Өмірге қауіп төндіретін аллергиялық жағдайлапдағы жедел және шұғыл көмек

көрсету алгоритмі
Дайындаған:
ҚММУ жедел және кідіріссіз медициналық көмек көрсету кафедрасы к.м.н.,

доцент
А.Р. Алпысова

жедел және шұғыл көмек көрсету алгоритмі бойынша бірінші дәрігерлік көмек

көрсету шараларын (шығу медициналық қызметкерлер) білу қажет және аурудын жағдайына байланысты мамандандырылған (жан сақтау, интенсивті көмек көрсету бригадасы) көмек көрсету керек.

клиникалық көрінісі
Шақырудағы іс- әрекететрі, емдеуі, жиі кездесетін кателіктері
А.Д. Адо

бойынша жалпы спецификалық емес диета
Анафилактикалық шок
Этиологиясы, патогенезі, клиникалық көрінісі, ажыратпалы диагностикасы
Шақырудағы іс- әрекететрі, емдеуі, жиі кездесетін кателіктері

аурулар әртүрлі экзогенді антигендерге организмнің иммунды жүйесінің жоғарғы Острые аллергические

заболевания обусловлены повышенной чувствительностью иммунной системы к различным экзогенным антигенам (аллергенам). Они характеризуются внезапным началом, непредсказуемым течением, высоким риском развития угрожающих жизни состояний.
ЭТИОЛОГИЯ И ПАТОГЕНЕЗ
ЭТИОЛОГИЯСЫ И ПАТОГЕНЕЗІ
Анафилактикалық шоктың жиі болу себебі:
Тағамдық (балықтар, теңіз тағамдары, жаңғақтар, бал, сүт, жұмыртқа, бұршақтар және т.б.);
Дәрілік (анальгетиктер, антибиотиктер, сульфаниламидтер, витаминдер және т.б.);
өсімдіктердің тозанына;
тұрмыстық (латекс, парфюмерия, тұрмыстық химия, шан, ұй жануарларының жүні);
жәндіктердің тістегенінен ағзаға түскен заттарға;

реакция:
аллергенмен контакт (өз бетімен қауіптітігі жоқ өсімдіктердің тозаны, үйдің шаны,

дәрілер және т.б.);
• спецификалық lgE синтезі (Е иммуноглобулиннің);
• үлкен ұлпалардың үстінде IgE фиксациясы (сенсибилизация);
• сол аллергенмен қайталмалы контакт;
• үлкен ұлпалар үстінде антигеннің IgE байланыс;
активтелген үлкен ұлпалардан медиаторлардың босауы (гистаминнің, простагландиндердің, лейкотриендердің, тромбоциттердің активация факторлары және т.б.);
аллергиялық реакцияның сыртқы көрінісі тез дамуына (ерте фазасы) әкелетің тіндерге және мүшелерге медиаторлардың әсері;
6-8 және одан көп сағаттан кейін соңғы фазасы дамуы мүмкін, аллерген әсер ететін орында басқа ұлпалармен қайта медиаторлардың шығарылуы.

екі типке бөлінеді: .
Жеңіл: аллергииялық ринит; аллергииялық конъюнктивит; жергілікті

крапивница.
Ауыр (болжамы қолайсыздар): жайылмалы крапивница, Квинке ісігі (ангионевротикалық ісік), анафилактикалық шок.

блокадасынан, мұрын қуысында қышу, қайталмалы түшікіру және кей кездерде аносмиямен.

Аллергиялық конъюнктивит коньюктивалардың гиперемиясымен және ісінуімен мінезделеді, көз саңылауының тарылуымен, қышумен, жас ағумен, кей бір кездерде жарық қорқушылық.
Көп жағдайда аллергиялық ринитті және коньюктивитті белгілейді (риноконъюнктивит).
Жергілікті крапивница шектелген тері жамылғысында аңық шекарасымен қызыл түсті, диаметрі бір неше миллиметрдең бір неше сантиметрге дейін болады, гиперемия фонында, тері қышуымен уртикарлы элементтердің (тері үстінен шығып тұрады) кенеттен пайда болуымен мінезделеді.

