О?т?стік Американы? таби?ат зонасы

беретін мектептің
І санатты география пәнінің мұғалімі
Сенғалиева Гүлфайруз Айдынқызы

Сыныбы:

7 «а»

ұқсастарымен қатар өзіндік түрлері де мол. Себебі материктегі органикалық дүниенің

басым бөлігі жеке материк ретінде қа-лыптасқан кезде пайда болып дамыды және оның табиғатына бейімделді

Оңтүстік американың табиғат зоналары

Американың табиғат зоналарына жеке-жеке тоқталу.
Тәрбиелік: Оқушыларға Оңтүстік Американың

қайталанбас тіршілік дүниесін қорғау және сақтау шараларын түсіндіру барысында эстетикалық және экологиялық тәрбие беру.
Дамытушылық: Оқушылардың картамен, кестемен, электронды оқулықпен жұмыс жасауын,танымдық қабілеттерін, іскерлігімен іздемпаздығын шығармашылық ізденуі және сөздік қорын дамытуға жағдай туғызу.

оқыту; диалогтық оқыту
Стратегиялары:салыстыру,оқыту мен оқудағы жаңа әдіс- тәсілдерді қолдану.
Сабақтың пәнаралық

байланысы:биология,қазақ әдебиеті.
Көрнекіліктер: Жарты шарлар картасы, атлас,кескін карта, таратпа материалдар, электронды оқулық,интерактивті тақта,видеоролик, Оңтүстік Американың табиғат зоналар картасы.

белгілеп,картадан көрсету;

(гилея);
Ылғалды экваторлық ормандар (гилея);
Ауыспалы ылғалды (муссонды) ормандар;
Саванналар мен сирек ормандар;
Субтропиктік

қатты жапырақты мәңгі жасыл
ормандар мен бұталар;
Жалпақ жапырақты ормандар;
Субтропиктік дала (пампа);
Шөлейт және шөл;
Анд тауларындағы биіктік белдеулер

бұл орман- дарды “сельвас”деп атайды.Мұнда ағаштардың 2 мың түрі өседі,

биіктігі 80 м-ге жетеді.Табиғи каучук алатын гевея,ең жеңіл ағаш бальс,дәрілік хина ағашы,какао,сейба,қауын ағашы,т.б.өседі.Жер шарының ауасын тазартуда бұл ор- мандардың теңдесі жоқ.Сондықтан бұл аймақты “Жердің өкпесі” деп тегін атамайды.

Сельвас

какао

опоссум, құмырсқа жегіш, қан
сорғыш жарқанат,пекари шошқасы, ең ірі су

шошқасы-капи-
бара және жырқыштар-ягуар мен пума кездеседі. Тотықұс-
тар мен тукандар, гаоциндер, әлемдегі ең кішкентай құс-ко-
либри ұзын тұмсығымен гүл шырынын сорады. Бақалар мен
бауырымен жорғалаушылар да ағаш басында өмір сүреді.

ягуар

Пекари шошқасы

Бақырауық маймыл

Құмырсқа жегіш

бірнеше түрі, құмысқа жегіштер және нанду түйеқұ-
сы кездеседі.Құнарлы топырақта какао

мен Афри-
кадан әкелінген кофе ағашы плантацияларына
айналдырылған.

Нанду

Жалды қасқыр

(Бразилия саваннасы) болып бө-
лінеді.Льяноста пальмалар, акация және биік шөптесін

өсімдіктер,ал кампоста кактус, мимоза, сүттіген бұтала-
ры,бөтелке ағаш өседі . Бразилия үстіртінде бұтағы өте
қатты ағаш-кебрачо (балта сынар)өседі.

кактус

акация

каучук

пампа бұғысы,пампа мысығы,пампа түлкісі
кеміргіштер,оцелит, өзен жағаларында теңіз шошқасы, саз

құндызы кездеседі. Құнарлы қызғылт-қара топырақты Пампа
түгелге жуық жыртылып аса ірі егіншілік аймаққа айналған.
Ал құрғақ далалар жайылымға айналдырылған.Табиғи өсім-
діктер мен жануарлар тек қорықтарда ғана сақталып қал-
ған және сандары азая түсуде.

