Prawo Międzynarodowe Publiczne Stosunki Międzynarodowe, III se m

4 godz.
(Pojęcie społeczności międzynarodowej i jej ramy organizacyjne; pojęcie prawa

międzynarodowego publicznego, jego istota i cechy szczególne ; rozwój prawa międzynarodowego publicznego; prawo międzynarodowe publiczne w krajowych porządkach prawnych; prawo międzynarodowe publiczne a inne systemy normatywne).
 
Źródła prawa międzynarodowego - 6 godz.
(Umowa międzynarodowa [procedura zawierania, zakres mocy obowiązującej, nieważność, wygaśnięcie i zawieszenie stosowania umów, zasady interpretacji]; zwyczaj; zasady ogólne prawa; akty jednostronne państw; uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych; pomocnicze źródła prawa międzynarodowego).
 
Podmioty prawa międzynarodowego - 7 godz.
(Państwo [definicja państwa, pojęcie suwerenności państwa, zwierzchnictwo terytorialne i personalne, rodzaje państwa, sukcesja]; organizacje międzynarodowe; osoby fizyczne i osoby prawne; inne podmioty).
 
Odpowiedzialność międzynarodowa i egzekwowanie prawa międzynarodowego - 4 godz.
(Przesłanki odpowiedzialności międzynarodowej ; formy odpowiedzialności międzynarodowej [odpowiedzialność państwa, odpowiedzialność jednostki]; egzekwowanie prawa międzynarodowego środkami pokojowymi).
 
Załatwianie sporów międzynarodowych - 3 godz.
(Dyplomatyczne sposoby załatwiania sporów; postępowanie przed organami ONZ; sądy i trybunały międzynarodowe [Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, inne sądy międzynarodowe, Stały Trybunał Arbitrażowy i inne trybunały arbitrażowe]).

Prawo konfliktów zbrojnych - 4 godz.
(Użycie siły zbrojnej w stosunkach międzynarodowych [zakaz agresji, prawo do samoobrony, interwencja humanitarna]; Ius in bello [działania wojenne, osoby chronione, konflikty zbrojne niemające charakteru międzynarodowego]). 

Prawo dyplomatyczne i konsularne - 2 godz.
(Stosunki dyplomatyczne; stosunki konsularne)

Warszawa 2005
2. Łazowski A., Zawidzka A., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa

2011.
 
Uzupełniająca:
1. Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004.
2. Białocerkiewicz J., Prawo międzynarodowe publiczne, Toruń 2007.

ogół suwerennych państw, w tym narody aspirujące do własnej państwowości

*Uznanie

b) + podmioty niesuwerenne, zdolne do działań w płaszczyźnie międzynarodowej, opartych na prawie międzynarodowym publicznym(szerokie ujęcie)

Społeczność międzynarodowa > ONZ

Społeczność międzynarodowa a wspólnoty regionalne

powszechnego prawa międzynarodowego jest norma przyjęta i uznana przez międzynarodową

społeczność państw jako całość za normę, od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę powszechnego prawa międzynarodowego o tym samym charakterze” (art. 53 KPT).

międzynarodowe prywatne (tzw. prawo kolizyjne) – normy kolizyjne stanowione przez

poszczególne państwa (a więc zaliczane do prawa wewnętrznego), mające wskazać sędziemu krajowemu, jakie prawo jest właściwe dla oceny konkretnego stosunku prawnego z elementem zagranicznym.

* Wiele kwestii kolizyjnych uregulowanych jest obecnie w umowach międzynarodowych.

międzynarodowego publicznego
Sposób stanowienia – twórcy prawa międzynarodowego publicznego występują w

podwójnej roli: stanowiących i podporządkowanych (autonomiczny charakter norm prawa międzynarodowego publicznego).

Budowa normy
Norma prawa - to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo zagwarantowana przymusem państwowym; zazwyczaj trójczłonowa (H+D+S).
Art. 117 § 1.k.k. „Kto wszczyna lub prowadzi wojnę napastniczą, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności”.
Dwuczłonowa budowa norma PMP (D+H) – normie sankcjonowanej nie towarzyszy zindywidualizowana norma sankcjonująca. W przypadku naruszenia norm PMP odwołanie się do całego systemu norm o odpowiedzialności międzynarodowej (sankcje stosowane indywidualnie bądź zbiorowo).

3. Sposób egzekwowania norm PMP – brak zinstytucjonalizowanego systemu egzekwowania prawa.

międzynarodowego publicznego
4. Brak katalogu źródeł prawa i ich hierarchii –

Brak katalogu źródeł prawa międzynarodowego (art. 38 MTS stanowi taki katalog de facto). Wszystkie źródła prawa międzynarodowego publicznego (m.in. umowy międzynarodowe, prawo zwyczajowe, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych) mają tę samą rangę. Jedyna wyraźna hierarchia norm – nadrzędność norm ius cogens nad ius dispositivum.
Norma względnie obowiązując (ius dispositivum) - jej zastosowanie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone.
Przepisy Karty NZ normami imperatywnymi (art. 103 Kart NZ „W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami członków Narodów Zjednoczonych, wynikających z niniejszej Karty, a ich obowiązkami wynikającymi z jakiegoś innego porozumienia międzynarodowego, pierwszeństwo będą miały ich obowiązki wynikające z niniejszej Karty”).

