Географиялы? есептер

Б.Қ.
Географиялық есептерді шешудің тиімді жолдары

Мысалы сабақта қай тақырыпқа болмасын ғылыми-теориялық әдебиеттер, оқу-әдістемелік құралдар, көрнекіліктер,

бейне таспалар пайдалануға болады. Қазір жаратылыстану, география пәнін жүйелі оқыту әрбір мұғалімнің алдына үлкен жауапкершілік жүктеуде. Пәнді жүйелі оқытуда білімнің бірнеше түрі қамтылды. Атап айтқанда геоглогиялық-геогморфологиялық, климотологиялық, картографиялық, топонимикалық, номенклатуралық, тарихи, экономикалық және экологиялық білімдер. Геологиялық-геморфологиялық білім беру арқылы оқушылар жер қыртысының тұрақты және оның даму барысында үздіксіз өзгеріп отыратыны жөнінде көптеген деректерден теориялық ұғым алады. Бұл деректер өсімдіктер мен жануарлардың ұзақ уақыт табиғи жолмен дамығанын қуаттайды. Сондықтан жердің пайда болуымен ондағы тіршіліктің дамуы жөніндегі ғылыми-геологиялық көзқарастар табиғаттың барлық құбылыстарын материалистік тұрғыдан түсіндіруге ерекше орын алады. Геологиялық білім халық шаруашылығының түрлі салаларында кеңінен қолданылады. Осы білімнің арқасында түрлі кендердің, мұнайдың, көмірдің, темірдің тағы басқа да пайдалы қазбалардың қоры ашылып отыр. Ал мектеп оқушыларына геологиялық-геоморфологиялық білім географияның физикалық курсында 5-сыныптан бастап беріледі. 5-сынып оқулығы «Жаратылыстану» пәнінде жерді ғаламшар ретінде қарастырып, ондағы табиғи құрам бөліктермен танысады. Мұнда оқушылар 2 бағытта біріншіден, заттар мен дененлердің сыртқы құрамын оқиды, екіншіден, тәжірибе жүргізіп, оның нәтижесін бақылайды. Бұл жерде салмағын өлшеу, салыстыру есептері қолданылады.

түседі. Мұны игерген оқушылар тәжірибеде нәтижеге дұрыс көз жеткізе отырып,

тапсырманы жүйелі түрде орындайды. Оқу материалдарының мазмұнын жақсы меңгеріп, жауап бергенде толық, дәлелдей отырып жеткізуге тырысады. Олардың сайлау және сөйлеу қабілеті дамиды. Сондықтан оқушылар физикалық географиядағы алғашқы геологиялық геморфологиялық терминдерді жақсы сақтауы үшін сабақта әдістемелік жұмыс дәптерін, кескін карта, картаның түрлерін, сызбаларды кеңінен пайдаланған жөн. Климотологиялық білім физикалық география курсында жер бетінің климатын оқығанда беріледі. Жер бетінің климатын, оның ерекшеліктерін, факторларын анықтайтын ғылым климотология деп аталады. Орта мектептерде климотологиялық білім оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты беріледі. Ауа райы құбылыстарымен күнделікті өмірде кеңінен кездесеміз. Сондықтан ауа райы, климатының ерекшелігін, олардағы болып тұратын құбылыстар мен өзгерістерді білу адам баласына өте қажет-ақ. Ал бұл қажеттікті климотологиялық білім беру арқылы жүзеге асырамыз. Бұл жерде біз ауа райының күндік, айлық, жылдық температураны анықтау үшін де есептер шығарылады. Картографиялық білім оқушылар картамен жұмыс істеу кезінде беріледі. География курсын оқығанда тақырыпқа сай көрнекіліктің бірі – тақырыптық карталар мен глобус. Әрбір географиялық картаның өзіндік маңызы бар. Біреулері өндіріс орындары үшін қажет болса, енді біреулері экспедициялар, саяхатшылар үшін қажет. Картографияның дамуы физикалық және экономикалық географиямен тығыз байланысты. Мектепте карта тек көрнекілік құрал ретінде қолданылады. Географиялық картаның адам өмірінде алатын орны ерекше. Картамен жұмыс жасай отырып қалалардың координаталарын тауып, арақашықтықтарын өлшеу жұмыстарында да есептер қолданылады.

орындату: Шығыс Еуропа жазығының ұзындығы мен енін өлшеу, қашықтығын анықтау. Екі жазықтың

жылдық температурасының диаграммасын сызу. t°C t°C 30 30 25 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 5 5 10 10 15 15 20 20 25 25 30 30 Қ А Н С М М Ш Т Қ Қ Қ Ж ай аттары Қ А Н С М М Ш Т Қ Қ Қ Ж ай аттары Екі аймақтың ең солтүстігінде орналасқан қалалардың координатын табу. Осындай тапсырмаларды орындату арқылы сабақта есептерді шешу арқылы оқушылардың ой-өрісін дамытуға болады. 9 сыныпқа Халық тығыздығы тақырыбында, - Жердегі халықтар орташа тығыздығын қалай есептейді? Формула құрастыру. - Қазақстанның халқының орташа тығыздығын есептеу. Орташа тығыздығы = Халық саны = 14,953 = 5,5 адам Жер көлемі 2,724 1 км² - 5,5 адам. Павлодар 775 = 6,1 адам 1 км² - 6,1 адам. 127 6 сыныптар үшін есептерді қолданудың жолдары: