Слайд 1Oligopol
(konkurencja niedoskonała)
Wykład 4
Слайд 2Oligopol
Konkurencja niedoskonała – nie na tyle intensywna, by przedsiębiorstwo stało
się cenobiorcą
Różne rodzaje konkurencji niedoskonałej – m. in. oligopol
Слайд 3Oligopol
Niewielka liczba sprzedawców, dlatego działanie każdego z nich może mieć
duży wpływ na zysk pozostałych
Przedsiębiorstwa na rynku oligopolistycznym są współzależne
Działają
w warunkach konkurencji, ale nie tak ostrej jak na rynku doskonale konkurencyjnym
Слайд 4Oligopol
Dysponują siłą rynkową, ale nie tak dużą jak przedsiębiorstwo monopolistyczne
Oligopol
– rynek, na którym działa tylko niewielu sprzedawców, oferujących produkty
podobne lub identyczne
Слайд 5Oligopol - duopol
Przykład
- Dwa przedsiębiorstwa na rynku
- Wydobycie wody bez
ponoszenia żadnych kosztów (tj. koszt krańcowy = 0)
Слайд 7Oligopol
Jaka cena i jaka ilość wody?
Na rynku konkurencyjnym:
- cena
zrównuje się z kosztem krańcowym (tu: 0) odzwierciedlając koszt produkcji
-
ilość równowagi odpowiadająca cenie: 120 (ilość społecznie efektywna)
Слайд 8Oligopol
Jaka cena i jaka ilość wody?
Na rynku monopolistycznym:
- ilość: 60,
cena: 60 (max. zysk całkowity, cena przewyższa koszt krańcowy)
- ilość
mniejsza od społecznie efektywnej
Слайд 9Oligopol
Jaka cena i jaka ilość wody?
Na rynku oligopolistycznym:
- możliwe porozumienie
dot. wielkości produkcji i poziomu ceny (zmowa) w ramach kartelu
-
zachowanie monopolistyczne: ilość 60, cena – 60 (cena przewyższa koszt krańcowy, ilość społecznie nieefektywna)
Слайд 10Oligopol - równowaga
Jaki podział produkcji (udziału w rynku) w kartelu?
30
: 30 (zysk: 1800 : 1800)
40 : 30 (zysk: 2000
: 1500)
40 : 40 (zysk: 1600 : 1600)
Wniosek: ilość większa od monopolistycznej, cena niższa, zysk całkowity niższy od monopolistycznego
Слайд 11Oligopol - równowaga
Co dalej?
50 : 40 (zysk: 1500? :1600)
Wniosek: 40:40
– równowaga Nasha (wybór przez podmioty współzależne najlepszej swojej strategii
przy danych strategiach wybranych przez inne podmioty). Brak motywacji do zmiany decyzji. Cena mniejsza od monopolistycznej, ale większa od powstającej na rynku konkurencyjnym
Слайд 12Oligopol
Wniosek:
Gdy przedsiębiorstwa pojedynczo (samodzielnie) decydują o wielkości produkcji na
rynku oligopolistycznym, maksymalizującej ich zysk – wytwarzają większą ilość dobra
i sprzedają po niższej cenie niż przy monopolu
Слайд 13Oligopol – wpływ na rynek
Jak zwiększenie liczby sprzedawców wpłynie na
zmianę ilości produkowanej i ceny?
1. Kartel podjąłby próbę zmaksymalizowania zysku
całkowitego (ilość i cena jak u monopolisty)
Osiągnięcie porozumienia i zapewnienie przestrzegania porządku coraz trudniejsze
Слайд 14Oligopol – wpływ na rynek
Jak zwiększenie liczby sprzedawców wpłynie na
zmianę ilości produkowanej i ceny?
2. Brak porozumienia (prawo o ochronie
konkurencji) – każdy samodzielnie ustala ilość produkcji
Do jakiego momentu producenci zwiększają produkcję?
Слайд 15Oligopol – wpływ na rynek
Efekt produkcyjny – sprzedanie dodatkowej jednostki
dobra spowoduje zwiększenie zysku (ponieważ cena przewyższa koszt krańcowy)
Efekt cenowy
– zwiększenie produkcji powoduje zwiększenie sprzedaży całkowitej, a to – spadek ceny wody i zysku ze sprzedaży wszystkich pozostałych jednostek dobra
Слайд 16Oligopol – wpływ na rynek
Gdy e. produkcyjny > e. cenowy:
Przedsiębiorstwo
podejmie decyzję o zwiększeniu produkcji
Gdy e. produkcyjny < e. cenowy:
Przedsiębiorstwo
nie zwiększy produkcji (opłacalne jest zmniejszenie produkcji)
Слайд 17Oligopol – wpływ na rynek
Wniosek:
Każde z przedsiębiorstw oligopolistycznych zwiększa produkcję
do momentu zrównania obu efektów krańcowych (zakładając, że produkcja pozostałych
przedsiębiorstw jest stała)
Слайд 18Oligopol – wpływ na rynek
Jak liczba przedsiębiorstw na rynku (w
branży) wpływa na analizę krańcową każdego z nich?
Im więcej przedsiębiorstw,
tym mniej muszą uwzględniać wpływ swojego zachowania na cenę rynkową
Wniosek: Gdy rynek oligopolistyczny rośnie, skala efektu cenowego maleje. Pozostaje efekt produkcyjny
Слайд 19Oligopol
W skrajnej sytuacji - całkowity zanik efektu cenowego przy dostatecznie
dużym oligopolu. Wówczas przedsiębiorstwa oligopolistyczne zwiększają produkcję tak długo, dopóki
cena przewyższa koszt krańcowy.
