ҚАЗАҚ ӘЛІПБИІНІҢ ЕМЛЕСІ

институтының
аға ғылыми қызметкері, ф.ғ.к.

Бөлек жазылатын сөздердің емлесі
4. Бірге жазылатын сөздердің емлесі
5. Дефиспен жазылатын

сөздердің емлесі
6. Бас әріптің емлесі.
7. Қысқарған сөздердің емлесі
8. Кейбір кирилл әріптері мен шеттілдік сөздердің емлесі
9. Сөздердің тасымалдануы

о́, u, ú, у.

Дауыссыз дыбыстарды таңбалайтын әріптер (23):

b, d,

f, g, ǵ, h, ι, j, k, l, m, n, ń, р, q, r, s, t, v, ý, z, sh, ch.

úı, oıshyl,
sáýkele,
demeýshi,
qaýyn
Дауысты дыбыс
шеттілдік сөздерде:

ınstıtýt,
kıno,
fýtbol

атаулары өзгермейді: UNESСO, NATO.
UNESСO-nyń; NATO-ǵa.
Күрделі атаулардың құрамы: QazUÝ

(Qazaq ulttyq ýnıversıteti); Euroodaq.

aktór (-diń, -ge, -ler),
amóba (-nyń, -lar),
dırıjо́r

(-diń, -ge, -ler)

sırk, sıfr, sırkýl;
medısına, abzas, konstıtýsıa, seh;

senarı, abses, plebısıt.

Е с к е р т у. Қатар келген ц әрпі ts тіркесі арқылы таңбаланады: pıtsa, Nıtsa.

skoch, skech, mach.
щ әрпі төл сөздерде shsh әріп тіркесімен, ал

шеттілдік сөздерде sһ әрпімен таңбаланады: ashshy - ащы, tushshy-тұщы, keshshe- кеще;
Кірме сөздерде:
ýchılıshe, praporshık.

poetıka, koefısent.

Е с к е р т у. –

оэ аяқталатын сөзде
э әрпінің орнына ı жазылады:
aloı -алоэ, kanoı-каное.

Iýrmala; kaıýta,
ал дауыссыз дыбыс пен (ь) кейін
ú әрпімен

таңбаланады:
parashút, absalút, glúkoza,
búdjet, sújet, kompúter.
Е с к е р т у. и (ı) әрпінен кейін тұрған ю орнына ý, жазылады: qıý, kıý, dıý.

soıa, ıdеıa;
ал дауыссыз дыбыстан кейін а́ арқылы:
akýmýlа́tor,

mýláj, zarа́d, kalkýlа́tor
Е с к е р т у. и (ı) әрпінен кейін тұрған я-ның орнына а жазылады:
qıar, sıa, Túrkıa, jarıa.

parо́l, asfált, púlt, kоról, gólf, álbom
Е с к е

р т у. Мына сөздерде жіңішкелік белгісі ескерілмейді: bron, monastyr
Жіңішкелік белгісімен (ь) келген буын құрамында e, ı әріптері бар сөздерде жіңішкелік белгісі ескерілмейді: akvarel, stil, lager, fılm
Е с к е р т у. Ономастикалық атаулар мен мағынасына нұқсан келетін сөздерде жіңішкелік белгісінің (ь) орнына ı әрпі жазылады:
Pıer; pıesa.

jınsy, jentіlmen.
Е с к е р т у. -дж әріп

тіркесінің арасынан буын жігі өтетін және сөз мағынасы өзгеретін жағдайда d әрпі сақталып жазылады:
búdjet, lodjy.

berıl. Сөз ортасындағы қайталама сс, мм, лл, тт, фф, нн, бб,

рр, пп, гг, дд, кк, уу дыбыстарын білдіретін әріптердің бірі түсіріліп жазылады:
patıson, komısar, resor, profesor, prosesor Е с к е р т у. Сөз мағынасы өзгеретін жағдайда сс, мм, лл, тт, нн, бб, рр, пп, дд, кк әріптері сақталып жазылады: esse, massa -ий-мен аяқталған сөздердің соңында бір ғана ı әрпі жазылады: kalı, alúmını, natrı, kafeterı

қосымшалар үндестік заңына сәйкес жалғанады:
jýrnalıs komýnıs, manıfes, vedomos

Сөз соңындағы -нг әріп тіркесі ń әрпімен жазылады, қосымшалар үндестік заңына сәйкес жалғанады:
parkıń (-niń, -ge, -i, -der),
boýlıń (-niń, -ge, -i, -der),
reıtıń (-niń, -ge, -i, -der).

жазылады:
ýаtsap, ýıkı,
ýıkıpedıa, ýeb-saıt.

сақталып тасымалданады:
kúńgirt-teý (kúńgir-tteý емес), jańǵyrt-ty (jańǵy-rtty)
Біріккен және

кіріккен сөздер буын жігімен тасымалданады:
de-malys, dema-lys (dem-alys емес);
kó-goraı, kógo-raı (kóg-oraı емес).
Бір буынды сөздер тасымалданбайды: aı, kún, vólt
Сөздің жеке әрпі келесі жолға тасымалданбайды:
ara (a-ra, ar-a емес),
Бас әріптен қысқарған сөздерді тасымалдауға болмайды.
Кісі есімінің қысқартылған әрпі мен кісінің тегі тасымалданбайды: A.Baıtursynuly, B.Momyshuly
Цифрлар мен өлшем бірлік атаулары тасымалданбайды:
50 sm (50-sm емес), 50% (50-% емес).