Слайд 1
Психиатрия пәні және мақсаты. Психиатриялық көмекті ұйымдастыру. Дәлелді медицина
тұрғысынан кәзіргі кезеңдегі психиатрияның өзекті мәселелері.
№ 1 Дәріс
Лектор: неврология, психиатрия,
наркология кафедрасының
доценті Оспанова Н.Н.
Слайд 2Клиникалық психиатрияда зерттеу ауруларға:
сұрау салу;
субьективті (аурудың өзін);
обьективті(туыстары
мен таныстары арқылы) бақылау арқылы жүзеге асырылады.
Слайд 3Сұрау салу – психиатриялық зерттеудің негізгі әдісі болып табылады. Психикалық
аурулардың көптеген симптомдары көбіне субьективтік кеселдің болуынан байқалады. Бұл аурудың
бар екендігін және оның ерекшелігін білікті әңгімелесу көмегімен ғана анықтауға болады.
Слайд 4Мұндай симптомдарға:
Жабысқақтық құбылыс;
Психикалық жаттандылық;
Вербальді галлюцинациялар;
Паранойялық сандырақ;
Паранойтты сандырақ;
Сары уайымшылдық;
Астения және басқа
да құбылыстар жатады.
Слайд 5Психикалық бұзлыстардың ерекшелігі – мінез құлықтың әр түрлі бұзылыстарының түрінен
тыс болса да, мұны да сұрау салу мүмкіндігімен анықтауға болады.
Елес – онейроидтың көптеген симптомдары да саны алжасуы, сондай – ақ дені дұрыс кездегі ауырудың пікірі бойынша ғана анықталады.
Слайд 6 Ауырыдың сөйлеу қабілеті сақталғанға дейін барлық психикалық аурулар
үшін сұрау салу зерттеудің басты бөлігі болып табылады.
Слайд 7 Психикалық ауруды және оның көріністерінің бүкіл ерекшелігін аңғару
үшін сұрау салуды біліктілікпен әрі істі түсіне отырып жүргізу керек.
Ауырудан сұрау салуды, дәрігерлік зерттеудің басқа да кез келген методикасы сияқты үйрену керек.
Слайд 8Субьективті анамнез жиыстыру сұрау салудан ажырағысыз. Белгілі бір кеселді айқындау
барысында, сонымен бірге, оның қашаннан бар екендігі, өткен уақыттағы даму
сипаты, қандай ауырудың орнында немесе қандай бұзылыстар арқылы байқалғандығы анықталады. Қазіргі кезде пайда болған бұзылыстар көпшілігі өткен кезеңнен бастау алады.
Слайд 9Субьективті анамнез жинастыру кезінде қазіргі кездегі патологиялық жай – күй
(өткенді сандырақ түсіндіру конфабуляция, ұмыту) ескеріледі, мұның өзі анамнезді емес,
аурудың осы сәттегі жай – күйін, оның статусын сипаттайды.
Слайд 10 Обьективті анамнез – аурудың жақын – жуықтарынан, олардың таныстарынан
қызметтестерінен, көршілерден оны жақсы білетін адамдардан жинастырады. Сондай – ақ
обьективті анамнезді жинау барысында да тұқым қуалаушылық жөніндегі мағлұмат алыс туыстардың арасында ерекше орын алады.
Слайд 11Психикалық ауыру кезінде психиатриялық зерттеу:
Невралогиялық зерттеу;
Бас – сүйекті шолу
ренгенограммасы;
Электроэнцефалография;
Жоғарғы жүйке қызметін лабораториялық зерттеу;
Слайд 12 Неврологиялық зерттеу – бірқатар психикалық ауру мидың дөрекі
түрде органикалық зақымданудың нәтижесінде пайда болады, көптеген психикалық аурулар әртүрлі
неврологиялық бұзылыстармен, вегетативтік кеселдермен қоса жүреді. Жүйке және вегетативтік жүйені зерттеу невропатология белгілеген ережеге сай орындауы тиіс.
Слайд 13 Психикалық аурулар соматикалық өзгерістермен қоса жүреді, олардың кейбіреулері
ішкі аурулардың нәтижесінде, көбіне соларға ілесе жүріп пайда болады. Сондықтан
соматикалық ауруларды мұқият зерттеу, бақылау міндетті іс болып табылады.
Слайд 14 Дөрекі органикалық тұрғыдан ми зақымданғанда пайда болатын психикалық аурулар
кезінде жұлыннан сұйықтық алып зерттеу қажет.
