Көміртектің аллатропты түрөзгерістері. Графит

Ұлттық Университеті
Физика-техникалық факультеті

физикалық қасиеттері әр түрлі, түрі де әрқилы элементтің қасиеті. Көміртегінде

аллотропия қасиеті бар. Көміртегінің әр түрлі түрлері көміртегі аллотроптары деп аталады.Олар не кристалдар, не аморфтар болуы мүмкін.

1-сурет. Көміртектің аллатропты түрөзгерісі

сингонияда кристалданады. Табиғатта кристалы жетілген графит (грекше grapho – жазамын)

сирек ұшырайды, көбінесе, қабыршақ, түйіршік, кейде домалақ агрегаттар күйінде кездеседі.

2-сурет. Графит

қолға жұғады, металдай жылтыр.
Қаттылығы 1, ал қабат ішінде 5,5 және

одан артық, меншікті салмағы 2,2 г/см3.
Балқу температурасы 3850,500С.
Электр тогын, жылуды жақсы өткізеді.
Қышқылға төзімді, жоғары температурада ғана тотығады. Отқа берік, балқыған металға салса еріп, амфотерлік қасиеті бар оксидтер түзеді, балқыған селитрада жанады. Жеңіл өңделеді, жұмсақ, майысқыш.
Нейтрон сәулесімен әсер еткенде графиттің электр тогын өткізгіштігі, майысқыштығы, қаттылығы артады, ал жылу өткізгіштігі күрт төмендейді.
Құрылымы жағынан графит айқын кристалды, жасырын кристалды және графитоидтар болып бөлінеді.

кристалды тақтатастардан алынады. Олардағы графит мөлшері 20%-ға жетеді, кейде одан

да асады. Кентастағы графит қабыршағы флотация әдісімен ажыратылады.
Графитті жасанды жолмен де алуға болады. Электр пешінде 22000С-тан астам қыздырғанда тас көмір (антрацит) графитке айналады. Домна пештерінде балқыған шойынды баяу салқындатқанда графит алынады, оны домналық графит деп атайды; карбидтерді термиялық жолмен ажыратқанда карбидтік графит бөлінеді.

графиттің жеке қабаттары арасындағы өзара әрекеттесу соншалықты әлсіз, сондықтан сырғанау

пайда болады. Беттің дұрыс еместігін толтыратын графиттің үлпектері тегіс бетті құрайды.
Графит таяқшалары - электродтар - электр өткізгіштігі.
Тигельдер, ядролық реакторларға арналған блоктар - отқа төзімді.
Зымыран үшін жылу қорғайтын материал - ыстыққа төзімділік.
Карбидтер алу - металдармен оңай әрекеттеседі.

Камберлендтен (Англия) графит кен орны табылуы себеп болды.
1795 жылы Парижде

Конт әдісі бойынша қарындаштар графит пен саздың қоспасынан жасалып, пешке түсірілді. Бұл технология бүгінгі күнге дейін қолданылып келеді. Балшық неғұрлым көп болса, қарындаш соғұрлым қиын болады.

3-сурет. Қарындаш

болады. Мұндай жағдай көбінесе метаморфтық әрекетте көп кездеседі, сондықтан графит көбінесе тас

көмірдің метаморфизмынан пайда болады. Сонымен қатар ол кейде қонтақтылық , магмалық жыныстар арасынан, пегматиттер арасынан да кездесіп қалады. Кейде графит желілі түрде (Цейлонда) болады. Құрамында кеміртегі бар контактылық тау жыныстарынан графит магмалық жыныстың әсерінен пайда болады.