Слайд 1Сұлтанмахмұт Торайғыров «Кедей»
Слайд 2Сабақтың мақсаты:
Мақсаты: Автордың өмірі мен шығармашылығын таныстыра отырып, «Кедей» өлеңіндегі
сол замманның тынысын, кедейлердің ауыр тұрмысын байланыстыра отырып түсіндіру.
Білімділігі:
Мәнерлеп оқу дағдысын жетілдіру, өлеңнің мазмұнын сөзбен айта білу, әдеби тілін жетілдіру.
Дамытушылығы: Сұраққа толық жауап беру, өз ойын еркін айту дағдыларын дамыта отырып сөйлеуін, сөздік қорын байыту.
Тәрбиелілігі: қиыншылыққа мойынсынбауға,төзімділікке тәрбиелеу.
Слайд 3Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру бөлімі. Балаларды сабаққа әзірлеу.
ІІ.Психологиялық икем.
Шырылдады қоңырау,
Біз
сабақты бастаймыз.
Партамызға отырып,
Өзара көз тастаймыз.
Табыс тілеп көзбенен-
Жаңа білім алуға
Алға қадам
аттаймыз.
Слайд 4ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру,бағалау.
Б.Майлиннің «Күлпаш» әңгімесі
- Ел басынан
өткен бұл әңгімедегі оқиға қай кезеңде болған?
- Қали мен Күлпаш
Мақтымның келгенін неге асыға күтеді?
- Мақтым мен Күлпаш неге жылады?
- Сол кездегі халықтың тұрмысы қандай екен?
Слайд 6Жырлағаным –кедейдің жыры,
Сырлағаным-кедейдің сыры.
Сырым да бір, жырым да
бір-
Мен дағы сол кедейдің бірі.
Слайд 7.Жырлағаным –кедейдің жыры,
Сырлағаным-кедейдің сыры.
Сырым да бір, жырым да
бір-
Мен дағы сол кедейдің бірі.
Слайд 8Қарашаның жиырма бесі
С.Торайғыров «Кедей»
Слайд 10Топтастыру
1-топ: С.Торайғыров өмірбаяны
2-топ: Шығармашылығы.
3-топ:: Қазақ халқының аштыққа душар болуының
себебі неде?
4-топ: Кедей туралы өлен шумақ айту.
Слайд 11Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазанда Баянауыл ауданында малшы отбасында
дүниеге келген. Әкесі-Әубәкір кедей болған, бірақ хат таныған адам. Бір
жасында анадан айырылып, жетімдікті көріп өседі. Қуанышсыз балалық шақ, жартылай аш өмір — осының бәрін Сұлтанмахмұт басынан өткерді. Хат тануды ол әкесінен, кейін (1902-1907) молдадан үйренді.
Қараңғы қазақ көгіне,
Өрмелеп шығып күн болам.
Қараңғылықтың көгіне,
Күн болмағанда кім болам,
- деп жырлаған ақынның шын мәнінде де, бүгінде қазақ аспанындағы рухани сәуле шашып тұратын ең жарық күндердің бірі болып мәңгілікке қалғанына ешкімнің де таласы жоқ екені анық.
Слайд 12С. Торайғыровтың шығармалары
♦ Өлеңдері: «Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкірт
ойы», «Бір адамға», «Жарлау», «Бұлар кім»
♦ Поэмалары: «Адасқан өмір», «Кедей»,
«Айтыс», «Қайғы»
♦ Прозасы: «Қамар сұлу», «Кім жазықты?», «Ауырмай есімнен жаңылғаным»
Слайд 13Қазақ халқының аштыққа душар болуының себебі, бірінші ашаршылық Ресейдегі азаматтық
соғыстың кесірінен болса, екінші табиғи апат , қолайсыз ауа райының
салдарынан орын алған ашаршылық. 1930-1932 жылдардағы ашаршылық қазақ халқының түгелдей дерлік босып шет елдерге өтіп, жете алмағандары жолда қалып, қаншама қазақ атамекенінде қырылып қалды
Слайд 15Кедей
Күзгі түн, шөптің басын қырау көмген,
Ызғар шашып, бұлт мынау
жерге төнген.
Қараңғы, итпен бірге қой күзетіп,
Мен ояу, ел ұйқыда, оттар
сөнген.
Ұзақ түн, жолдасым жоқ иттен басқа,
Бүтін киім менде жоқ жаурамасқа.
Бір бүтін, кірсіз киім кигенім жоқ,
Туғаннан, міне, шықтым талай жасқа.
Слайд 17Ой қозғау
І топ: 1 шумақты оқиды. Тірек сөздер жазады.
Осы сөздер арқылы өлеңнің мазмұнын ашады.
ІІ топ: 2 шумақты
оқиды. Тірек сөздер жазып, өлеңнің мазмұнын айтады.
ІІІ топ: 2 мәтінде қандай жыл мезгілдері берілген. Тақырыпта сәйкестік бар бар?
IV топ:, «кедей» сөзін естігенде көз алдымызға кімдер елестейді?
Слайд 19
Кедей деп кімдерді атаған?
Кедейдің ауыр тұрмысын қалай бейнелеген?
Өлеңнің қай кездегі
халық тұрмысын білуге болады?
4.Бұл өлеңді ақын неліктен «Кедей» деп
атаған?
Слайд 23Сөздік жұмысы
Сол заманда адамдар бай – болыс және қарапайым шаруа
немесе кедей болып бөлінген. Кедей деп қорасында малы жоқ, ішетін
тамағы, киетін киімі жоқ адамды айтады. Ал байлар болса қора-қора қой, жылқы, сиыры бар, жалшылары бар, ішкені алдында, ішпегені артында болған. Қара басынан басқаға қайырымы жоқ адам.
Слайд 24Ой тұжырым
Венн диаграммасы арқылы екі мәтіннің ортақ қасиетін табу
Б
Б.Майлин
«Күлпаш»
С.Торайғыров «Кедей»
Ұқсастығы
қарындары аш, үй суық т. б
күн суық, мал бағады,
жыртық киім
Слайд 25Сабақты қорыту
Кедейлікке жол бермей, сабақты дұрыс оқып, адал еңбек
етуге жұмыстану
Слайд 26Эссе жазу. Шығармашылық жұмыс
Жалпы өмірде кедейлер бар ма?
Слайд 27Үйге тапсырма
«Кедей» өлеңін жаттау, Ш.Мұртаза туралы деректер жинау және
мәтінді түсініп оқу, әңгімелеу.
Слайд 29 Ақын 1894ж Қостанай облысында туған
Тройск қаласындағы Медреседе, кейін Башқұртстанның
Астанасы Уфа қаласындағы «Ғалия» медресесінде білім алған жазушы туған әдебиетімізде
әңгіме жазған шебер аты тарихта қалған жазықсыз жала құрбаны.
Слайд 30: Б.Майлин өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет
1894 ж Қостанай
обл,Таран ауданында дүниеге келген. Қазақтың көрнекті жазушысы , қазақ әдебиетінің
қалыптастырушылардың бірі, ақын, драматург. 1 жасқа толмай жатып әкесінен, алты ға шығарда шешесінен айырылған. Жетім қалған ол байларға жалданады.Ауыл молдасынан сауат ашып, хат таниды.1915 ж « Садақ» қолжазба журналы шықты. Ол 1911-1915 жыл Уфадағы « Ғалия» медресесінде оқыған. 1938 жылы жалған атмен дүниеден өтті.
