Буклет по развитию речи

белем биреү бюджет учреждениеһы
«Бала үҫтереү үҙәге - «Аленушка» балалар

Әҙерләне:
Исламғолова
Гөлназ Билал ҡыҙы

Сибай, 2018

“Артыҡ һүҙҙе тап”
Маҡсат: тәрбиәләнеүселәрҙең фонематик ишетеү һәләттәрен үҫтереү, рифмалашыусы һүҙҙәрҙе билдәләргә күнектереү.
Уйын барышы: Тәрбиәсе 4-5 һүҙ әйтә, уларҙың береһе рифмалашмай, ҡалғандары рифма буйынса тап киләләр. Тәрбиәләнеүселәр шул һүҙҙәр араһынан ниндәй һүҙ артыҡ булыуын һәм ни өсөн икәнлеген аңлата.
Бал, тал, мал, ҡар
Буран, туҙан, байрам, айран, йомран
Баҡса, аҡса, мунса, ҡайсы.
Методик күрһәтмә: тәрбиәләнеүселәрҙән ни өсөн һүҙҙең артыҡ икәнлеген тулы яуап менән аңлаттырырға.

Методик нигеҙе:
Буклетта бирелгән уйын варианттары О.С.Ушакова, Е.М.Струнинаның “Мәктәпкәсә йәштәге балаларҙың телмәрен үҫтереү методикаһына”, Т.А.Сидорчук, Н.Н.Хоменконың “Мәктәпкәсә йәштәге балаларҙың бәйләнешле телмәрен үҫтереү технологияһы” ҡулланмаларына таянып төҙөлдө.

парларға күнектереү.
Уйын барышы: рифмалашыусы 40 һүрәт алына. Тәрбиәсе бер һүрәтте

“Тел сарлағыстар”
Маҡсат: тәрбиәләнеүселәрҙе өндәр ҡушылмаһына рифмалашыусы һүҙҙәр табыу күнекмәһе биреү.
Уйын барышы: Тәрбиәсе өндәр ҡушымсаһы әйтә, тәрбиәләнеүселәр уны әйтеп, уға рифмалаштырып ике юллыҡ төҙөп әйтәләр. Мәҫәлән:
ҫә-ҫә-ҫә – матур сәскәләр үҫә
Методик күрһәтмә: уйынды тиҙәйткес әйткән кеүек ярышып үткәрергә мөмкин.

“Шиғырҙың аҙағын әйтеп бөт”
Маҡсат: тәрбиәләнеүселәрҙе рифмалашыусы һүҙҙәр табырға, һайларға күнектереү.
Уйын барышы: Тәрбиәсе берәй шиғыр уҡый, һәр юлдың һуңғы һүҙен әйтеп бөтмәй, беренсе ижеген генә әйтә. Тәрбиәләнеүселәр уны тыңлап, рифмаһы тап килгән һүҙҙе, әйтәләр.
Сыйырсыҡ, сыйырсыҡ,
Ояңдан осоп ...
Оҡшаһа был өйөң,
Түгелһен моң-....
Методик күрһәтмә: уйын барышында тәрбиәсенең тауышы йә бөтә, йә килеп сыға. Уйындың варианты: Тәрбиәсе шиғыр – йомаҡ уҡый, тәрбиәләнеүселәр рифмалашыусы яуабын табып әйтәләр.

“Яңғыраубикә”
Маҡсат: тәрбиәләнеүселәрҙең фонематик ишетеү һәләттәрен үҫтереү, рифма һайларға күнектереү.
Уйын барышы: Тәрбиәсе берәй һүҙ әйтә, һәр һүҙҙең һуңғы ижектәрен тәрбиәләнеүселәр шаңдау итеп ҡабатлай..
Методик күрһәтмә: ишеткән ижеккә рифмалашыусы һүҙ һайларға мөмкин.

«Аленушка» балалар баҡсаһы
“Шиғри ижад аша мәктәпкәсә өлкән йәштәге тәрбиәләнеүселәрҙең телмәрен

Әҙерләне:
Исламғолова
Гөлназ Билал ҡыҙы

Сибай, 2018

Лимерик - шаян, төртмәле шиғыр.
Лимериктың төп ҡағиҙәһе:
Йәшәгән, ти… объект?
Ниндәй ул…объект?
Ни эшләгән…объект?
Кем (нимә) менән аралашҡан …объект?
Һығымта.
Мәҫәлән:
Йәшәгән, ти, бер ҡыҙсыҡ,
Булған, ти, бик ҡылансыҡ.
Маҡтанғанға туҡтауһыҙ
Уйнаған ул гел яңғыҙ.
Маҡтаныу – насар ғәҙәт.

Синквейн 5 юлдан тора, уның схемаһы шыршыны хәтерләтә.
1-се юл - бер һүҙҙе тәшкил, исем, йөкмәткеһен билдәләүсе 1 һүҙ 2-се юл - ике һүҙҙән тора, был әйберҙең йәки күренештең үҙенсәлеген, сифатын асыҡлаусы һүҙҙәр булырға мөмкин. 2 – 3 һүҙ. 3-сө юл - төп темаға ҡағылышлы эш-хәрәкәтен белдереүсе һүҙҙәр. 2 – 3 һүҙ.
4-се юл - билдәләнгән темаға ҡағылышлы һөйләм. 5-се юл - бер генә һүҙ йәки һүҙбәйләнеш тәшкил итә. Был һүҙ, һүҙбәйләнеш бирелгән теманың төп йөкмәткеһен асыҡлай.
Ҡыш.
Ҡарлы, һыуыҡ.
Уйнайбыҙ, шыуабыҙ, ҡыуанабыҙ.
Ҡышҡы һауа сыныҡтыра.
Мөғжизәле миҙгел.

юлда ижектәр һаны тап килеп, ритм һаҡлана.

2-се сере - рифма
Шиғыр

“Шиғри оҫтахана”
Метафора төҙөү алгоритмы
1. Иң беренсе обьект һайлана. Ошо обьектҡа ҡарата метафорик фраза төҙөлә.
2. Объекттың сифатын белдергән һүҙ уйлайбыҙ. 3. Икенсе обьект һайлайбыҙ. (беренсе обьект менән сифаты яғынан оҡшаш булырға тейеш) 4. Беренсе обьекттың урынын билдәләйбеҙ . 5. Метафоралы фраза төҙөр өсөн икенсе обьект алына һәм беренсе обьекттың урынлашҡан урыны билдәләнә .
Һөйләм төҙөлә.
Миҫал
Ҡар бөртөгө - 1 объект
Ап-аҡ - билдәһе, сифаты
Сәскә - 2 объект
Һауала, күктә - 1 объекттың урынлашҡан урыны
Һауалағы ап-аҡ сәскәләр

Буриме – ул шиғыр юлдарының аҙаҡтары рифмалашыуы. Уйын ябай: бирелгән рифмаларҙы шиғырҙың һәр юлының аҙағына дөрөҫ урынлаштырырға кәрәк.
иртә – сиртә, турғай – йырлай
Уяндым бөгөн ....
Кемдер тәҙрәне ....
Туҡ-туҡ-туҡ килә ....
Миңә ни һөйләй, ....

Монорим ул – шиғырҙың бөтә юлдарының да рифмалашыуы.
Болондағы сәскәләр
Хуш еҫтәрен сәсәләр
Һары, ҡыҙыл, аҡ гөлдәр
Тыуған еремде биҙәр