Слайд 2Лугъат иши:
Адий джумле-
Баш азалары-
Муптеда-
Хабер-
Муреккеп джумле-
Экинджи дередже азалары-
Джумле деп неге айтамыз? Джумле неден тизиле?
Джумленинъ насыл азаларыны билесиз?
Муптеда нени бильдире ве насыл суальге джевап бере?
Хабер нени бильдире ве насыл суальге джевап бере?
Муптеда ве хаберге нени тешкиль эте?
( джумленинъ грамматик негизин)
Слайд 4Шу йылы къар номай ягъды.
Къатты сувукълар олды.
Пек чокъларнынъ инджир
тереклери сувукътан гъайып олды.
Шу йылы къар номай
ягъды, эм де къатты сувукълар олды, пек чокъларнынъ иджир тереклери сувукътан гъайып олды.
Слайд 5Лексик мешгъулиет
Сёзлернинъ манасыны анълатынъыз:
- номай
- гъайып олмакъ
-къатты сувукъ
Слайд 6Берильген джумлелерде баш ве экинджи дередже азаларыны къайд этинъиз (агъзавий)
Кузь
кельди. Багъчалар сарарды. Ел четинде, дерелерде, тепелерде ешиль чалылар къызардылар.
Слайд 7
Адий джумледе бир грамматик негизи ола.
Муреккеп джумледе исе – эки,
учь, ве зияде грамматик негизлери ола билир.
Слайд 8
Адий джумлелер муреккеп джумледе интонация ве багълайыджылар ярдымынен багъланып келирлер.
Языда муреккеп джумле теркибинде адий джумлелер бири биринден виргульнен айырылалар.
Меселя:
1) Куньбатты, денъизде рузгяр котерильди.
2) Куньбатты, ве денъизде рузгяр котерильди.
Слайд 9Нетидже:
- джумленинъ теркибинде эки я экиден зияде адий джумле олса
– бу муреккеп джумледир.
-адий джумлелер муреккеп джумледе интонация ве багълайыджылар
ярдымынен багъланып келирлер.
-языда муреккеп джумле теркибиндеки адий джумлелер бири биринден виргульнен айырылалар.
Слайд 10Вазифе: бир къысымы язылгъан, экинждисини тапмакъ керек.
Къушнынъ да.....
алтын билезликтир.
Халкъ юрьген .... къанатсыз къуш.
Билим къазаны... яманлыкътан къуветлидир.
Достсуз адам... ёлдан юрь.
Яхшылыкъ... отсуз- оджакъсыз янар.
Зенаат... тувгъан ювасы бар.
Слайд 11
Къушнынъ да тувгъан ювасы бар.
Халкъ юрьген ёлдан юрь.
Билим къазаны отсуз-
оджакъсыз янар.
Достсуз адам къанатсыз къуш.
Яхшылыкъ яманлыкътан къуветлидир.
Зенаат алтын билезликтир.
Слайд 12Муреккеп джумлени тешкиль эткен адий джумлелер арасында ве, эм, амма,
лякин, чюнки, исе, ёкъса, ки, я да, да (де), не
багълайыджылардан бири ишлетилир.
Слайд 13Трансформация(адий джумледен муреккеп джумле япмакъ ве грамматик негизлерини къайд этмек).
Кунь
батты.
Денъизде рузгяр котерильди.
Кузь мевсими кельди.
Багъ-багъчаларда берекет джыйылды.
Сарардылар багъчалар.
Учып кетти турналар.
Слайд 14С.71, 144 мешгъулиет.
Метинни окъунъыз.Муреккеп джумлелерни сечип язынъыз, схемаларны сызынъыз.
Слайд 15Балалар тахтада корьген тезайтымны берабер айтайыкъ.
- Къарчыгъа къаршында
Къарылгъач къанаты
Корюнген кузь куню
Кемал, Керимни Кичкене коюнден кетирип,
Къарылгъачгъа
къаршында къалдырып кеткен.
Слайд 16Суаллер:
1.Джумле бу недир?
2.Адий ве муреккеп джумлелернинъ фаркъларыны анълатынъ .
3.Муреккеп
джумле теркибинде кельген адий джумлелер озь ара насыл багъланалар?
Слайд 17Эв вазифе:
1) эдебий эсерден 2-3 джумле язмакъ ве грамматик негизи
къайд этмек.
2) с. 71, 145- мешгъулиет (ашагъыдаки берильген джумлелерни девам
этип, муреккеп джумлелерни язынъыз).