5. Niejednolitość norm – PMP jako mieszanka norm pisanych i niepisanych, traktatowych i zwyczajowych, normy wiążące inter partes i normy skuteczne erga omnes.

międzynarodowe publiczne - zespół zwyczajowych, umownych oraz zawartych w uchwałach

prawotwórczych organizacji międzynarodowych norm prawnych o różnym zakresie obowiązywania i skuteczności, regulujących stosunki między państwami, państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego oraz między takimi innymi podmiotami prawa międzynarodowego w procesie współpracy i rywalizacji, które są zabezpieczone sankcjami, w tym przymusem stosowanym indywidualnie i zbiorowo

zasady prawa międzynarodowego publicznego

Zasada prawa – norma prawna o

szczególnej doniosłości.

Rozdział I Karty NZ „Cele i zasady”:
1. Zasada suwerennej równości,
2. Zasada równych praw i samostanowienia narodów,
3. Zasada pacta sunt servanda i dobrej wiary,
4. Zasadę pozytywnego współdziałania w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z Karty.,
5. Zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne,
6. Zasada zakazu użycia siły i groźby jej użycia,
7. Zasada pokojowego regulowania sporów międzynarodowych.

Zasady przywoływane w orzeczeniach MTS:
1. Bezwzględna wolność żeglugi w cieśninach łączących dwa morza otwarte (sprawa cieśniny Korfu);
2) Prawo do ustanowienia jurysdykcji i jej wykonywania na terytorium (sprawa statku „Lotus”);
3) Przyrodzone prawo do samoobrony indywidualnej i zbiorowej (sprawa militarnych i paramilitarnych działań przeciwko Nikaragui).

prawa międzynarodowego publicznego:

Naturalistyczna teoria obowiązywania prawa międzynarodowego publicznego – pochodzenie

i obowiązywanie prawa międzynarodowego nie jest zależne od woli państw, lecz od woli boskiej, nakazu rozumu lub logiki przyrodzonego i odwiecznego porządku rzeczy i związane z istnieniem praw zasadniczych przynależnych państwu.
Art. 8 Karty OPA: „Prawa zasadnicze państw nie mogą doznawać uszczerbku w jakikolwiek sposób”.

2. Pozytywistyczna (woluntarystyczna) teoria obowiązywania prawa międzynarodowego - podstawą obowiązywania PMP jest wola państwa, która znajduje wyraz w umowach lub zwyczajach międzynarodowych (tak STSM w sprawie statku Lotus w 1927 r.).

3. Solidarystyczna teoria obowiązywania prawa międzynarodowego - podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest solidarność państw.

prawie międzynarodowym przyjmuje się trzy podstawy obowiązywania prawa międzynarodowego:
Siłę, gwarantującą

przestrzeganie norm prawa międzynarodowego publicznego (samoobrona, ochrona podstawowych wartości w systemie aksjologicznym społeczności międzynarodowej).

2. Wzajemność (prawo dyplomatyczne i konsularne, ekstradycja).

3. Wspólny interes (kosmos, środowisko, morze, drogi wodne, wspólne dziedzictwo ludzkości, ius in bello).

międzynarodowego publicznego:
1. prawo traktatów;
2. prawo dyplomatyczne i konsularne;
3. prawo

kosmiczne;
5. prawo lotnicze;
6. prawo morza;
7. prawo organizacji międzynarodowych.
8. rozstrzyganie sporów międzynarodowych
9. zagadnienie odpowiedzialności jednostek.

w. n.e.
Ius gentium (regulujące stosunki między i z narodami podbitymi

przez Rzymian) jako pierwowzór współczesnego prawa międzynarodowego.
Instytucja proxena (Grecja) i pretora (Rzym).
Społeczność międzynarodowa to społeczność państw chrześcijańskich.

2. XI w. – XV w. (1492 r.)
Pokój i Rozejm Boży (łac. Pax et Treuga Dei) – prapoczątki prawa humanitarnego i ochrony praw człowieka.
Polska szkoła prawa wojny (Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza) – koncepcja wojny sprawiedliwej.
Zakaz wojny (Grzegorz z Brzezin i Szymon Budny).
Prawa mniejszości narodowych (Jakub z Szadka).

3. XVI w. – XIX w. (1794 r.)
Grocjusz – Mare liberum i De iure beli ac pacis libri tres
Wyrok arbitrażowy w sporze brytyjsko-amerykańskim w 1794 r. zapoczątkowuje amerykański system rozstrzygania sporów międzynarodowych.
Doktryna Rousseau-Portalisa: „wojna jest stanem pomiędzy państwami, w której jednostki stają naprzeciw siebie jako reprezentanci państw- żołnierze”.