қосылуы көп жағдайда кездеседі.
Квинке ісінуі - жылдам дамитын дерма

мен тері асты жасушасының немесе шырышты қабықтың аймақтық ісінуі.
Сирек аймақтық ісіну ерінде, ұртында, қабағында, маңдайында, бастың шашты бөлігінде, несеп-жыныс аймағында, саусақтарында, табанның сыртқы беткейінде, ауыздың кілегей қабатында( тілде, жұмсақ таңдайда, бадамша безінде), тыныс алу жолында, асқазан-ішек трактісінде дамиды.
АІТ ішек шаншуымен, жүрек айнумен, құсумен жүреді. Көмей аймағында Квинке ісігі кезінде, өмірге қауіп төндіретін жағдай дамуы мүмкін. Тамағының қарлығуы, үрген сияқты жөтел, тұншығу, жұтынудың бұзылуы, стридорозды тыныс алу осы жағдайды көрсетеді.

алуға көмектесу (жағасын шешу, ыңғайлы қалыпта ұстау)
Жәндік шаққан жерге немесе

инъекция салған жерге салқын басу немесе жгут салу
Үй дәрі салғышының ішінен аллергияға қарсы дәріні қолдануын айтамыз;
Өмірге қауіпті жағдайларда реанимациялық іс-шараларды жүргізу инструкциясын айту және реанимация өткізу барысында байланысты үзбеу;

аллергияны не шақырды және қалай пайда болды?
Қандай дәрілер қабылдады (антигитаминдер,

глюкокортикостероидтар, адреналин)?
Бұл жолы аллергияның пайда болуына не себеп болды (тағамдар, қалыпты рационға кірмейтіндер, дәрі қабылдау, жәндіктер шағу)?
Өз бетінше не қабылдады және әсері болды ма?

бөліністерді, жас ағуды, мұрынмен тыныс алудың қиындылығын (егер науқас ауызбен

дем алып жатса), түшкіруді бағалау.
Тері жамылғысын және конъюнктиваның қызыруын, бөртпе элементтерін, ісінуін, бөртпе сипатын және ісіну морфологиясын және олардың орналасуын, таралуын бағалау.
Ауызжұтқыншақты қарау, дауыс ырғағын бағалау, ауыз және жұтқыншақ аймағының ісінуінде жұтынудың өмірге қауіптілігін ескеру.
Тыныс алу жолдарының өткізгіштігін тексеру, стридорды, диспноэны ысқырықты тынысты, ентікпені немесе апноэны бағалау.
Өкпе аймағын аускультациялау және бронхтың бітелуін бағалау.

аурырсынуын, іш өтуді) анықтау.
ЖЖЖ және пульс жиілігін өлшеу.
АҚ өлшеу. Тез

АД <100 мм.сын. бағ. түсуі немесе 30-40 мм. сын. бағ.- нан қалыптыға дйінгіні анафилактикалық шоктың белгісін анықтау.
Дене температурасын өлшеу.

жүргізу:
Тамырға енгізілген дәріні тоқтату;
Жарашықтардан жәндіктердің жалосын инъекционды ине көмегімен алу.

Пинцет көмегімен немесе қолмен алуға болмайды, яғни қалған уды қысып шығару. Дәріні инъекцияланған жерге мұзды немесе салқынды 15 мин-қа басу.
Инъекция орнының инфильтратына және жәндік шаққан жерге 0,5 мл 0,1% эпинефрин (адреналин) ертіндісін 5мл 0,9% натрий хлоридімен қоса 5-6 нүктеге енгізу.

аллергиялық конъюнктивит, жергілікті крапивница):
1-11 қатардағы антигистаминді дәрілердің пероральді монотерапиясы:

акривастин 8 мг немесе цетиризин 10 мг.
Егер дәріні пероральді қабылдауға мүмкіндік болмаса, 1 қатардағы антигистаминді дәрілерді парентеральді 1-2 мл 2% хлоропираминді ертіндіні бұлшықетке енгізеді.
Ауыр жедел аллергиялық ауруларында (жайылмалы крапивницада, Квинке ісігінде):
Гормонотерапия: преднизалон 60-150 мг (балаларға 2-12 айлық – 2-3 мг/кг, 1-14 жасқа 1-2 мг/кг дене салмағына) т/і ағызып.
Жалйылмалы крапивницаның қайталамалы ағымында бетаметазон 7-14 мг немесе 1-2 мл (балаларға 1-5 жас – 2 мг немесе 0,5 мл, 6-12 жасқа 4 мг немесе 1 мл) терең б/і енгізу тиімді.
Ұлпаға жаңа гистамин порциясын енгізгенде ескертпе үшін: акривастин 8 мг немесе цетиризин 10 мг.
Анафилактикалық шокта немесе көмей ісінуіне күдік туса тез арада 0,3-0,5 мл 0,1% эпинефрин ертіндісін т/і (тері астына енгізуге болдады) енгізу керек.

