Слайд 1
ДӘРІСТІҢ ТАҚЫРЫБЫ:
АДАМ ИММУНИТЕТ ТАПШЫЛЫҒЫ ВИРУСЫ.
ОНКОВИРУСТАР
м.ғ.к., доцент Ахметова Сәуле
Балтабайқызы
Слайд 2АИВ/ЖИТС АШЫЛУ ТАРИХЫ
1981 ж. – Ауруларды бақылау және алдын алу
орталығы (АҚШ) жас Гомосексуалисттерде пневмоцистті пневмонияның 5 және Капоши саркомасының
28 жағдайы анықталғанын жариялады. Міне, осылайша дүние жүзінде АИВ/ЖИТС пандемия эрасы басталды.
Слайд 3АИВ/ЖИТС АШЫЛУ ТАРИХЫ
1982 ж. – M.S. Gottlib ЖИТС – иммунологиялық
жетіспеушілік синдром түсінігін енгізді және оның клиникасына сипаттама берді.
1983 ж.
– Л.Монтанье (Франция) және Р. Галло (АҚШ) адамның иммундытапшылық вирусын (АИВ) бөліп алды.
1985 ж. – АИВ организмдегі сұйық орталар (қан, сперма, ана сүті, қынап секреттері) арқылы берілетіні анықталды.
Слайд 4АИВ -инфекциясы
ЖИТС-тің қоздырғышы - АИВ қоздырғышы. АИВ адамның иммундық жүйесін
зақымдайды. АИВ Т4–лимфоциттерде өсіп-өніп, оны жояды, адамда ЖИТС пайда болады.
Иммунитет жеткіліксіздігінен организмнің бактерияларға, вирусқа және тағы басқа жұқпалы ауру қоздырғыштарына қарсы тұру күшінің әлсіреуіне әкеліп соқтырады.
Слайд 5АДАМНЫҢ ИММУНДЫТАПШЫЛЫҚ ВИРУСЫ (АИВ-ВИЧ)
Тұқымдасы: Retroviridae
Тұқымдас тармағы: Lentivirinae
Түрлері: 1-ВИЧ
және 2-ВИЧ
Слайд 6МОРФОЛОГИЯСЫ
РНҚ-лы вирустар (қос жіпшелі);
Пішіні сфералық;
Өлшемі 100-120 нм;
Симметрия типі кубтық;
Конус пішінді
нуклеокапсид;
Суперкапсид: липидті қос қабат;
Ерекшелігі: геномының құрылымы және кері транскриптазаға ие
(РНҚ тәуелді ДНҚ-полимеразалар).
Слайд 8АИВ – тің көбею және даму кезеңі
Слайд 9АИВ CD4-РЕЦЕПТОРЫ БАР ЖАСУШАЛАРДЫ ЗАҚЫМДАЙДЫ
Т- лимфоцитер хелперлер;
макрофагтарды;
В-лимфоциттерді;
Нейроглия клеткаларын;
Шырышты ішектің жасушаларын;
Дендритті жасушаларды.
Слайд 10АНТИГЕНДІК ҚАСИЕТІ
Pol генімен кодтайтын РНҚ-ға тәуелді ДНҚ-лық полимераза н/се транскриптаза
– ақуызды фермент вирус бөлшегінің ортасында орналасқан.
Gp41 ж/е gp120
сыртқы ақуыздар липопротеидты қабығында вирионның бетінде орналасқан.
Gag генмен кодтайтын р18 ж/е р24 ақуыздар топ ерекшелік, ал eny генмен кодтайтын gp120, gp41 ж/е Т4 ақуыздар түр ерекшелік антигендерге жатады. Gp41 ақуыздың антигендік қасиеттерінің айырмашылықтарына байланысты ВИЧ екі серотүрге бөлінеді: АИВ-1 (ВИЧ-1) ж/е АИВ-2 (ВИЧ-2) .
Слайд 11ВИРУСТЫҚ АҚУЫЗДАР
Молекулалық массасына байланысты:
Р-протеиндер, GP-гликопротеидтерге бөлінеді.
1. GP-120
– жабысу ақуыз;
2. GP-41 – бірігу ақуызы;
3. P-24 – жүрек
тәрізді қабықша қалыптастыратын ақуыз;
4. P-17 – матрициялық ақуыз;
5. P-7 – вирус геномымен байланысқан;
6. P-6 – вирус қабықшасы мен жүрек тәрізді қабықша арасындағы ақуыз.
Слайд 13РЕЗИСТЕНТІЛІГІ
Сыртқы ортада вирус бөлшектері тұрақсыз. Хлороформның, эфирдің, 25%
этил спиртінің әсерінен күшін жояды. Бірақ трансплантантта, тоңазытқан спермада, донорлық
қанда ұзақ уақыт сақталады. УКС әсеріне тұрақты.
