Абайды? ?деби ортасы

тұлғаның ақындық жолына өз әсерін тигізген, рухани жетілуіне темірқазық бағдар

бола білген ақын-жырауларды, би-шешендерді, кейіннен нағыз ақындық кемеліне жеткен сөз зергерінің әдебиеттегі дәстүрін жалғастырған ақын шәкірттерін, оның мұрасын халыққа насихаттаған өнерпаз буынды айтамыз.

Абайдың әдеби ортасы

өсуіне өз әкесі – Құнанбай, анасы – Ұлжан, Зере әже,

қаладан оқыған Халиолланың ықпалы зор.

Тонтайлар арасындағы байланыс көздері сөз болады. Есейіп, ақылы толысқан шағына

дейін Абай өз ауылының, көршілес елдердің ең танымал деген ақыны мен жырауынан, биі мен шешенінен сөз маржандарын сүзді, халықтың бай ауыз әдебиетін бойына сіңірді.

Абай арасындағы рухани байланыс – алтын көпір, яки әкенің балаға

деген әсері деген түйінді мәселеге баса назар аударылды.

айналасындағы өнерпаздар
Абайдың өз балалары – Ақылбай,

Мағауия, Тұрағұл, немере інісі – Шәкәрім, ақынның қасында жиырма бес жыл жолдас болып жүрген Көкбай, жас та болса Абайдың шаңырағында болып, тәрбиесін көріп рухани ықпалында болған Әубәкір Ақылбайұлы мен Әрхам Ысқақов.

Уәйіс, Әріп, Әсет, Мұқа, Иманбазар, Баймағамбет Айтқожаұлы сынды ақындар

Түбек, т.б. ақындардың алдын көріп, Сабырбай ақынмен сыр шертіп сырласуы

Абайдың әдеби ортасының алғашқы бастау көздеріне жатпақ.

Барлас еді. Абай Қадырбайға ұстаз алдында алмаған азық алғанын айтты»

(М.Ә. Шығ. 4 т.,176 б.) - деп Абай тербеліп өскен ақындық бесігі болған әдеби ортаның рухани әсерін анық аңғартады. Абай араласқан қазақы әдеби ортасының аумағы Түбек ақынның Алатауды жайлаған Сүйінбай, Жамбылдармен айтысып жүруі әдеби ортаның географиялық кең өрісін де айғақтап тұрады.

сөз болғанда аты аталатын ақынның бірі – Шортанбай. Ш.Қанайұлы –

Абай сынында аты аталған үш ақынның бірі, яки ауызға іліккен атақтылардың сапында. Абай баспадан шыққан Шортанбайдың өлеңдерін оқып өскенін ескерсек, ауызша жеткен Жанақ, Шөжелердің өлеңдеріне қарағанда Шортанбай өлеңдерінің Абайға, оның поэзиясына аса жақын болуы заңды.

қатарынан тығыз байланыс жасады. Ол ақынды Ресейдің ішкі өміріндегі жаңалықтармен,

орыс әдебиетінің үздік шығармаларымен таныстырды, Г.Спенсер, И.Дарвин, т.б. еңбектерін оқып-үйренуге кеңес берді. 1886 ж. Михаэлистің ұсынысы бойынша Абай Семей облысы Статистика комитетінің толық мүшесі болып сайланды.

уақыттарда «дүниеге көзімді ашқан кісі Михаэлес» деп алғашқы басшылық істеп,

бет нұсқағандығы үшін өмір бойы алғыс айтып кеткен.

оның орыс ақыны М. Лермонтовтың біркатар өлеңін қазақ тіліне аударуына

мүмкіндік берді. Атап айтқанда, Абай М.Ю. Лермонтовтың «Шайтан» («Демон»), «Дұға» («Молитва»), «Қанжар», «Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз», «Жалау» («Жалғыз жалау жалтылдап»), «Теректің сыйы» («Асау Терек долданып, буырқанып») сияқты өлендерін аударды. Абай А.С. Пушкиннің «Евгений Онегин» дастанының үзінділерін қазақы ұғымда жатық етіп еркін аударды. Абайдың Татьяна хатының сөзіне шығарған «Татьянаның қырдағы әні» қалың елдің сүйікті әніне айналды.

ғалым М.Мырзахметұлы «М.Әуезов және абайтану проблемалары» деген зерттеу еңбегінің төртінші

тарауын «М.Әуезов және Абайдың әдеби ортасы» деп атап, Әуезов зерттеулеріндегі Абай ортасы тақырыбын зерттеу нысанына алған .