мг, ингаляциялық аэзоль 200 мкг).
Цианоз, диспноэ, өкпедегі құрғақ сырылдар кезінде

кислородотерапияға көрсеткіш бар.
Медикаментозды терапиямен қоса ЖЖЖ және АҚ тексеріп отыру және ӨЖЖ немесе реанимациялық іс-шараларды жүргізуге дайын болу.
Ауруханаға жатқызуға көрсеткіштер:
Жайылмалы крапивницада, Квинке ісігіндегі науқастарды ары қарай емді жалғастыру үшін және жедел аллергиялық реакцияның кеш сатысын болдырмау үшін ауруханаға жатқызу керек.
Аллергиялық ринитте, аллергиялық конъюнктивитте, жергілікті крапивницада амбулаторлы ем эффективті болмаса және науқас жағдайы нашарлап кетсе ауруханаға жатқызылады.
Науқасты үйіне қалдыру кезінде ұсыныстар:
Егер өмірге қажет емес болса, дәріні ішуді тоқтату.
Поликлиникаға қаралу.
Аллерголог консультациясын алу.

цитрустық (апельсиндер, мандариндер, лимондар, грейпфруттар және т.б), жаңғақтар (арахис, фундук,

миндаль және т.б), балықтар және балық тағамдары (жаңа және тұздалған балықтар, балықтық сорпалар, балықтан жасалған консервлер, икра және т.б), құс еттері (қазы, үйрек, үндік, тауық және т.б еттер) және содан жасалған тағамдар, шоколадтар, кофе, тұздалып кептірілген тағамдар, сірке қышқылы, майонез, қышы (горчица), хрен, редис, редька, томат, баклажандар, қозықұйрықтар, жұмыртқа, піспеген сүт, құлпынай, қауын, ананас, бал, көтеріліп пісірген нандар (сдобное тесто);
Қолдануға болатын тағамдар: майлы емес қайнатылған сиыр еті, бұршақ және жеміс-жидек (овощные) қайнатпалары, пісте майы, өсімдік майы, зәйтүн майы, қайнатылған картофель, күріш ботқасы, геркулес ботқасы, гречкалық ботқа, бір күндік сүт өнімдері (сүзбе, айран), жаңадан өскен қияр, укроп, петрушка, қақталған алма, алмадан компот, қарақат, шие, қақталған жемістер, қарбыз, шәй, қант, ақ нан (белый несдобый хлеб);
Тағамдық рационның энергетикалық құндылығы 2000 ккал, 15 г ақуыз, 200 г көмірсу, 150 г май;
Кез келген ішімдікті (алкогольді сусындарды) қолдану тиым салынады.

крапивницада, Квинке ісігінде (ангио-невротикалық ісінуде)) және бронхообструктивті синдромда әсерінің болмауы

және ауруханаға дейінгі этапта уақыттың жоғалуының болуы.
Ауыр жедел аллергиялық ауруларда глюкокортикоидтарды кеш тағайындау және қолданылған дәрі мөлшерін аз беру.
Бронхоспазм кезінде бета- адреномиметиктерді инголяция түрінде қолданудан бас тарту.
Кальций глюконатты және кальций хлордын қолдану көрсетілмеген және ары қарай әсері аллергиялық реакцияны туындатады, сонымен қатар және қосымша манипуляция және экономикалық шығын. Осы препараттарды тамыр ішілік енгізгенде гипотония, брадикардия, ал жылдам енгізгенде – қарынша фибрилляциясың дамуы. Кальций хлорды ыстықтау сезімін және бет терісінің қызаруын шақырады, сонымен қатар тері астына түсіп кетсе жергілікті ұлпа некрозына алып келеді.