Пампа
бұғысы

ма-
мыр- қараша аралығында “соқыр”тұман-гаура әсерінен
таңғы шықты денесімен сіңіретін

өсімдіктер-ломас деп
аталады. Жағалаудағы құс базары маңында саңғырық
қалыңдығы 30 м гуано деп аталатын аса бағалы тыңайт
қыш алынады. Андыда 3000-3500 м биіктікте ылғал ар-
тып шөптесін өсімдіктен тұратын пуна белдеуін түзеді.

Пуна белдеуі

Атакама шөлі

Гуано-бағалы тыңайтқыш

мен гуанако мекендей-
ді.Жергілікті халық ламаның екі түрін-альпака мен кәдімгі ла-маны

қолда бағады.Сондай-ақ Андыда тау тапиры, көз-ілдірікті аю,пума, терісі өте бағалы кеміргіш –шиншилла мекендейді. Аса ірі жыртқыш құс- кондордың салмағы 9-12 кг-ға,ал қанаты жайылғанда ұзындығы 3 м-ге жетеді. Анд тауының оңтүстік шетінде магеллан пингвині кездеседі.

Олар:картоп, батат, мақта,
жүгері (миас), үрме бұршақ, бұрыш, асқабақ, күнбағыс,

қызанақ(томат), темекі, какао. Андының қайталанбас
табиғатын сақтау мақсатында қорықтар мен ұлттық
парктер ұйымдастырылған.Олар ғылыми- зерттеу ор-
талықтарымен қатар, туристік мақсаттарда да пайда-
ланылады.

батат

мақта

бұрыш

келген
Үндістанды таптым деп қателесіп,
Халқымды «үндістер» деп атап кеткен.
Ең ұзын тау

тізбегі жер бетінде
Әдемі,көркем сұлу Анды менде,
Үстірттер , ойпаттар бар,жазықтар бар
Ылғалдың мол мөлшері тағы менде.
Сұлуым мың бұралған Амазонка
Суы мол одан өткен өзен бар ма?!
Анхельдей, Игуасудай перзенті бар
Бақытты Парана мен Ориноко.
Сельвасы,пампасы бар,шөлейті бар
Өзіне сән беріп тұр саванналар
Сейба тұр 80 метр биіктігі
Бауырында пальмалар мен гевеялар

Оңтүстік Америка Солтүстік Америка материгімен бірге Америка дүние бөлігін құрайды.Материктің батысын Тынық мұхиты, шығыс жағалауын Атлант мұхитының сулары шәйіп жатыр.

–
Гуано –
Термин сөздермен жұмыс

деп қай аймақты айтады?
Льянос пен кампостың қандай айырмашылықтары бар?
Анд тауының

символы деп қандай жануарларды атайды?
Амазония ормандарының қазіргі экологиясы туралы не айта аласың?

картадан көрсет.

Не себепті Анд тауының жағалауында Атакама шөлі қалыптасқан?
№ 3
«Қалайы

алаңы» деп қай көлді атайды? Көлді картадан көрсет.
Парана өзенінде қандай сарқырама бар?

№ 1

Ең биік сарқырама қай өзеннің саласы? Картадан көрсет.
Оңтүстік Американы қандай мұхиттар шайып жатыр?

Үлестірмелі материалдар:

кең тараған
А.шөл Ә.ормандар Б.дала

зонасы
2.Гевея ағашынан алынады
А.кофе Ә.табиғи каучук Б.шай
3.Оңтүстік Американың ең ірі су шошқасы
А.тукан Ә.колибри Б.капибара
4.Бразилия саваннасы
А.кампос Ә.лянос Б.мимоза
5.Субтропиктік дала зонасы алып жатыр
А.Патагония жерін Ә.Атакама шөлін Б.Ла-Плата жазығын
6.Патагония жерінде кездесетін ірі жануарлар
А.пампа түлкісі,оцелот Ә.гуанако ламасы,пума
Б.жалды қасқыр,тапир
7.Атакама жағалық шөлінен басқа елдерге сатылатын өнім
А.гуано Ә.ломас Б.викунья
8.Анды тауының ең алып құсы
А.калибри Ә.кондор Б.ара
9.Атакама шөліндегі “соқыр” тұмандар
А.гаруа Ә.нанду Б.пампа
10.3500 м биіктікте Пунада өсіріледі
А.картоп Ә.ломас Б.қоңырбас