Слайд 14Антропонозды инфекция;
Инфекция көзі – АИВ-ті жұқтырыған адам;
Эпидемиологиясы
Слайд 15Жұқтыру жолдарына байланысты АИВ-ң таралу жағдайы
Слайд 16АИВ - тің таралу жолдары
жұқтырылған қанды құю кезінде
Жыныстық
қатынас
Анадан
балаға
АИВ осы жолдармен беріледі, өйткені вирус қанның, сперманың, ана сүтінің,
қынап сұйықтығының құрамында болады.
Слайд 18Организмге енген вирус бірінші кезекте өзі үшін спецификалық CD4 рецепторы
бар жасушаларды іздей бастайды.
Ол Т-хелперлерде көп мөлшерде, макрофагтар мен моноциттерде
аз мөлшерде болады.
Вирустың организмге ену сатысы
Слайд 31Пайда болған жаңа вирус басқа жасушаларды зақымдауға және көбеюге дайын.
Слайд 32КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСІ
Инкубациялық кезең: 2-4 апта, бірнеше айларға да созылуы мүмкін.
Біріншілік
көріну сатысы: 1-2 айға дейін (лимфоаденопатия, температураның жоғарылауы) – қанда
АИТВ антигені, 2 аптадан соң антидене пайда болады.
Екіншілік көріну сатысы: бірнеше айдан 8-10 жылға дейін (иммунды бұзылулар, ОЖЖ-нің зақымдануы, жүдеу) – қанда антидене, CD4+ жасушалардың азаюы.
Слайд 33КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСІ
Соңғы АИВ-инфекция: оппортунистикалық инфекциялар (пневмоцисттік пневмония, токсоплазмоз, кандидоз, герпес).
ЖИТС
(СПИД): оппортунистикалық инфекциялардың болуы, жүдеу,
дамудың тоқтауы, Капоши
саркомасы, психологиялық бұзылулар.
Слайд 34МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ
Диагностика негізі –вирус спецификалық Аt және АИВ-инфекциясының әртүрлі сатысындағы
Ag анықтау.
Негізгі әдістері:
ИФТ
иммундыблот.
ПТР
Слайд 35МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ
ИФТ (иммуноферменттік талдау) – жоғары сезімталды және таңдамалы
иммунологиялық реакция кезінде «антиген-антдене» қатынасын анықтауда қолданылатын лабораториялық әдіс. ИФТ
екі мақсатта қолданылады: әр түрлі типтегі қоздырғыштарға қарсы түзілген антиденелерді және қандағы ІgA, IgM, IgG иммуноглобулиндер класстарын түзілуін анықтау болып табылады. Бұл тест 90% сенімді және селективтілігімен ерекшеленді.
Слайд 36МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ
Иммундыблот (western blot) тест - қан сарысуында АИВ –қоздырғышына
қарсы антиденелерді анықтау үшін қолданылады, жоғары сезімталдығымен және 99,9% сенімділігімен
ерекшелінеді.
ПТР (полимеразды тізбек рекциясы) – қазіргі кезеңде жаңа технологиялық, тез әрі нақты микробиологиялық зерттеу әдісі болып табылады. ПТР – диагностикасы кейбір ауру қоздырғыштарын мына әдістерде (иммунологиялық, бактериологилық, микроскопиялық) анықтуға қол жетпеген кезде қолданылады. ПТР-дің диагностикалаудағы жоғары спецификалы нәтижесі, зерттелетін материалдың, яғни инфекция қоздырғышының ДНҚ және РНҚ фрагментін анықтау үшін қолданылады.
Слайд 38На основании
Постановления Правительства РК №1808 от 05.12.2000г. «О Концепции Государственной
политики по противодействию эпидемии СПИДа в РК»,
Кодекса РК от 18.09.2009г.
№193-4 «О здоровье народа и системе здравоохранения»,
Приказа МЗ РК №552 от 28.07.10г. «Об утверждений Правил медицинского обследования на наличие ВИЧ»
Утвержден Приказ УЗКО №555о от 25.10.2010г. «Об утверждений Правил медицинского обследования на наличие ВИЧ инфекции»
Слайд 39ҚР-да АИВ- инфекциямен тіркелгендердің динамикасы
Слайд 40Қазақстандағы АИВ
2008 жылдың 1 қаңтарында 9378 АИВ жұқтырған адамдар тіркелді,
оның ішінде 223 балалар.
