Слайд 1КОМПЬЮТЕР ТАРМОҒИНИНГ АРХИТЕКТУРАСИ, ТОПОЛОГИЯСИ, ТАРМОҚ СИСТЕМАСИНИНГ МОДЕЛИ
Слайд 2РЕЖА:
Компьютер тармоқларининг архитектураси
Компьютер тармоқларининг топологияси
Тармоқ системасининг моделлари
Слайд 3Kompyuter tarmog’i
Maxsus kommunikatsion asbob-uskunalar va dasturiy ta’minotlar yordamida bir-biri bilan
o’zaro axborot almashish imkoniyatiga ega tugunlar (узел) majmuasi.
Слайд 4КОМПЬЮТЕР ТАРМОҚЛАРИНИНГ АРХИТЕКТУРАСИ
Тармоқ архитектураси - унинг топологиясини, қурилмалар таркибини ва
тармоқдаги ўзаро алоқанинг қоидаларини аниқлайдиган маълумотлар узатиш тармоғининг амалга оширилган
структурасидир.
Тармоқ архитектурасининг бир қисми сифатида ахборот кодлаш масалалари, унинг манзили ва узатилиши, хабарларни оқим назорати, фавқулодда вазиятларда тармоқни таҳлил қилиш ва хатоларни таҳлил қилиш ва характеристиканинг ёмонлашиши ҳисобга олинади.
Слайд 5 Компьютер тармоқлари-коммуникацион қисм системалари ёрдамида ягона системага бирлаштирилган
ғужланган компьютер системалари тўпламидир. Ғужланган компьютер системаларига алоҳида ЭҲМлар ҳамда
локал компьютер тармоқлари (ЛКТ) кириши мумкин.
Коммуникацион қисм система қуйидагиларни ўз ичига олади:
коммуникацион модуллар(КМ);
алоқа каналлари;
концентраторлар;
тармоқлараро шлюзлар (кўприклар).
Слайд 7Коммуникацион модулларнинг асосий вазифаси олинган пакетни бошқа коммуникацион модулга ёки
абонент нуқтасига маълум маршрут бўйича узатишдир. Коммуникацион модуль пакетларни коммутацияловчи
марказ деб ҳам юритилади.
Алоқа каналлари тармоқ элементларини ягона тармоққа бирлаштиради.
Концентраторлар информацияни тезлиги катта бўлган каналлар орқали узатилишидан аввал зичлаштириш учун хизмат қилади.
Слайд 8
Тармоқлараро шлюзлар ва кўприклар тармоқни локаль компьютер
тармоқлари билан улашга ёки глобаль тармоқ сегментларини бирлаштиришга хизмат қилади.
Кўприклар ёрдамида тармоқ протколлари бир хил бўлган тармоқ сегментлари бирлаштирилади.
Ҳар қандай тармоқда қуйидаги қисм системаларини ажратиш мумкин:
фойдаланувчи қисм системаси;
бошқариш қисм системаси;
коммуникацион қисм системаси;
Слайд 9Фойдаланувчи ёки абонент ва
Бошқариш қисм системаси
Фойдаланувчи ёки абонент қисм
системаси фойдаланувчиларнинг (абонентларнинг) компьютер системаларини ўз ичига олади ва фойдаланувчиларнинг
информацияни сақлаш, ишлаш ва олишдаги эҳтиёжларини қондиришга хизмат қилади.
Бошқариш қисм системаси компьютер тармоқларининг барча элементларини уларнинг ўзаро алоқаси ягона қоида бўйича амалга оширилувчи ягона системага бирлаштиришга хизмат қилади. Бу қисм система бутун тармоқ ишлаши учун оптималь шароит яратиш мақсадида хизматчи информацияни йиғиш, тахлил қилиш ва элементларга таъсир этиш йўли билан система элементларининг ўзаро алоқасини таъминлайди.
Слайд 10Коммуникацион қисм системаси
Коммуникацион қисм системаси фойдаланув-чилар манфаатлари ва тармоқни бошқариш
учун тармоқда информацияни узатишга хизмат қилади. Бошқача айтганда, тармоқнинг ишлашини
узоқлаштирилган жараёнларни коммуникацион қисм система орқали ўзаро алоқаси каби тасаввур этиш мумкин. Узоқлаштирилган жараёнларнинг ўзаро алоқаси деганда файлларни алмашиш, электрон почта орқали ахборотларни узатиш, программани бажаришга буюртма юбориш ва натижани олиш, маълумотлар базасига мурожаат ва ҳ. тушунилади.
Слайд 11Компьютер тармоқларида информация ҳимояси
Информация ҳимояси нуқтаи назаридан компьютер тармоқларини корпоратив
ва умум фойдаланувчи тармоқларга ажратиш мумкин.
Корпоратив тармоқларда барча элементлар (алоқа
каналлари бундан истисно бўлиши мумкин) битта корхонага тааллуқли бўлади.
Умум фойдаланувчи коммерция тармоқларида асосий мақсад информацияни тарқатиш бўлиб, шахсий информацион ресурсларни ҳимоялаш, асосан, фойдаланувчилар сатҳида амалга оширилади
Слайд 12 Корпоратив тармоқлар умумфойда-ланувчи тармоқлар билан боғланиши мумкин. Бу ҳолда корпоратив
тармоқнинг маъмурияти (эгаси) умумфойдаланувчи тармоқ томонидан келувчи хавфни тўсиш мақсадида
қўшимча эҳтиёт чораларини кўришга мажбур.