Слайд 20Oligopol
Zatem, w miarę wzrostu ilości przedsiębiorstw na rynku monopolistycznym, staje
się on coraz bardziej podobny do rynku konkurencyjnego:
tylko efekt produkcyjny,
brak
efektu cenowego (cenobiorcy),
cena zbliża się do kosztu krańcowego, a ilość do ilości społecznie efektywnej
Слайд 21Oligopol
Jakie konsekwencje dla handlu międzynarodowego?
Wolny handel zwiększa liczbę sprzedawców:
Zbliżenie ceny
do kosztu krańcowego
Przewaga komparatywna
Слайд 23Ekonomia kooperacji
Teoria gier – badanie zachowań ludzi w sytuacjach strategicznych,
tzn. wymagających przy podejmowaniu decyzji o sposobie działania, przewidywania, jak
zachowają się inni w odpowiedzi na nasze posunięcie
Слайд 24Ekonomia kooperacji
Rynek oligopolistyczny wymusza zachowania strategiczne, ponieważ liczba przedsiębiorstw na
rynku jest niewielka.
Oznacza to, że przedsiębiorstwa mają świadomość, iż zysk
nie zależy tylko od wielkości produkcji, ale i od wielkości produkcji innych przedsiębiorstw.
Слайд 25Ekonomia kooperacji
Jak na ryku konkurencyjnym?
Przedsiębiorstwa tak małe w porównaniu z
rynkiem – ich związki strategiczne nie są ważne
Jak na rynku
monopolistycznym?
Brak zależności strategicznych
Слайд 26„Dylemat więźnia”
Dlaczego kooperacja jest trudna, nawet wtedy, gdy jest opłacalna?
Przykład
Dwóch
więźniów. Policja ma dostateczną ilość dowodów, aby obaj zostali skazani
za mniej poważne przestępstwa. Spędzą po roku w więzieniu. Policja podejrzewa, że obaj brali również udział w napadzie, ale nie ma jednoznacznych dowodów umożliwiających skazanie ich za to przestępstwo. Przesłuchuje obu.
Слайд 27„Dylemat więźnia”
Propozycja dla A i B (oddzielnie):
przyznanie się i
obciążenie partnera w zamian za ułaskawienie. B – 20 lat
w więzieniu;
Przyznanie się obu, każdy dostanie po 8 lat więzienia
Слайд 28„Dylemat więźnia”
Strategie A, B: „przyznanie się” lub „milczenie”
Wyrok zależy od
strategii wybranej przez siebie i strategii drugiego więźnia
Слайд 30„Dylemat więźnia”
Strategia dominująca – najlepsza dla gracza, bez względu na
to, jakie strategie wybrali pozostali gracze.
Dla A: przyznanie się (mniej
lat w więzieniu, bez względu jaka strategia B)
Dla B: identycznie
Efekt: obaj przyznają się, co oznacza 8 lat w więzieniu dla każdego z nich
Слайд 31„Dylemat więźnia”
Wniosek:
Wynik gorszy przy dążeniu do realizacji własnych interesów niż
przy kooperacji
Gdyby obaj milczeli, osiągnęliby lepszy wynik (po roku w
więzieniu)
A gdy przed schwytaniem przez policję obaj zawarli porozumienie o milczeniu?
Слайд 32„Dylemat więźnia”, a oligopol
Założenia:
2 kraje sprzedające ropę naftową, tworzą kartel,
umawiają się co do wielkości produkcji i limitów wydobycia, aby
nie dopuścić do spadku ceny na rynku. Teraz samodzielna decyzja każdego: kooperacja (wielkość produkcji zgodnie z umową), czy wydobycie większe
Слайд 33„Dylemat więźnia”
Zastosowania:
1. Wyścig zbrojeń: dwa kraje, dylemat pomiędzy zbrojeniem, a
rozbrojeniem;
2. Reklama przedsiębiorstw w walce o nabywcę: dylemat pomiędzy reklamą,
a brakiem reklamy;
3. Wspólne zasoby: dylemat pomiędzy co do sposobu wykorzystania zasobów
Слайд 34„Dylemat więźnia” – dobrobyt społeczeństwa
Gra pokazuje problemy ze współpracą, nawet
gdy jest ona lepsza dla obu graczy.
Czy brak kooperacji, z
punktu widzenia społeczeństwa, jest problemem?
Tak: wyścig zbrojeń, wspólne zasoby
Nie: przypadek więźniów, oligopole
Слайд 35„Dylemat więźnia” – dobrobyt społeczeństwa
Wynik konkurencyjny jest dla społeczeństwa najlepszy
– max. nadwyżki całkowitej. Gdy oligopoliści nie potrafią kooperować, ilość
dobra zbliżona jest do ilości optymalnej.
Czy zawsze porażka współpracy?
Nie, gdyż gry rozgrywane są wielokrotnie (powtarzane)
Слайд 36„Dylemat więźnia” – powtarzany
Dopóki graczom zależy na przyszłych zyskach, będą
rezygnowali z zerwania porozumienia.
Współpraca jest możliwa
Слайд 37Oligopol – rola państwa
Jaka powinna być rola państwa na rynkach
oligopolistycznych?
Kooperacja oligopolistów, czy rywalizacja?
Wolność zawierania umów, a prawo ochrony konkurencji