Орта ғасырлар мен Қайта өрлеу дәуіріндегі саяси идеялар Орындаған:Е-313 топ

Елубекова Е.Б.

туралы ойлар Әбу Насыр әл-Фарабидің (870-950 жж) еңбектерінде жан-жақты талқыланды.

Саясат, мемлекет және билік арасындағы айырмашылықтарға көңіл бөлмеген араб философы бұл ұғымдарды синонимдер ретінде бағалап саясат пен саяси ілімнің басқа варианттарын ұсынды. Саяси мәселелерді қарастыруда араб-мұсылман философы көп жағдайда грек ойшылдары Аристотель және Платонның еңбектеріне сүйенді. Саясат. Ол үшін өзі «қайырымды қала» деп ат қойған идеалды мемлекет істері туралы ғылым болып саналады. Мұндай қалалар ретінде бірге тұрған, мақсаттары бір, бір басшылыққа бағынған шағын қауымнан бастап Араб
халифатына дейінгі адамдар қауымдастығын түсінді.

топқа бөледі. Оның ойынша, «қала бес түрлі адамдар тобынан
құралады: ең

құрметті адамдардан, шешендерден, өлшеушілерден, жауынгерлерден,
және байлардан». Әл-Фараби ең құрметті адамдарға ақылдыларды, пайымдағыш адамдарды,
маңызды істерде беделге ие болған адамдарды жатқызады. Екінші  топтағы шешендерге – діни қызметкерлерді, ақындарды, музыканттарды, хатшыларды және шығармашылық жұмыспен айналысатындарды, ал өлшеушілерге – есепшілерді, дәрігерлерді, астрологтарды, математиканы оқытушыларды қосады.
Байлар дегеніміз- қалада байлық табатындар, егіншілер, мал өсірушілер, саудагерлер, қол өнершілер.Әл-Фараби қайырымды қала басшысында алты түрлі қасиет болу керек деп есептеген. Олар: даналық, асқан пайымдылық, сенімділік, ойлау қабылетінің жоғары болуы, соғыс өнерін жетік білуі, денсаулығының мықты болуы. «Осының бәрін өз бойында ұштастыратын адам барлық уақытта кімге еліктеу керек екенін, кімнің айтқан сөзі мен ақылына құлақ қою керек
екенін көрсететін үлгі болады. Мұндай адам мемлекетті өзінің қалауынша басқара алады».

есептеген :
даналық
асқан пайымдылық
сенімділік
ойлау қабылетінің жоғары болуы
соғыс өнерін

жетік білуі
денсаулығының мықты болуы.

«Осының бәрін өз бойында ұштастыратын адам барлық уақытта кімге
еліктеу керек екенін, кімнің айтқан сөзі мен ақылына құлақ қою керек екенін
көрсететін үлгі болады. Мұндай адам мемлекетті өзінің қалауынша басқара
алады».

және кішіпейілділік үйір болуын талап етті. «Ұлық болсаң – ізгілік

ет», сонда ғана сенің қарамағыңдағы халық соңыңнан ереді, сенім білдіреді. Жағымсыз әдеттер әкімдер үшін олардың қызмет бабына сиыспайды. Ел билеуде күшке сенгеннен ақылға жүгіну әлдеқайда тиімді нәтиже береді. «Ақылмен арыстан ұстауға болады, ал күшпен тышқан да ұстай алмайсың».Өзінің жеке басының пайдасын күйттеген әкімдер елге опа әпермейді. Әкімнің барлық іс-әрекеті халықтың көз алдында, халықтан ешнәрсені де жасыра алмайсың, қандай ауыр кезең болса да халқыңмен бірге болуды үгіттеген.

Еуропада феодализм мың жылдан артыққа созылды (V-XVIғасырлар). Бұл дәуірде рухани

өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Христиан діні феодалдық қоғам көзқарасының өзегі, біртұтас христиан мәдениетінің негізі болады.

1225-1274). Еңбектері: «Теологияның жиынтығы», «Жаратқан құдайдың
абыройы үшін». Оның ойынша

адамдар алғашқы кезден-ақ бірігуге және
мемлекетте өмір сүруге ұмтылған, өйткені олар жеке дара өз қажеттіліктерін өтей
алмайды. Мемлекеттің мақсаты – «жалпы игіліктер», саналы өмір мен тұрмыс үшін
қажетті жағдай жасау. Мемлекеттік биліктің үш элементін анықтайды. Олар:
1. Биліктің мәні.
2. Биліктің пайда болу формалары.
3. Билікті пайдалануы.
Заңдардың үш түрін атап көрсетеді.

жөнінде ойлар», «Флоренция тарихы». Макиавелли алғаш саясатты адамгершілік принциптерден бөліп

қарады. «Мақсат - әдіс-тәсілді ақтайды». Ол республикалық мемлекетті, еркіндікті, теңдікті қалады. Билеуші арыстандай күшті және түлкідей қу болуы тиіс. Макиавеллидің ойынша, әлемде теңдей дәрежеде қайырымдылық пен жауыздық, әділдік пен зұлымдық бар, бірақ олар бір елден бір елге жылжи отырып, өздерінің географиялық бағытын өзгертуі мүмкін.