ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА

Бронхиалдық демікпесі бар науқастар мектебін ұйымдастыру принциптері

- Бронх демікпесі туралы тусінік
- Этиологиясы

- Жіктелуі
- Клиникалық көрінісі
- Диагностикасы
- Емдеу тактикасы
- Профилактикасы
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Жоспар:

таралуы әрі медициналық - әлеуметтік мәнімен ерекшеленді. Жасы мен әлеуметтік

деңгейі әртүрлі адамдар, барлық ұлт өкілдері тыныс жолдарының осы созылмалы сырқатына душар болу¬да, бұл ауру тиімсіз емделген кезде не¬месе емделмесе күнделікті өмір сүруді біршама шектейді, кейбір жағдайларда тіпті өлімге ұшыратады. Бүгінгі күні ты¬ныс жолдары ауруына шалдыққандар қатары жылдан-жылға артып келеді. Соның бірі бронх демікпесі. 

ағашының шырышты қабығының ісінуінен болады.Соның салдарынан дем шығару қиындайды (Экспираторлық

ентігу)




қалыпты астма

сақтау министрінің 2011 жылғы 8 қарашадағы № 1309 қаулысы.
Пульмонологиялық көмек

көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі туралы ережені бекіту туралы-Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2011 жылғы 14 сәуірдегі N 196 Бұйрығы.
Қазақстан Республикасының балаларына аллергологиялық көмек көрсетуді жетілдіру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2010 жылғы 23 шілдедегі № 532 бұйрығы.
Қазақстан Республикасында пульмонологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 23 желтоқсандағы № 993 бұйрығы.

ксенобиотиктері бар консерврленген өнімдердің көбеюі, перинаталды патология, жасанды тамақтану, активті

және пассивті шылым шегу, климаттың қолайсыз әсері.Жылы және ылгалды ауа-райы бронх домікпе ауруын жиілетеді. Антибиотиктерді көп қалдану және вакциналарды рационалсыз қалдану; 

иммундық, эндокриндік, нерв жүйелерінің туа кемістіктері. (НLА жүйесінің А2, В7,

В12, В13, В27, В35, ДК5 антигендері бар адамдарда байқалады).

Бронхтардың аллергиялық иммундық механизммен қабынуы. (Науқастардың көбінде бронхтық астма I, III жөне IV типті аллергиялық реакциялармен дамиды).

ФОРМИРОВАНИЕ ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКЦИИ ВЯЗКИМ СЕКРЕТОМ
ПЕРЕСТРОЙКА БРОНХИАЛЬНОГО

ДЕРЕВА

эпителий

миоциты

Альвеолярные перегородки

Воспаление и отёк

Секреция слизи

Слущивание эпителия

БРОНХОСПАЗМ

ХР. АСТМА

N

оны тастаудың жолдарын сізге ұсынамыз.
Егер темекені тастағыңыз келсе, оның оп-оңай

екенін естен шығармаңыз. Бастау жеңіл болса, тастау да қиынға соқпайды. Ең бастысы шешім қабылдауыңыз керек.
1. Темекіден бас тартқан күніңізді күнтізбеге белгілеп қойып, 2 апта сайын белгі салып тұрыңыз. Сөйтіп-сөйтіп темекіні ұмытып кетуге болады.
2. Өзіңізді соған сендіріңіз. Өйткені темекі ақшаңызды, уақытыңызды ал ең маңыздысы денсаулығыңызды құртады.
3. Жаңа өмір бастауға дайын болыңыз және өз-өзіңізді алдамаңыз. 
4. Темекіні тастағаныңыз туралы достарыңызға, барлық жақын адамдарыңызға айтып, көмек сұраңыз. Себебі бастапқы кездері әрдайым темекіні ойлап жүруіңіз мүмкін. Сондықтан басқа заттармен алаңдауыңыз керек. 
5. Күн сайын темекі санын азайтып тұрыңыз. Соңғы қорабын шегіп, мәңгілікке қош айтысыңыз.
6. Көбірек су ішіп, дұрыс тамақтаныңыз. Мұның бәрі сіздің ағзаңызға темекіден құтылуға көмек береді. 
7. Өзіңізді өзге де қызық заттармен алдаңыз. Темекіні мүлдем ойға алмаңыз. 
8. Ашуланған кезде темекі шегіп үйреніп қалдыңыз ба? Оның орнына алма немесе кәмпит жеуге болады. Әйтеуір темекіге қайтып жоламаңыз. 
9. Содан кейін өзіңіздің жетістігіңіз жайлы шағын ой-толғау жазып, әлеуметтік желілерде жариялаңыз. Басқа да адамдардың қолдауын көре аласыз.  
. 

емес аллергендер - өсімдік тозандары, шаң, өндірістік аллергендер, дөрмектер, тағамдар,

микроскопиялық кенелер, жәндіктер мен жануарлардың аллергендері.
Механикалық жөне химиялық тітіркендіргіштер — металдардың, мақтаның, ағаштың, силикаттың шандары; қышқыл, сілтінің булары; өндіріс түтіні.

