жұтқыншақ пен кеңірдекті байланыстыратын мүше –
А. Өңеш
Б. Бронхылар
В. Көмекей
Г. Қолқа
Д. Мұрын

сызыңдар:
а) Мұрын қуысы → көмекей → жұтқыншақ → кеңірдек →

бронхылар → өкпе.
ә) Ауыз қуысы → жұтқыншақ → көмекей → бронхылар → кеңірдек → өкпе.
б) Мұрын қуысы → жұтқыншақ → көмекей → бронхылар → кеңірдек → өкпе.
в) Мұрын қуысы → жұтқыншақ → көмекей →кеңірдек → бронхылар → өкпе.
г) Мұрын қуысы → жұтқыншақ → кеңірдек → көмекей → бронхылар → өкпе.

сәйкес келетінін табыңдар:

Жауаптары: 1. .................................; 2. ...................................;
3. ..............................; 4.

.................................; 5. ......................... .

мүше?

өкпе
2. Өкпенің түсі қызғылт болу себебі неден?
өкпеде қантамырлары көп болғандықтан)
3. Адамда өкпе неше бөлікке бөлінеді
2
4. Оң жақ өкпе жүлгелері неше бөліктен тұрады?
3 бөлікке
5. Тыныс шығарғанда өкпенің көлемі ?
кішірейеді
6. Өкпенің сыртын қаптайтын қабықша ?
өкпеқап-плевра)
7. Темекінің құрамындағы улы зат?
никотин
8. Тыныс алу қозғалыстарына не жатады?
тыныс алу мен тыныс шығару
9. Жаңа туған нәресте мен ересек адамдарда тынысалу қозғалыстары минутына
қанша рет болады?
60 рет нәрестеде, 16-18 рет ересек адамда
10. Кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп тұратын күмбез тәрізді бұлшықетті перде
көкет- диафрагма

үлкейеді
2. Сол жақ өкпе жүлгелері неше бөлімнен тұрады?
2
3. Тыныс алуға қабырғалық еттер белсенді қатысса тыныс алудың қандай типіне
жатады
көкіректі тыныс алу
4. Көкіректі тыныс алу қай жынысты адамға тән ?
әйел адамдарға
5. Көкет белсенді қатысса тыныс алудың қандай типіне жатады?
Құрсақты тыныс алу
6. Құрсақты тынысалу қай жынысты адамдарға тән?
ер адамдарға
7.Адам терең тыныс алып, терең тыныс шығарғандағы ауаның ең көп мөлшері
өкпенің тіршілік сыйымдылығы
8. Бүкіл ағзаны әлсірететін өте кең тараған қауіпті жұқпалы ауру?
тұмау
9. Адам минутына неше рет тыныс алады?
16-18 рет
10. Газ алмасу қай жерде жүреді?
Ауа көпіршігінде

оттегі, 79% азот, 0,03% көмірқышқыл газы, 0,97% инертті газдар)
«мұрын» тобына
Тыныс

шығарғандағы ауаның құрамын ата
( 16% оттегі, 4% көмірқышқыл газы, 78% азот)

3 – тапсырма:

Биологиялық диктант. «Өкпе» тобына
1) Артерия қанымен жасушалардың газ алмасу ........................ жолымен жүреді.
2) Екі өкпенің бір-біріне қараған ішкі бетінде ........... орналасқан.
3) Өкпеде ...................... көп болғандықтан, түсі қызғылт.
4) Өкпе толып жатқан ............... мен жиі тармадалған ұсақ .................... тармақшаларынан түзілген.
5) Плевра қуысында ..................болмайды.

3 – тапсырма:

Биологиялық диктант. «Мұрын» тобына
1)... дегеніміз – мойынның алдыңғы жағында орналасқан іші қуыс шеміршекті мүше.

2) Оттегін тасушы -... ... ...
3) Әр өкпенің сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген қабықша - .......... қаптайды.
4) Тынысалу мен тынысшығаруды реттейтін орталық - ..............

5)Диаметрі 0,2 – 0,3 мм, тереңдігі 0,06 – 0,3 мм – ге тең бронхы бұтақшалары - ........

қантамырларға бай, әрі онда иіс сезу жүйкелері орналасқан?
Темекі құрамындағы улы

зат?
Кеңірдектің жалғасы
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін арнайы құрал?
Ауатамырлар өкпеде өте көп тармақтарға бөлінген.Ең жіңішке тармақтары не деп аталады?
Диаметрі 0,2-0,3мм,қабырғалары бір қабат эпителий жасушалардан тұрады?
Микроскоппен ғана көрінетін туберкулез таяқшасы микробы қоздыратын жұқпалы ауру?

(2 оқушы өз ойларын ортаға салады)
1. Тыныс алу – тіршілік

негізі.
2. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың
маңызы