4. XIX w. – obecnie
Kodyfikacja prawa międzynarodowego; rozwój prawa humanitarnego i praw człowieka, rozwój sądownictwa międzynarodowego ; rozwój organizacji międzynarodowych.

a prawem krajowym
1.Teoria monistyczna (H. Kelsen)










2. Teoria dualistyczna (H.

Tripel)

Pacta sunt servanda

Pozostałe normy prawne

Prawo wewnętrzne

Prawo międzynarodowe

podmioty

System źródeł prawa

Przedmiot regulacji

Zabezpieczenie przymusem

a prawem krajowym na gruncie prawa międzynarodowego publicznego:
Pierwszeństwo prawa międzynarodowego

publicznego !
Pacta sunt servanda
Zakaz powoływania się na przepisy prawa krajowego jako przesłankę niewypełniania zobowiązań międzynarodowych.
Art. 27 KPT: „
Zaciągnięcie zobowiązań międzynarodowych generuje obowiązek wprowadzenia zmian do jego ustawodawstwa wewnętrznego (opinia doradcza STSM z 1925 r.).
Państwo nie może powoływać się na swoje prawo wewnętrzne w sporze z innym państwem, gdyż stosunki obligacyjne powstają na podstawie traktatu, a nie prawa wewnętrznego (wyrok STSM w sprawie traktowania obywateli polskich w Gdańsku i sprawie pewnych interesów niemieckich).

Relacje między prawem publicznym międzynarodowym a prawem krajowym na płaszczyźnie systemów prawa krajowego
1. Recepcja – czyni z normy międzynarodowej normę krajową. W prawie krajowym na skutek recepcji pojawia się nowa norma, pod względem treści identyczna z normą międzynarodową.

2. Metody pozarecepcyjne:
 Adopcja zakłada w sposób generalny stosowanie prawa międzynarodowego w krajowym porządku prawnym.  Odesłanie – przepis prawa krajowego zawiera delegację do stosowania uregulowań prawa międzynarodowego publicznego.  Koncepcja ex proprio vigore zakłada stosowanie przepisów prawa międzynarodowego z ich własnej mocy.

porządku prawnym RP.
Art. 9 Konstytucji RP „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego

ją prawa międzynarodowego”.

Art. 87 ust. 1 Konstytucji RP „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia”.

Art. 91 ust. 1 Konstytucji „Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy”.

Art. 91 ust. 2 Konstytucji „Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”.

Art. 89 ust. 1 Konstytucji „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy”.

zespół imperatywów moralnych, według których można dokonać oceny zachowania uczestników

stosunków międzynarodowych w ich relacjach zewnętrznych.

Klauzula Martensa „w wypadkach nie objętych przepisami obowiązującymi (…) ludność cywilna i kombatanci pozostają pod ochroną i władzą zasad prawa międzynarodowego wynikających z istniejących zwyczajów, z zasad humanitaryzmu i z wymagań społecznego sumienia”” (IV Konwencja haska z 1907 r.).

Norma moralna a norma prawna:
Norma prawna ma zawsze charakter zewnętrzny, norm moralna ma charakter imperatywu wewnętrznego;
Norma prawna może być podstawą postępowania sądowego lub arbitrażowego, norma moralna nie;
Podmiotowi wobec którego naruszono normę prawną przysługuje prawo żądania, aby norma prawa była wobec niego stosowana.

Naruszenie normy moralnej nie może być przesłanką nieważności normy prawnej.

– nauka o skuteczności działania.

Reguły prakseologia zgodne z prawem

międzynarodowym i moralnością międzynarodową:
Prowadzenie rokowań na możliwie najniższym szczeblu.
Prowadzenie rokowań tajnie
Rozszerzenie podmiotowe
Rozszerzenie przedmiotowe
Niewiązanie się traktatami międzynarodowymi, które mogą utrudnić osiąganie celu.

Reguła prakseologii sprzeczna z moralnością i prawem międzynarodowym  reguła faktów dokonanych.

wzorzec postępowania uczestników stosunków międzynarodowych w tych obszarach, które nie

są regulowane prawem międzynarodowym publicznym lub moralnością międzynarodową.

2. Stanowią odzwierciedlenie wspólnej woli politycznej społeczności międzynarodowej lub wspólnot o węższym zakresie.

3. Praktyka polityczna może być elementem zwyczajowej normy prawa międzynarodowego.

4. Stanowią wykładnik politycznych stosunków w danym czasie i miejscu.

Naruszenie normy politycznej prowadzi do odpowiedzi politycznej.

powszechne reguły obyczajowości, które powszechnie, w danej grupie zawodowej, w

danym państwie uznawane są za standard i wobec tego inaczej zachować się nie wypada.

Źródła prawa międzynarodowego:
Norma prawna (np. z zasady suwerennej równości państw wynika zasada alternatu)
Obyczaj powszechny lub miejscowy (używanie pewnych tytułów, np. Wasza Świątobliwość).

Protokół dyplomatyczny jako swoistego rodzaju kodeks norm kurtuazji.