"?аза? хал?ыны? ?лтты? бас киімдері"

киімдері.

тегіс төбелі және үшкір төбелі тақия.
Ерлер киетін тақияда «қошқар мүйіз»,

«ат ерін»,
«шырмауық» сияқты өрнектермен кестеленеді,
тігін машинасымен немесе қолмен «таңдай», «ирек», қабырға тігістерімен әдеміленіп сырылады.
Тақияны пүліштен, қыжыман ал астарын жібек, сәтеннен тігеді.

Ер кісілердің тақиялары.

қалпақ жұқа етіп басылған ақ киізден тігіледі. Шебер пішілген төрт

қиынды киізді арасына қара барқыттан сыздық салып, қайып тігеді. Сонда қалпақтың төбесі күмбез тәріздес болып шығады. Сәнді болу үшін, қалпақтың қайырмасының астыңғы жағы кейде қара барқытпен көмкеріледі. Ақ киізден тігілген айырқалпақ әрі жеңіл, әрі салқын, әрі сәнді болып келеді. Соңғы кезде жергілікті өнеркәсіп орындары айыр - қалпақты әр түсті киізден жасап шығарып жүр

Оны сән – салтанатқа киеді.

Тымақ — қазақта тымақтың түрлері көп, соның ең бағалысы – түлкі тымақ. Оның маңдайы мен құлақтарының ішкі жағына түлкі терісі тігіледі де, сырты мақпалмен, пүлішпен немесе басқа асыл маталармен сырылып тысталады. Тымақтың төбесі төрт немесе алты сай киізден құралып, шошақ болып келеді.

Етегі, жоғары бөлігі алтын немесе күміс паршамен оюланып, сәнді жіптермен

тақияға зер төгіледі. Қазақтың «үкі-дей үлбіреген», «тотыдай таранған» деп қыздарды әспеттеуі содан шыққан тәрізді.

аң терісінен және жас төлдің етірісінен тігеді. Оның жаздық және

қыстық түрлері болады. Терінің түріне қарай бөрік әр алуан аталады. Құндыз бөрік, сусар бөрік, кәмшат бөрік, жанат бөрік, түлкі бөрік, елтірі бөрік, т. б. деп аталады. Оны ерлер де, қыздар да киеді.

Кимешек — қазақ әйелдерінің киелі бас киімі. Әдетте кимешек ақ матадан тігіліп, адамның басын, иығын, кеудесі мен жаурынын жауып тұрады. Кимешек әшекейсіз болмайды. Әшекей орнына алтын, күміс, ағыл, ақық, шырымтал, меруерт секілді металл және қымбат бағалы тастар қолданылған. Кимешектің егде және қартаң тартқан әйелдер киетін қарапайым түрлерін шылауыш, күндік деп атайды.

Жас әйел

кимешегі

Той думанға киетін кимешек

Сәукеле - әйелдің бас киімдерінің ішіндегі ең әшекейлісі. Сәукелені ұзатылатын қыздар киген. Қалыңдық күйеудің еліне барғанда да сәукелесімен барған. Сәукеленің ең сыртынан жауып қойған шашақты әшекейлі жібек мата бар, ол көйлектің етегі құсап, жерге сүйретіліп жүреді.

шапка; ушанка
Тері – шкура; кожа
Мата - ткань
Кимешек -кимешек (старинный

женский головной убор из белого ткани, иногда с вышитым узором по овалу лица)
Барқыт – бархат; плюш
Қымбат - дорогой; ценный; драгоценный

екіге бөлінеді. Ерге тән бас киімдер: тақия, бөрік, тымақ, мұрақ(айырқалпақ).

Оларды теріден, аң терілерінен, тыстық маталар сырып тігеді.
Әйел бас киімдері: кимешек, жаулық, сәукеле, желек, шәлі бүркеніш, т. б. Бұлар көбінесе іштік жеңіл матадан, ал тақия, құндыз бөрік, шошақ бөріктер ең қымбатты аң терілерінен тігіледі.
Қазақ ғұрпында бас киім көріктілік пен сәнділікті, баршылықты білдіретін қасиетті киім болып саналған. Қысқы, жазғы бас киімдер бір бөлек, той жиындарда, жорықтарда киетін бас киім бір бөлек болып түрліше тігілетін. Тымақ пен бөрікті көбінесе елтіріден, сеңсеңнен, лақ терісінен, пұшпақтан т. б. мал терілерінен жасап тыстайды, арасына жүн салып сыриды. Қыстыгүні киетін түлкі терісінен жасаған тымақты барқыт, пүліш, атлас, шұға сияқты жылы, әрі қымбат маталармен тыстаған.

жаз.

тымақ, мұрақ(айырқалпақ).
2. Оларды теріден, аң етінен, тыстық маталар сырып тікпейді.
3.

Қазақ ғұрпында бас киім көріктілік пен сәнділікті, баршылықты білдіретін қасиетті
киім болып саналған.
4. Қысқы, жазғы бас киімдер екі бөлек, той жиындарда, жорықтарда киетін бас киім екі бөлек болып түрліше тігілетін.
5. Қыстыгүні киетін түлкі терісінен жасаған тымақты барқыт, пүліш, атлас, шұға сияқты жылы, әрі қымбат маталармен тыстамаған.

қалпақты кімдер киген?

4. Үйге қандай тапсырма берілді?