қалыпты жұлын
сұйықтығы түссіз.
Слайд 15Жұлын өзегіндегі оның жалпы мөлшері 120-150 мл. Арнаулы элементтер саны
1-текше мм-де 1-5-ке тең лимфоциттер, ал 10-нан жоғары болуы жүйке
жүйесінің патологиялық жай – күйіне айғақ береді.
Слайд 16 Белоктың мөлшері қалыпты жағдайда 0,16-0,33% тең жоғары болмағанда
теріс , Нонне-Ниельт реакциясы 0,5 % глобулинмен альбуминнің ликвордағы қатынасын
бейнелейді Лангеннің түсті (алтын түстес) реакциясы қалыпты жағдайда альбуминнің қызыл түске боялуынан білінеді (мұның өзі 0-мен белгіленеді, ал барлығы үшін ол екі нөл болады.
Слайд 17 Психикалық аурулар диагностикасында кейде , әсіресе түрік
ері формасының өзгерісін анықтау үшін бас сүйекті шолу рентгенограммасы, пневмоэнцефалография
және вентикулографияға түсіру қажет.
Слайд 18Мұның соңғысында ісік диагностикасында қабықтың тұтасып кеткенін , ликвор айналымының
дөрекі бұзылысын, мидың семуін анықтауға болады.
Слайд 19 Электроэнцефалография – ми биотоктарын жазып алу . Ми
токтарының көзі оның клеткаларының метоболизмі , клетка мембраналарының белсенді қарсыласудағы
өзгерісін , сианс арқылы импульстардың жүргізілу және басқа да жете зерттелмеген факторлар болмақ.
Слайд 20Ми биотоктарының қалыпты жағдайда екі түрде : альфа- және бетта-
толқын түрінде байқалады.
Слайд 21 Мидың патологиялық күйінде толқындардың ретсіз тербеліс пайда болады
кейде ол жойылып кетіп , тербеліс амплитудасы шұғыл төмендейді, баяу
толқындар (дельта- толқын) кертік , “шың” түріндегі тербелістің жоғарғы амплитудасы, асинхронды тербеліс және т.б. пайда болады.
Слайд 22Жоғарғы жүйке қызметінің лабораториялық зерттеу.
Ауруды тікелей
танып білу мақсатына алдына мақсат етіп қоймайды.
Слайд 23Ол негізгі ми процестері кеселі сипатының , сигналдық жүйелердің ,
қыртыс пен қыртыс астының , психикалық ауру кезіндегі әртүрлі талдағыштардың
өзара қарым – қатынасын анықтау үшін өте маңызды.
Слайд 24 Жоғарғы жүйке қызметін лабораториялық тұрғыдан зерттеу
принципі жасанды шартты рефлексті жасауға негізделген. Шартсыз рефлекстер(қорғану,сілекей, бағдарлау және
т.б.)
Слайд 25немесе шартты сөздік рефлекстер жана уақыт байланыстарын, шартты тежелеу, динамикалық
көшірмелілікті туындатып тұрады.ф
Слайд 26
Авторлар бойынша зерттеу әдістері
1895ж е. Крепилин нұсқауы бойынша еңбекке жарамдықпен шаршағыштық зерттеулерін ұсынды.
Науқасқа бірдей санды баған бойынша ойша ойлау ұсынылады нәтижесі аралық уақыт саны бойынша және жіберілген қателіктер бойынша бағаланады.
Слайд 271895ж Боурдонның ұсынысы бойынша коррекциялық проба түйсіктің тұрақтылығы мен концентрациясын
шығаруға қолданылған. Зерттеу арнайы бланктарда бір қатармен жазылған әріптер немесе
сандар кездей соқ орналастырылып зерттеу жасалады.
Слайд 28Инструкция бойынша науқасқа бір немесе екі әріптің астын сызуға беріледі.
Әрбір 30-60 секунд сайын зерттеуші таблицаның қасына науқастың карандашының тұрған
жеріне белгі қойып және жалпы уақытын белгілеп отырады
Слайд 29Мюнсберг нұсқауы бойынша түйсіктің таңдау анықтамасы науқасқа әріптік текст беріледі.
Текст арасында сөз жазылған. Науқастың міндеті текстті оқып отырып жазылған
сөздердің астын сызу, науқасқа 2-минут беріледі. Сызылған сөздер мен уақытты санайды.
