??н тайпасы

мұғалімі.

ғұндардың рөлі, ғұн мемлекеттік бірлестігінің қалыптасу тарихы, шаруашылық өмірі мен

тұрмысы туралы білім беру.
Дамытушылық:
Мемлекеттердің қалыптасуының алғышартын, оның белгілерін анықтай білу, карталарды сабақта тиімді пайдалана білуге дағдыландыру.
Тәрбиелік:
Тарихи аңыз деректер негізінде балаларды ұлтжандылыққа тәрбиелеу, Орталық Азия тарихының жалғастығын көрсету, ірі саяси тұлғаны үлгі қылу.

мемлекетінің өрлеуі.
ІІІ. Ғұндардың көршілерімен саяси байланысы.
Ғұндардың шаруашылық өмірі, тұрмысы.
Ғұн мәдениеті.

аумағында “Ғұн” деген атпен тайпа одағы қалыптаса бастады. Қытайлар хунну, кейде

сюнну деп атаған бұл тайпалар “халықтардың Ұлы қоныс аударуы” дәуірінде белгілі болды.

бірі – Шуньвей болған” деп айтылады. Қытай транскрипциясынан қазақшаласақ, “Шоң

би” болып шығады.

Ғұн мемлекетінің өрлеуі б.з.б. ІІІ ғасыр Тұман шаньюдің (патша) ұлы Мөденің атымен байланысты. Тұманның тұсында ғұндар бірқатар жерлерінен айырылады, көрші елдермен көп соғысады. Аңыздарға қарағанда, Тұман шаньюй әлдебір себептерге байланысты өзінің ұлы Мөдені тақ мұрагерінен айырған екен.
Алдымен Тұман Мөдені өзінен алыста ұстамақ болып Юечжі еліне аманатқа береді. Аманат деген сөз ертеде кепілдікті білдіреді, яғни екі елдің арасында бейбітшіліктің кепілі мағынада. Бірақ кейіннен Тұман осы уәдені бұзып, Юечжі еліне шабуыл жасайды. Кепілдікте жүрген Мөде өзінің жанқиярлығы арқасында аман қалады.
Осыдан кейін әкесі Мөденің жанына әскер қосып, шекаралық аймаққа күзетке жібереді. Мөде қолындағы әскерді әбден үйретіп, жаттықтырып, ақыры патшалық билікті алады.

кескілескен ғұн тайпаларын біріктіріп, ғұндардың билеушісі – шанью деген атақ

алады. Ол шексіз билікке – “Аспан ұлы” деген атаққа ие болды.

тайпалары мойындады.
Ғұндар мен Қытайдың Хань династиясы арасындағы соғыс б.з.б. 188

жылы Хань әскерінің жеңілісімен аяқталды. Қытайлықтар жыл сайын алым-салық төлеуге және қытай ханшасын әйелдікке беруге мәжбүр болды.

негізінен садақпен, найзамен қаруланған.

55 жылы ғұн мемлекетінің екіге бөлінуімен аяқталды (оңтүстік және солтүстік).
Оңтүстік

ғұндар Хань империясына (Қытай) бағынды. Ал Чжи-чжи шаньюй бастаған солтүстік ғұндар тәуелсіздігін біраз уақытқа дейін сақтап қалды.

ғұндардың алғашқы көсемі кім болған?
Аманат дегеніміз не?
Ғұндардың жоғарғы билеушісін қалай

атады?
Ғұн қоғамында жоғары билікке ие болған Мөде қандай атаққа ие болды?
Б.з.б. 188 жылы болған қытайлықтар мен ғұндар арасындағы шайқас кімдердің жеңісімен аяқталды?
Зерттеушілердің көпшілігінің пікірі бойынша ғұндар кімдердің арғы тегі болып есептелінеді?
Ғұн империясы қашан екіге бөлініп, ыдырады?
Ғұндардың баспанасы не болды?

сұрақ-тапсырмалар негізінде тақырыпты оқып келу.