2008 жылдың 1 тамызында 10820 АИВ жұқтырғандар
тіркелді.
Республикада 2008 жылдың 1 тамызына дейін ЖИТС-нан (СПИД) 586 науқас көз жұмды, оның төртеуі 14 жасқа дейінгі балалар.
Слайд 41ҚР 2011 ж. АИВ-пен инфицирленген 17457 адам тіркелді.
Оның ішінде
70,3% ер адамдар, 29,7% әйел адамдар құрайды.
Ауырғандардың орташа жасы 20-39
жас.
Азии, оценка на конец 2011 г.
17.500
Слайд 43Әлемде АИВ (ВИЧ) таралу көрсеткіші
Слайд 44ЖИТС сілекей және тер арқылы берілмейді;
ЖИТС қол қысу, құшақтасу, сүйісу
арқылы берілмейді;
ЖИТС жөтелу, түшкіру арқылы берілмейді;
ЖИТС ортақ ыдыс және төсек
жаймалары т.б. арқылы берілмейді;
ЖИТС ортақ ванна және унитаз арқылы берілмейді;
ЖИТС жануарлар мен жәндіктер арқылы берілмейді;
ЖИТС қоғамдық көліктер арқылы берілмейді.
Слайд 46ОНКОВИРУСТАР
Табиғи н/се зертханалық жағдайда ісік туғызуға қабілетті вирустар.
Слайд 47ОНКОГЕНДІ ВИРУСТАР
Қатерсіз ісіктер
Қатерлі ісіктер
Лейкоздар
Папилломалар,
фибромалар
Саркомалар,
ісіктер
Слайд 48ВИРУС ИНДУКЦИЯЛАЙТЫН ІСІКТІҢ ПАЙДА БОЛУ МЕХАНИЗМІ
Онкогенді вирустың
жасушаға енуі
Вирустың
генетикалық материалының жасушамен өзара әрекеттесуі
Қалыпты жасушаның ісік
жасушасына трансформациясы
(бақылаусыз
көбею)
Ісік өсуінің басталуы
Слайд 49ОНКОВИРУСТАРДЫҢ ЖАЛПЫ
БИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
Вирус патологиялық процесті тек инициациялайды, яғни жұқтырылған
жасушалардың генетикалық тұрақсыздығын ж/е пролиферациясын күшейтеді;
Жұқтырылғаннан кейін ісік пайда болғанға
дейін ұзақ латентті кезеңге ие;
Көптеген жұқтырылған адамдарда ісіктің пайда болуы міндетті емес, бірақ олар ісіктің пайда болуына себепші болатын қауіпті топқа жатады;
Жұқтырылған жасушалардан қатерлі ісіктің таралуы айтарлықтай агрессивті ісікті клондардың селекциясына әкеп соқтыратын қосымша факторлар мен қолайлы жағдайларды қажет етеді;
Слайд 51АДАМНЫҢ ОНКОВИРУСТАРЫ
Гепатит В және С вирустары – бауыр обыры (рак).
Адамның
папилломавирустары – қынап мойнының, ано-генитальді аймақтардың обыры.
Эпштайн-Барр вирусы.
Адамның ұшық вирусының
8 түрі – Капоши саркомасы.
Адамның Т-жасуша лейкозының вирусы.
АИВ (ВИЧ) – обырдың дамуына бейімділік.
Слайд 52ПАПИЛЛОМАВИРУСТАР (HPV)
Вирустың 100-ден астам түрі бар.
Айтарлықтай онкогенді:
HPV16 – 50%
қынап мойыны обыры
HPV18 – 20% қынап мойыны обыры
HPV жұқтырылған әйелдердің
90%-да бір жылдан кейін инфекцияның өздігінен жойылуы.
Қынап мойыны, ано-генитальді аймақтардың обыры.
Слайд 53ЭПШТАЙН-БАРР ВИРУСЫ
Тұқымдасы: Herpesviridae
ДНҚ құрайтын вирус;
Убиквитарлық (тұрғындардың 95-100% жұқтырылған);
Балалық шақта жұқтырылу,
өмірлік тасмалдаушылық (В-лимфоциттер, мұрын-жұтқыншақ эпителийі).
Слайд 54
НАЗАР
АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!