Слайд 1
Қарағанды облысы
Қарқаралы
ауданы
Бүркітті ауылы
№20 орта мектебінің
физика пәні мұғалімі
Аханова Кызгалдак Жасулановна
Слайд 2 Сабақтың тақырыбы:
Механикадағы күштер.
Бүкіл
әлемдік тартылыс күші.
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы.
(9-сынып)
Слайд 3Сабақтың мақсаты:
Механикалық күштер және бүкіл әлемдік тартылыс заңын түсіндіру, тартылыс
күшінің басқа шамалармен байланысын қарастыру;
Гравитациялық тұрақтының
физикалық мағынасын, тартылыс күшінің тәжірибелік дәлелдемелерін қарастыру;
Қолданылуын, қолдану шегін айту.
Слайд 4Үй тапсырмасы
§ 10. Ньютонның ІІІ заңы.
Салыстырмалы принципі.
10 - үй
жаттығуы (№1)
Сұрақтар:
Ньютонның ІІІ заңын тұжырымдаңдар.
Ньютонның ІІІ заңын тәжірибеде қалай тексеруге болады?
Галилейдің салыстырмалылық принципінің мәні неде?
Слайд 5Табиғаты түрліше төрт күш:
гравитациялық;
электромагниттік;
күшті;
әлсіз.
Гравитациялық күштің пайда болу себебі -
дененің массасы болып табылады
Гравитациялық күштер - бүкіл әлемдік тартылыс
күші, ауырлық күші
Жаңа сабақты меңгеру
Слайд 6Бүкіл әлемдік тартылыс заңының тұжырымдамасы
Әлемдегі барлық денелер гравитациялық тартылыс күшінің
әсерінен бірін – бірі тартады.
Слайд 7Бүкіл әлемдік тартылыс заңын кім және қашан ашты? Ненің негізінде?
1667
жылы ағылшын ғалымы Исаак Ньютон “Горизонталь лақтырылған тас ауырлық күшінің
әсерінен түзу жолынан ауытқып, қисық траектория сызып, соңында жергет құлайды. Егер оны үлкен жылдамдықпен лақтыратын болса, ол ұзақтау жерге құлайды” деген талқылаулар негізінде ашылды.
Слайд 8Ньютонның ІІ заңы ;
;
бірақ g=const. Олай болса,
және Ғ = mg;
Сондықтан
Теориялық тұрғыдан
түсіндіру
Слайд 9Гравитациялық тұрақтылық
Гравитациялық тұрақтылық дегеніміз массалары 1кг екі дене
бір – бірінен 1 м қашықтыққа орналасқанда қандай күшпен өзара
әрекеттесетінін көрсететін физикалық шама.
1798 жылы ағылшын ғалымы Генри Кавендиш гравитациялық тұрақтыны зертханалық әдіспен анықтады.
Слайд 10Заңның анықтамасы
Екі нүктелік денелер арасындағы өзара әрекеттесу күші
олардың массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал, арақашықтығының квадратына кері пропорционал.
Формуласы
Слайд 11Тәжірибелік дәлелдемесі
1. Дененің жерге құлауы;
2. Ай Жерді Т=27,3 тәулікте
айналады;
3. Планеталардың Күнді
айналуы;
4. Тасу және қайту;
5. Барлық денелердің Жерге
бірдей а = g түсуі;
Слайд 12Физикалық шамалармен байланысы
Инертті массамен;
Ғ күштің әрекет етуімен жылдамдық өзгеріп, а
үдеу пайда болады. Неғұрлым инерттілік қасиеті жоғары болса, соғұрлым үдеу
аз болады.
Слайд 13Қолданылуы
1846 жылы Нептун ғаламшары ашылды.
Ғарыш аппараттарының қозғалыс траекториясы есептеледі.
Айдың және
Күннің тұтылу уақыттары анықталды.
Ғаламшарлардың, жұлдыздардың массалары анықталды.
Слайд 14Қолдану шегі
1. Тек материялық нүктелер үшін;
2. Шар формалы
денелер үшін;
3. Үлкен радиусты шар
әсерлесетін дененің өлшемі.
Слайд 15Жаңа сабақты бекіту
Деңгейлік тапсырмалар:
1-деңгей
1.Электр
зарядтары бір – біріне тартылуы және тебілуі мүмкін. Денелердің арасында гравитациялық тебілу күштері бар ма?
2. Жасанды серіктер неліктен жерге құламайды?
3. Әрқайсысының массасы 650 т болатын екі кеме бір – бірінен 2 км қашықтықта тұр. Кемелердің арасындағы тартылыс күшін тап.
Слайд 16 2-деңгей
1. Ғарышкер Айға қонды.Оны Ай да, Жер де
тартады. Ғарышкердің Айға тартылу күші Жерге тартылу күшіне қарағанда неше
есе артады? Айдың радиусы 1730 км – ге тең.
2. Массасы 9 т болатын ғарышкеме массасы 25 т орбиталық ғарыш станциясына 200 м қашықтыққа дейін жақындап келеді. Өзара тартылу күшін тап.
3-деңгей
1. Зымыран жер бетінен Жер радиусына тең қашықтыққа алыстағанда, оның Жерге тартылу күші неше есе кемиді? Жердің бес радиусына алыстағанда ше?
Слайд 17Үйге тапсырма
§ 11. Механикадағы күштер.
Бүкіл әлемдік тартылыс күші.
Бүкіл әлемдік тартылыс
заңы.
11 – үй жаттығуы (№1, 2)