төндіретін, қан айналымның, тыныс алудың, ОЖЖ бұзылысымен сипатталатын, аллергиялық реакцияның

жедел типіне жататын түрі.
ЭТИОЛОГИЯСЫ И ПАТОГЕНЕЗІ
Анафилактикалық шоктың жиі болу себебі:
Тағамдық (балықтар, теңіз тағамдары, жаңғақтар, бал, сүт, жұмыртқа, бұршақтар және т.б.);
Дәрілік (анальгетиктер, антибиотиктер, сульфаниламидтер, витаминдер және т.б.);
өсімдіктердің тозанына;
тұрмыстық (латекс, парфюмерия, тұрмыстық химия, шан, ұй жануарларының жүні);
жәндіктердің тістегенінен ағзаға түскен заттарға;

босауы (гистаминнің, простагландиндердің, лейкотриендердің, тромбоциттердің активация факторлары және т.б.);
аллергиялық реакцияның

сыртқы көрінісі тез дамуына (ерте фазасы) әкелетің тіндерге және мүшелерге медиаторлардың әсері;
6-8 және одан көп сағаттан кейін соңғы фазасы дамуы мүмкін, аллерген әсер ететін орында басқа ұлпалармен қайта медиаторлардың шығарылуы.
Жіктелуі.
Амбулаторлық этапта анафилактикалық шоктың дифференциациясын клиникалық ағым бойынша жүргізбейді.

2 сағат көлемінде пайда болады, симптоматиканың тез көрінуі шок ағымының

қиындығына байланысты. Кейбір жағдайларда шок белгілері бірнеше секунд бойы дамуы мүмкін. Жеңіл ағымында науқастар бас айналымына, құлақтағы шуға, әлсіздікке, ыстықтың болуына шағымданады. Ауыр ағымына есінен тану, АҚҚ бірден төмендеуі сияқты белгілер тән.

да бір емдік іс-шаралар жасалады.
АШ ерекшелігі алғашында терінің бөртуімен, эритемасымен,

ісіну немесе бронхоспазммен басталады немесе гемодинамикалық өзгерістермен бірге. Басқа симптомдар АШ тән емес, олар басқада шоктың түрлерінде болады.
Қоңырау шалғандарға кеңес беру.
Қиын тыныс алып жатқан науқасқа еркін тыныс алуға көмектесу (жағасын шешу, ыңғайлы қалыпта ұстау)
Жәндік шаққан жерге немесе инъекция салған жерге салқын басу немесе жгут салу
Үй дәрі салғышының ішінен аллергияға қарсы дәріні қолдануын айтамыз;
Өмірге қауіпті жағдайларда реанимациялық іс-шараларды жүргізу инструкциясын айту және реанимация өткізу барысында байланысты үзбеу;

аллергияны не шақырды және қалай пайда болды?
Қандай дәрілер қабылдады (антигитаминдер,

глюкокортикостероидтар, адреналин)?
Бұл жолы аллергияның пайда болуына не себеп болды (тағамдар, қалыпты рационға кірмейтіндер, дәрі қабылдау, жәндіктер шағу)?
Өз бетінше не қабылдады және әсері болды ма?

тану ).
Тері түсін (бозғылт , көгерген), қарау.
Тері жамылғысын

және конъюнктиваның қызыруын, бөртпе элементтерін, ісінуін, бөртпе сипатын және ісіну морфологиясын және олардың орналасуын, таралуын бағалау.
PS-нитевидті, ЖЖЖ – тахикадия бағасын өлшеу.
Ауызжұтқыншақты қарау, дауыс ырғағын бағалау, ауыз және жұтқыншақ аймағының ісінуінде жұтынудың өмірге қауіптілігін ескеру.
Тыныс алу жолдарының өткізгіштігін тексеру, стридорды, диспноэны ысқырықты тынысты, ентікпені немесе апноэны бағалау.
АҚ өлшеу. Тез АД <100 мм.сын. бағ. түсуі немесе 30-50 мм. сын. бағ.- нан қалыптыға дйінгіні анафилактикалық шоктың белгісін анықтау. Ауыр түрінде АҚҚ анықталмайды.