немесе магниттік өрістің тербелістері, т.б.
Стрестік, психикалық ыкдалдар, физикалық қүш

түсу.
Экзогендік факторлар бронхтық астманы иммундық немесе иммундық емес жолмен дамытуы мүмкін.

сезімталдығының,
мукоциллиарлық аппараттың бұзылысы
өкпе тамырларының бұзылысы
жедел әсер етуші жүйенің

(мес жасушаларының, т.б.) туа кемістіктері;
арахидон қышқылы метаболизмінің бұзылыстары.

ФАКТОРЫ

астма
Аллергиялық бронхит
Астма мен бірге аллергиялық ринит
Атопиялық астма

Экзогендік аллергиялық астма
Астма мен бірге пішендік қызба
Аллергиялык, емес астма
Идиосинкрозиялық астма
Эндогендік аллергиялық емес астма
Аралас астма
Анықталматн (себебі белгісіз) астма
Астмалық бронхит
Кеш басталған астма

кемістіктері.
1.2 Астмаалды күйі.
1.3 Клиникасы айқын бронхтық астма

қосымша бұлшықеттерінің іске қосылғанын байқауға болады.
Қақырықтың болуы (алдымен қою сосын

сұйық )
Ентігу

факторлар - бронх домікпесінің триггері Респираторлы -синцитиальды вирус Риновирус Тұмау

вирусы. 
 Типті аллергендер-саңырауқұлақты аллергенд ер, жануарлар аллергені, медикаменттер жәндікті аллергены, үй шаңы, тағамдық аллергендер.

бағалауға негізделеді: 1. Этиологиясы бойынша:
— атопиялық (экзогендік);
— атопиялық

емес (эндогендік);
— аралас.

аптасына 2 рет; — асқынулар арасындағы тыныс шығарудың шыңдық жылдамдығының

(ТШШЖ) болмауы және қалыпты көрсеткіші, түнде симптомдардың саны айына 2 рет; — ОФВ1 немесе ПСВ  — 80% норма, ПСВ көрсеткіштері 20% аз.
II (жеңіл персистирлеуші): — күндіз симптомдардың саны > аптасына 1 рет, бірақ <күніне 1 рет; — ұстамалар белсенділікті бұзады; түнгі симптомдар > айына 2 рет; — ОФВ1 немесе ПСВ. 80% норма, ПСВ көрсеткіштері 20%-30%.

түнгі симптомдар > аптасына 1 рет; — ОФВ1 немесе ПСВ

– 60- 80% норма, ПСВ көрсеткіштері > 30%. IV баспалдақ (ауыр персистирлеуші): — симптомдар үнемі, физикалық белсенділік шектелген; — түнгі симптомдар жиі; ОФВ1 немесе ПСВ < 60% норма, ПСВ көрсеткіштері > 30%

физикалық күш түскенде үдейтін, тұрақты қиналдыратын ысқырықты тыныс және ентігумен

сипатталады. Кезеңді түрде өршу тұншығу ұстамасының туындауымен байқалады. Аз мөлшерде ашық түсті, қою, кілегейлі қақырықты жөтел пайда болады. Көбіне ауырудың өршуі мен тұншығу ұстамасының туындауындағы маңызды рольді тыныс алу мүшелеріндегі инфекциялық – қабыну (жіті респираторлы-вирусты инфекциялар, созылмалы бронхиттің өрлеуі) үдерістері алады.

қүрғақ ысқырық сырылдар, ӨТС-ның, тездетілген өкпенің тіршілік сиымдылығының (ТӨТС),Тиффно көрсеткішінің

төмендеуі, пневмотахометриялық мәліметтерден — тыныс шығарудағы бронхтық кедергінің күшеюі);
2) қабыну (қызудың көтерілуі, қақырық бөлінуі, ЭТЖ-ның жоғарылауы, формуланың солға ығысуымен лейкоцитоз, интоксикациялық белгілер);
3) аллергиялық (аллергенмен жүғысқанда болатын ұстама; есекжем, қышыну, белгілі бір тағамның немесе дөрінің жақпауы; терілік және ингаляциялық оң сынамалар; эозинофилия; қақырықта бронхтық астманың "үштігі", лимфоциттердің дегрануляциясы; дисиммуногло- булинемия; қан мен несепте биологиялық белсенді заттардың — гистаминнің, серотониннің, брадикининнің көбеюі).

кезекте ұстаманың туындауына алып келетін рецепторларды, шырышты қабықты кезінде тітіркендіретін

бронхтарда ұйқы кезінде жиналған секреттермен байланысты болады. Бұл кезде белгілі рольді кезбе жүйкесі тонусының жоғарылауы ойнайды. Барлық жастағы адамдардағыдай, демікпе кезіндегі функционалдық өзгеріс болып табылатын бронхоспазмнан басқа, қарт және егде жастағы адамдарда оның ағымы өкпе эмфиземасына асқынуы мүмкін. Нәтижесінде, өкпелік жетіспеушіліктен кейін жүректік жетіспеушілік тез қосылады.