Слайд 13 Ҳар қандай тармоқ учун информацияни ҳимояловчи системани яратишда қуйидагиларни ҳисобга
олиш зарур:
системанининг мураккаблиги. Системанинг мураккаблиги қисм системаларининг сони, турли-туманлилиги ва
бажарувчи вазифалари билан аниқланади;
катта масофаларда тақсимланган ресурслардан фойдаланиш устидан самарали назоратни таъминлаш мумкин эмаслиги;
ресурсларнинг турли эгаларга мансублиги.
Слайд 14КОМПЬЮТЕР ТАРМОҚЛАРИНИНГ ТОПОЛОГИЯСИ
Топологияларнинг иккита асосий тури мавжуд:
Жисмоний
Мантиқий
Жисмоний топология воситанинг уланганлик
усулларини аниқлайди.
Мантиқий топологиялар маълумотларни узатиш пайтида тармоқ стантсиялари ўртасидаги ўзаро
алоқа қоидаларини таърифлайди.
Слайд 15ТАРМОҚ ТОПОЛОГИЯСИ
"Тармоқ топологияси" атамаси компютер-лар, кабеллар ва бошқа тармоқ таркибий
қисм-ларининг жисмоний жойлашувини таърифлай-ди. Тармоқ топологияси унинг хусусиятларини аниқлайди.
Муайян топологияни
танлаш қуйидагиларни таъсир қилади:
керакли тармоқ ускуналари таркиби
тармоқ ускуналари спецификациялари
тармоқ кенгайтириш имкониятлари
тармоқ бошқаруви усули
Слайд 16ТАРМОҚ ТОПОЛОГИЯЛАРИ
Кoпгина тармоқлар қурилган уч асосий топология мавжуд.
Шина (Bus)
Юлдуз (Star)
Халқа
(Ring)
Агар компютерлар бир сими орқали уланган бoлса, топология " Шина
(bus)" деб номланади.
Компютерлар битта нуқтадан ёки марказдан келиб чиққан сими сегментларига уланганда, топология “юлдуз(Star)” деб номланади.
Агар компютерлар уланган кабел халқада ёпилган бoлса, ушбу топологияга “Халқасимон(Ring)” дейилади.
Слайд 18YULDUZ(star)
Har bir kompyuterdan alohida kabel konsentrator(hub) qurilmasiga ulanadi. Kabel sifati
o’ralgan juftlik, koaksial, optik tolali kabellar ishlatishi mumkin. Bu topologiyaning
afzalligi tarmoqda biror-bir kompyuterning ishdan chiqishi, tarmoq faoliyatiga ta’sir ko’rsatmaydi.
Слайд 20Shina(Bus)
Barcha kompyuterlar o’rtasida kabel qo’yiladi. Shina sifatida koaksial kabellar ishlatiladi.
Bu kabelllar bir-biri bilan maxsus rayomlar yordamida ulanadi.
Слайд 22Halqa(ring)
Bu topologiyada kompyuter o’zidan oldingi va o’zidan keyingi kompyuter bilan
2 ta tarmoq qurilmasi yordamida ulanadi.Bu topologiyaning kamchiligi tarmoqdagi ixtiyoriy
kompyuterning ishdan chiqishi natijasida tarmoq faoliyati to’xtab qoladi.
Слайд 27"Пассив дарахт" типидаги тармоқ топологияси
Слайд 28"Фаол дарахт" типидаги тармоқ топологияси схемаси
Слайд 29Комбинатсияланган тармоқ топологиялари
Юлдузли ҳалқали тармоқ топологиясининг схемаси
Слайд 30Юлдузли шинасимон тармоғи топологиясининг схемаси
Слайд 32Тўлиқ ва қисман тўрсимон топологияси схемаси
Слайд 33LOKAL TARMOQ KOMPONENTLARI
Lokal tarmoqni tashkil etish uchun har bir kompyuterga
tarmoq kartasini o’rnatib, maxsus kabelllar yordamida ulash mumkin.
Слайд 34
Zamonaviy kompyuterlarda tarmoq kartasi o’rnatilgan.
Слайд 35Konsentrator(HUB) yoki SWITH
Konsentrator (HUB yoki Swith) – kompyuterlarni tarmoqga ulash
uchun ishlatiladi.
Konsentrator turli xil ulanish portlariga ega (odatda 8 to
32 gacha bo’ladi.)
Слайд 37Lokal hisoblash tarmoqlari 3 ta dasturiy ta’minotlardan tashkil topgan:
1) Ishchi
stansiyalarda o’rnatilgan avtonom operatsion sistema;
2) Lokal hisoblash tarmog’ining asosi bo’lgan
ajratilgan serverlarda o’rnatilgan tarmoq operatsion sistemalari;
3) Tarmoq ilovalari yoki tamoq xizmatlari.
Слайд 38Avtonom OT
Ishchi stansiyalar uchun avtonom OT sifatida zamonaviy 32-razryadli opertasion
tizimlar ishlatiladi – Windows 95/98, Windows 2000, Windows XP, Windows
VISTA.
Слайд 39TARMOQ OT
ОС Unix;
ОС NetWare фирмы Novell;
Microsoft firmasiga tegishli tarmoq OT(ОS
Windows NT, Microsoft Windows 2000 Server, Windows Server 2003, Windows
Server 2008)
Слайд 40TARMOQ ILOVALARI
LHT foydalanuvchilari tarmoq xizmatlari yordamida tarmoqdagi mavjud kompyuterlar ro’yxatini
ko’rishi, faylni o’qib bilishi(tarmqodagi), kompyuter tarmog’ida o’rnatilgan printer yordamida hujjatni
bosmaga chiqarishi yoki pochta xabarlarini jo’natish imkoniyatiga ega bo’ladi.