келесі шараларды жүргізу:
Тамырға енгізілген дәріні тоқтату;
Жарашықтардан жәндіктердің жалосын инъекционды ине

көмегімен алу. Пинцет көмегімен немесе қолмен алуға болмайды, яғни қалған уды қысып шығару. Дәріні инъекцияланған жерге мұзды немесе салқынды 15 мин-қа басу.
Инъекция орнының инфильтратына және жәндік шаққан жерге 0,5 мл 0,1% эпинефрин (адреналин) ертіндісін 5мл 0,9% натрий хлоридімен қоса 5-6 нүктеге енгізу.

басын бір жағына бұрып, құсық болмау үшін науқастың астыңғы жақ

бөлігін алдынғы жаққа қарай тартады, протез тістер болса оларды бөлек шешіп қояды. Бөксенің латериальді аймағына т/і 0,3-0,5 мл 0,1% р-ра эпинефринді (адреналинді) енгізеді. Қажет жағдайда инъекцияны әрбір 5-20 мин сайын жасайды, АҚҚ-ны бақылап отыру керек.
Т/і енгізуді қамтамасыз ету, АҚК қайта қалпына келтіру үшін ересек адамдарға, 20мл 1кг адам массасына есебімен, 1л –ден кем емес көлемде инфузия жолымен 0,9% р-ра натрия хлоридті енгізеді.
Аллергияға қарсы терапия. Парентеральді глюкокортикоидтар: преднизолон 90— 150 мг дозасында (балаларға 2— 12 ай — 2—3 мг 1 кг дене массына, 1 жастан 14 жасқа дейінгі балаларға— есеппен 1—2 мг/кг дене массасына) т/і құйып.

қысым >90 мм.сын.бағ. жеткенше вазопрессорлы аминдерді вена ішіне титрлі енгізіледі.

Допамин венаға тамшылатып 4-10мкг/кг/мин, 15-20мкг/кг/мин артық емес(200мг допаминді 400 мл 0,9% NaCl ерітіндісімен немесе 5% декстроза ерітіндісі). Инфузияны 2-11 тамшы минутына жылдамдықпен енгізеді.
Брдикардия дамыса 0,1% 0,5мл атропин тері астына енгізеді, қажет болса 5-10мин. кейін қайта салады.

20мл NaCl ерітіндісінде немесе ингаляциялық түрде β2 адреномиметик сальбутамол 2,5-5,0

мг небулайзер арқылы енгізеді.
Цианоз дамыса, диспноэ жағдайында немесе аускультацияда құрғақ сырылдар естілсе оксигенотерапияға көрсеткіш болып табылады. Егер тыныс алу тоқтаса өкпенің жасанды вентиляциясын жасайды. Көмейдің ісінуінде- трахеостомия.
Тыныс алу функциясымен жүрек – тамыр жүйесінің қызметін бақылау керек.
Ауруханаға жатқызуға көрсеткіш: АШ – абсолютті көрсеткіш болып табылады, жағдайы тұрақтанғанша реанимация бөлімшесінде интенсивті терапия жүргізіледі.

бөліміне ауруханаға жатқызуға абсолютті көрсеткіш.
Жиі кездесетін қателіктер
Анафилактикалық шоктың гиподиагностикасы.

Естің сақталуы фонында АҚҚ төмендеу кезінде эпинефринді (адреналинді) тағайындамау.
ЖМК-те эпинефринді (адреналинді) т/і енгізу тиімсіз, себебі анафилактикалық шокта эпинефрин тез енгізілуі керек. Сонымен қатар т/і енгізгенде әртүрлі аритмиялар болмас үшін АҚ және ЭКГ-ні үнемі бақылап отыру.
Глюкокортикоидтардың мөлшерін аз қолдану.

көрсеткіш, себебі гипотонияны тудыру мүмкін.
Кальций глюконатты және кальций хлордын

қолдану көрсетілмеген және ары қарай әсері аллергиялық реакцияны туындатады
Патогенезі түсіндірілмей жатып зәр айдағыш дәрілерді қолдануға болмайды, себебі анафилактикалық шокта қан айналым көлемінің жеткіліксіздігі, гипофолемия, артериальді гипотензия дамиды.
Анафилактикалық шокты басқаннан кейін науқасты үйіне қалдыруға болмайды, себебі ары қарай аллергиялық реакцияның жеделдеу фазасының дамуына қауіпі бар, сондықтан науқасты қадағалау.