Қошмұхамбет (Қошке) Кемеңгерұлы

облысы, Омбы уезінің Қаржас ауылында дүниеге келді.
Ата-бабасы мұнда Баянауылдың

Сарытауынан қоныс аударған болатын. Деректерге қарағанда, Шорман би “Омбыға барғанда тамақ ішетін, намаз оқитын жерім жоқ” деп, баласы Мұса оқыған кадет корпусы көрінетін Ертістің сол жақ бетінен 250 сомға жер сатып алып, сол жерге 1849 жылы сенімді ағайыны Атанұлы Кемеңгерге, өзіне арнайы үй салдырып, қызметшілері үшін тұрғын жай, малы үшін қора-қопсы тұрғызады.
Кемеңгер Дүйсенбай, Дүйсебай есімді екі ұл сүйген. Дүйсебайдан тарайтын Қошмұхамбет есейе келе қалам ұстағанда, жазғандарына “Қошке Кемеңгерұлы” деп қол қояды.

деген жалған айыппен Ташкентте ұсталып, абақтыға жабылады.

1937 жылдың қара

құйыны Шарбақкөлдегі дәрігер Қошкені қиналмай-ақ тапты. Қайраткерді ату туралы үкім 17 қарашада бекітіліп, 21 қарашада Омбыда орындалды. Қошкенің бақи дүниеге көшкенін туған-туыстары білмеді - тек бір Алла ғана білді. Қошке әділет, азаттық жолында шейіт болды.
1957 жылы 17 тамызда Сібір әскери округінің трибуналы әкесін ресми түрде ақтағанда, Зәйра, Нарманбет, Сәуле тоталитаризмнің жөн-жосығын білетін саналы азаматтар еді.

1995 жылдан бері Қошкенің мұрасы бірнеше дүркін кітап болып шықты. 2004-2006 жылы “Алаш” баспасы қайраткердің үш томдық шығармалар жинағын жариялады. Қошкетану ғылымы да қалыптасып, салаланып келеді.

жылдарындағы ауыл мектебінің жай-күйін сөз етеді.
Ғалым мектепте баланы ана

тілінде оқытуды дұрыс санап, баспасөз бетінде ойын ашық айтады: «Орта мектеп орыс тілінде болсын деушілерге: «Егер орта мектепте оқу орыс тілінде болса, бізден еш уақытта жеткілікті оқытушы шықпайды.
Ұлт мектептері, ұлт мәдениеті болмайды. Және басқа түрік ұлттары орта мектебін өз тілінде жүргізіп жатқанда қазақтың өз алдына ауа жайылуы қисынсыз» деген.
Қ.Кемеңгерұлының бұл көзқарасынан ұлттық мәдениет, ұлттық дүниетаным, ұлттық психологиямыздан айырылып қалмау ниеті аңғарылады. Алаш қайраткерінің ұлтжанды ой-пікірлері қазіргі қоғамда өзектілігін жоғалтқан жоқ. 

«Жат тілді оқыту әдісі» атты мақаласында: «Сөзді құрғақ жаттау жағын азырақ алып, көбінесе сөзді жаттықтырумен есте қалдыру керек. Құрғақ жаттаумен сөз миға қонбайды, ұмытыла береді. Олай болмас үшін сөздерді қосақтап, өзгертіп сөйлемдер жасату керек», – дей келіп осы ойды өзге ұлттарға қазақ тілін оқытуда да басты назарға алады. Ол сабақ үстінде аудармасыз түсіндіру арқылы жат тілде ойлауға үйретуді дұрыс санайды. Қ.Кемеңгерұлы тіл үйренушінің сезім мүшелерінің бәрін іске қосу арқылы тілді меңгертудің маңызы зор екендігін түсінген. Ол көру сезімдеріне әсер ету үшін түрлі көрнекіліктерді пайдаланып отырған. Түсіндірілетін материалды естуден гөрі көру арқылы қабылдау жақсы нәтижелерге жеткізетінін айтады. Әсіресе, әдіскердің күрделі грамматикалық материалдарды кестемен оқытуы тіл үйренушілердің теорияны оңай қабылдауларына септігін тигізетіні анық. Көрнекілік ретінде қолданылған кестелер баланы әр түрлі ойлау әрекеттеріне бейімдейді.

