Физиология

Қ
ЖМ -315

Перейти на
последний
слайд
Перейти на
следующий
слайд

бездерге әсері
4. Гипофиздің бөлімдері
Қорытынды

бөлімдерінің әсері(ми сыңарларларының қыртыстары, гипоталамус, лимбия жүйесі т,б) әр дәрежеде

зерттеліп анықталып отыр. Олардың ішінде гипоталамус ерекше орын алады. Гипофиз бен гипоталамустың арасындағы жүйкелік гуморальдық байланыс екеуінің атқаратын қызметтерінің бір екенін дәлелдейді. Гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулярлық нейрондар аксондары гипофиз аяқшалары арқылы оның артқы бөліміне өтеді.Гипоталамустың аталған ядролары нейросекрециялық қызмет атқарады,яғни олар түрлі нейросекрециялық гармон тәріздес заттар түзеді

ретінде 19 ғасырдың 2 –ші жартысында қалыптасқан. Бұл бағыттағы ғылыми

зерттеулердің негізін А. Бертольд салды. Ол еркек жануарлардың жыныс бездерін сылып алып тастағанда негізгі және қосымша жыныс белгілерінің өзгеріп, ал бұл безді қайтадан денесіне орнатқанда, оның жағдайы айтарлықтай жақсаратынын анықтады.

нейрогистологиялық, физиологиялық және биохимиялық әдістермен дәлелденген . Нейрогипофиздің гормондары белок

нейрофизинмен қосылыста болып, қанға өткенде бұл байланыстан босайды.Гипоталамустың түзетін заттары гормон емес, прогормон болып саналады.Гипофиздің артқы бөлімінде олар әбден жетіліп гормонға айналады яғни гипофиздің артқы бөлімі гипоталамус біртұтас құрылымдық және әрекеттік құрылым болып саналады.Гипофиздің алдыңғы және ортаңғы бөлімдері гипоталамуспен қан тамырлары арқылы яғни гуморалды жолмен байланысады.Виллизи шеңберінен тарайтын жоғарғы гипофиз артериясы алдымен ілмектер мен түйіндерден тұратын алғашқы капиллярлы торды түзеді.Бұл торға гипоталамустың нейросекрециялық жасушалары келіп ұштары нейрокапиллярлық түйіспелер түзетін жүйкелік тор жасайды.

нейрондары бөліп шығаратын нейропепидтер либирин және статин деп аталады.Соңғы кездегі

химиялық зерттеулердің нәтижежінде гипоталамуста полипептидтерден құралған бірсыпыра бологиялық белсенді заттар түзілетіні анықталды. Олардың әрқайсысы гипофиздің алдыңғы және аралық бөлімдерінде белгілі бір гармонның түзілу жылдамдығына әсер етеді. Либерин (лат. Liber-бос деген мағынада) босатушы, күшейтуші, ал статин –тоқтатушы, тежеуші(ағыл. State- тежеу) факторлар. Қазіргі кезде 7 либерин мен 3 статин анықталып отыр. Либериндер тобына кортиколиберин, триолиберин, люлиберин, фольлиберин, соматолиберин, меланолиберин және пролатрлиберин жатады.

жүйке жүйесінің талшықтары мен гипоталамус гипофиз жүйесі арқылы іске асады.

салмағы 0,5-0,6 г алдыңғы, ортаңғы, артқы бөліктерден тұрады. Алдыңғысы аденогипофиз,

ортаңғысы меланогипофиз, артқы бөлігі нейрогипофиз деп аталады. Құрылысы мен қызметі жағынан олар әр түрлі сондықтан олардың әрқайсысын бөлек без деуге де болар еді. Адам және жануарлар тірлігі үшін қай бездің қандай маңызы бар екенін білу мақсатымен зерттелетін безді сылып алып тастайды. Гипофизді алып тастаса өсімтал жас бала өспей қалады, жыныс бездері кеш жетіледі, ал ересек адамның бездерін алып тастаса жыныстық шабыты төмендейді. Белок, май, көмірсу алмасу бұзылады, қалқанша без, бүйрекүсті бездері кішірейеді, қызметі нашарлайды. Гипофиздің алдыңғы бөлігі –аденогипофиз үш түрлі, атап айтқанда ацидофилдік, базофилдік және хромофиллік жасушалардан тұрады. Соңғылары бас жасушалар осы жасушалардан дамиды. Бастапқы аталған екеуі бүйрек үсті безі үстіндегі бездердің қызметін күшейтіп, құрылымдық сипатын жақсартады.

.

үлкен жасушалар –питуициттерден және гипоталамустың нейросекрециялық жасушаларының талшықтарынан тұрады. Нейрогипофиздің

екі гармонының екеуі де (вазопрессин мен окситоцин) гипоталамуста түзіліп, нейросекрециялық нйрондарының бойымен гипофизге жетеді де сонда сақталады. Вазопрессин бүйректің несеп жиналатын түтігінде судың қайтадан денеге сіңуін үдетіп несеп көлемін азайтады, сондықтан оны антиурездік гармон дейді. Вазопрессин шектен тыс азайса, несеп қалыптан тыс көп шығады. Окситоцин жатыр еттерін жиырылтады, жатырдың жиырылуы, әсіресе толғақ кезінде күшейеді. Бұл гармон құрсақтағы нәрестенің тууын тездетеді, сүт түзілуін, оның шығуын үдетеді.

ФОТО 3.

түйіршіктерді көбейтіп жасуша талшығын кеңейтеді және олардың біркелкі орналасуын қамтамасыз

етеді. Мұның салдарынан тері қарайып кетеді. Адамның күнге күйген кезде тотығуы осыған байланысты. Күн сәулесінің әсерәнен интермедин әсері күшейіп теріде қара зат фусцин түзілуі үдейді. Интермедин түзілуін де гипоталамус реттейді

Алматы 2003
www.google.ru
youtube.ru