Слайд 30Оперативті есте сақтауды зерттеу.Есте сақтау үшін науқасқа 5 әріптен тұратын
10 қатар беріледіҚатар тұрған сандарды есте сақтау керек,сонымен қатар бірінші
санды екіншіге,екінші санды үшіншіге қосу керек.
Слайд 31Сандар бір рет оқылады.Қалыптыға сәйкес 30 дұрыс жауап есептеледі.
1.5 2
7 1 4
2.3 5 4 2 5
3.7 1 4
3 2
Реттік сан
Слайд 32Он сөзді нсте сақтау.Бұл нұсқау қысқа мерзімде,ұзақ мерзімде және өндірілген,өндірігмеген
есте сақтауға қолданылады.Науқасқа он сөз беріледі, яғни бұл сөздер арасында
байланыс болмауы тиіс.(тау, ине, раушан гул, мысық, сағат, шарап, пальто, кітап, терезе, ара темір).
Слайд 33Оқығаннан кейін сөздерді әр түрлі оқиды.Содан кейін қата оқылады.Қалыпты жағдайда
4-5 рет оқығаннан кейін 10сөз дұрыс болады.Шынықтырылған кезде 2- рет
оқығанда болады.
Слайд 34Ассоциативті есте сақтау пробасы. Науқасқа 10-дана жеңіл жатталатын сөздер ұсынылады.
Дәрігер бірінші сөзді айтады, науқас екіншісін айтуға тиіс. Мысалы: алма-алмұрт,
өзен-көл, кеш-таңертең, аға-іні, кітап-дәптер, көгершін-қарға т.б.
Слайд 35Пиктограмма – науқасқа 10-15 белгілі-бір тұжырымдама ой айтылып жатталады. Кейін
науқас осы тұжырымдарды суретке бейнелеуі тиіс. Кейін 40-60 минут өткеннен
кейін сол суреттерін өзіне кайта ұсынып берілген тұжырымдарды есіне түсіреді.
Слайд 36Қабылдаудың бұзылыстары , сенсорлық бұзылысты тексеру. Науқас адамға әр түрлі
ракустағы қозғалыстағы фигураларды мүмкіндігінше есіне сақтауына ұсынады “қозғалыстағы тік төрт
бұрыштар”, “толқынды фон” Науқас осы фигуралардың түсін ,санын сипатын айтуы тиіс.
Слайд 37Интелект бұзылыстары
Агирия – бас ми қыртысының шала дамуы, үлкен ми
шарының иірімдерінің болмауы.
Агнозия – ОНЖ-ның органикалық зақымдалу кезінде кездесетін, заттарды,
адамдарды және т.б. құблыстарды танудың бұзылуы.
(оптикалық, есту, тактильді агнозия ).
Слайд 38Агорафобия – ашық аландардан, ашық жерлерден , кең алаңнан қорқу
сезімі(невроз) кезінде жабысқақ жағдайда кездеседі.
Слайд 39аграфия – қолдың қозғалу қызметінің сақталуымен жүретін , жазу қабілетінің
жоғалуы. Альцгеймер ауруында кездеседі.
Агрипния –ұйқысыздық.
Агрессия- қандай да бір іс- әрекетті
маңдайындағы адамға немесе өзіне бағыттауы.(аутоагрессия).
Слайд 40Адинамия – науқастың белсенділігінің төмендеуі, бұлшық ет әлсіздігі, қандайда бір
іс-әрекет істеуге ынтаның болмауы.(депрессивті синдроидарда , астения және т.б. жағдайда
кездеседі.)
Акалькулия- санау қабілетінің төмендеуі,жоғалуы.
Слайд 41Көбінесе, Альцгеймер ауруында кездеседі және де бас миының ошақты зақымдануы
симптомымен қатар жүреді.
Слайд 42Эпилепсиясы бар науқастарды зерттеу
Біріншілік дәрігерге қаралу және актуальді анамнез жинау
жалпы соматикалық зерттеу
неврологиялық зерттеу
психикалық статусты тексеру
Слайд 43экспериментальды-психикалық және нейропсихикалық зерттеу
Инструментальді және лабораторлы тексеру әдістері
ЭЭГ (ЭЭГ-видеомониторинг,
ұйқыдағы ЭЭГ)
КТ, МРТ
Слайд 44Позитронды-эмиссионды томография
Клиникалық және биохимиялық зерттеулер (қан анализі, зәр анализі,
қан және зәрдегі амин қышқылдардың және органикалық қышқылдардың дәрежесі)
Слайд 45Цитогенетикалық (кариотиптілік)
Молекулярлы-генетикалық
Гематологиялық