мұрасы өзіне дейінгі өмір сүрген қазақтың ұлы ағартушысы Ы.Алтынсариннен бастау

алады. Ғалымның ағартушылық идеялары, ғылыми әдістемелік пайымдаулары өзі өмір сүрген кезеңдегі ұлт зиялылары А.Байтұрсынұлы, Ж.Аймауытұлы, О.Әлжанұлы, М.Жұмабайұлы ой-пікірлерімен үндеседі, сабақтасады 2. Қ.Кемеңгерұлының оқулығы мен оқу құралдары сол заманның алдыңғы қатарлы әдістемелік жетістіктерін қамтыған. «Жабропалықтарға арналған оқу құралы» өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін оқытуға арналған алғашқы оқулықтардың қатарына жатады. Ғалымның «Оқу құралы» – мазмұндық-құрылымдық жағынан өзіне дейінгі жазылған оқулықтардан ерекшеленетін, кейінгі оқулықтарға үлгі болатын дидактиканың ғылыми ұстанымдарына негізделген, ақпараты мол кешенді жұмыс түрлерін жинақтаған оқулық. «Оқу құралында» грамматикалық материалдар, тіл дамытуға арналған жұмыстар‚ кітап соңындағы сөздіктер сабақтастықпен беріліп, бірте-бірте тіл үйренушіні газет материалдарын түсініп оқып, оқығанын жүйелі айтып беру, еркін аудара алу деңгейіне жеткізуге бағытталған.

таныстан таныс емеске қарай, белгіліден белгісізге қарай деген ұстанымдарды басшылыққа

алып ұсынған, ол алдымен жан-жағындағы дүниелерден бастап, бірте-бірте күрделендіре түскен. Нәтижесінде тіл үйренуші қоршаған айналаны танып-біліп болған соң, ең соңында газет материалдарын, танымдық мәтіндерді, саясат туралы ақпараттарды түсініп оқи алатындай деңгейге, оқығанын түсініп, ойын еркін жеткізе алатындай жағдайға жетеді. 4. Қ.Кемеңгерұлының өзге ұлт өкілдеріне танымдық бағыттағы мәтіндерді таңдап ұсынуын жоғары бағалаған жөн. Мәтіндерді «Мектеп тұрмысы», «Жыл мезгілдері», «Тазалық», «Газет деректері», «Әйелдер тұрмысы», «Аймақтану» сияқты тақырыптар бойынша топтастыру іштей үйлесімділікті, өзара сабақтастықты, әдістемелік жүйелілікті сақтайды. Ғалым танымдық, тәрбиелік мәнді мәтіндер арқылы тіл дамыту, тіл ұстарту мәселелерінің маңызын терең түсінген. 5. Ғалымның әдістемелік мұрасының тағы бір ерекшелігі – сөздік түзуінде. «Оқу құралында» екі түрлі сөздік берілген: бірінші кітапта «әліпбилі тілмаш», екінші кітапта «мақалалы тілмаш». «Мақалалы тілмаштың» екі түрі келтірілген. Алғашқысы – грамматикалық тақырыптарды қамтитын сөздік, екіншісі – мәтін ішіндегі қиын қолданыстар сөздігі. 6. Туған халқының жарқын болашағы үшін қызмет еткен ағартушы, тілші, әдебиетші, ғалым, қайраткер Қошке Кемеңгерұлының ғылыми-әдістемелік мұрасы – жан-жақты насихаттауға, қазіргі әдістемеде тиімді пайдалануға болатын құнды қазына.