тарылуы, өкпе артериясы жүйесіндегі жоғары қысым, миокардтың жиырылғыштық қасиетінің төмендеуі,

сонымен бірге жүрек – тамыр жүйесіндегі қосымша аурулар (гипертониялық ауру, атеросклероздық кардиосклероз) нәтижесінде жіті жүрек жеткіліксіздігі дамуы мүмкін.

алу;
қайталамалы кеуде клеткасының басылу сезімі;
симптомдар түнде пайда болады немесе нашарлайды.

сезімталдығына зерттеу
Қақырықты атиптік жасушаларға зерттеу
Инструменталдық

Рентгенологиялық
Рентгеноскопия
Рентгенография
Бронхография
Флюорография
Томография




Эндоскопиялық
Торакоскопия
Трахеобронхоскопия





Функциональдық
Спирометрия
Спирография
Пневмотахометрия
Пневмотахография



Маман кеңесі:


пульмонолог
фтизиатр

жалпы анализі.
Флюорография.
Сыртқы тыныс алу функцияларын зерттеу.

деңгейінің жоғарылауы анықталады.
Қақырықта астма "үштігі" — Куршман шиыршықтары (ұсақ

бронхтардың кілегейлік таңбалары), Шарко-Лейден кристалдары (эозинофильдердің ыдырауы нәтижесінен пайда болатын заттар) жөне көп мөлшердегі эозинофильдер табылуы мүмкін.

микроскопиясы

ауыр барысында бронхтардың кілегеймен бітелуінен ателектаздың белгілері байқалады.
Обструктивті
өкпе эмфиземасы

Дəрі-дəрмексіз ем: себепті аллергендермен жанасуды, спецификалық емес тітіркендіргіштер əсерін болдырмау (темекі тарту,

кəсіби зияндықтар, өткір иістер жəне басқа).

100 доза.  
* Кромоглиций қышқылы дозаланған аэрозоль 5 мг; капсула

20 мг.
*Сальбутамол аэрозоль 100 мкг/доза; капсула 2 мг, 8 мг; небулайзер үшін ерітінді 20 мл.
*Теофиллин таблетка 100 мг, 200 мг, 300 мг; капсула 100 мг; 200 мг; 300 мг; капсула ретард 350 мг.
*Фенотерол аэрозоль 200 доза.
*Амброксол таблетка 30 мг; сироп 30 мг/5 мл. *Преднизолон, таблетка 5 мг; инъекция үшін ерітінді 30мг/1 мл.

алу жеткіліксіздігінің үдеуі, «мылқау өкпе».

емдеу әдістері туралы  емделушілерге ұсыну.
  
 Оқыту бағдарламасы:

Демікпе ұстамасының алдын алу, аллергенді

әрекетін жою;
Бронхиалды астма ұстамасы кезінде өздігінен көмек көрсете білуге машықтану;
Бронхиалды астманы емдеудегі заманауи ұстанымдар туралы ұсынымдар;

астманы емдеуде науқастардың өзін-өзі бақылауы және қажет жағдайда өзіне күтім

жасауы өте маңызды.

Астма белгілерін бағалау:
Астма белгілері әр түрлі болады:ол жөтел,тыныс алудың қиындауы,ұйқының бұзылуы,әлсіздік.
Қандай белгілерге ерекше мән беруі керек?
Ең бірінші мына белгілерді сараптау өте маңызды:жөтел,ентігу,тұншығу күніне неше рет болғаны,түнде дем жептеу салдарынан неше рет ұйқыңыздан тұрғаныңыз.


Симптомдарды 3 баллдық көрсеткішпен бағалау:
0-симптомдардың болмауы,1-симптомдардың әлсіз болуы,2-анық болған симптомдар.
Алынған мілңметті күнделікке белгілеу қажет.
Егер балл 0 мен 1-2 аралығында болса –онда жағдай жақсы, ал 3-4 және 7-8 болса жағдай көңіл аударарлық, 8 балдан жоғары болса тез арада көмек керек.

ауыратын науқастарды анықтау мақсатында скрининг жүргізу;
-Бронхиалды астма және басқа да

өкпенің созылмалы ауруларына дифференциалды диагностика жүргізу;
-Үй және жұмыс жағдайында тыныс жұмысын анықтауға мүмкіндік береді

күнделікке қалай белгілеу керектігін;
Нәтижелер өзгерісін қалай білуге болатындығын;
Қандай өзгерістерді дәрігерге

хабарлау керектігін.

ағымының максимадды көлемдік жылдамдығының (пикін-құзын), яғни тыныс шығарудың максималды жылдамдығын

анықтау әдісі. Оны арнайы аспап — пикфлоуметрмен күніне 3 рет анықтайды. Пикфлоуметрия дөрмектердің бронхтарды кеңіту әсерінің тиімділігін зерттеуге қолайлы. Оның ертеңгілік және кешкіліктегі көрсеткіштерінің айырмашылығы (тербелісі) 20% аспағаны тиімді саналады.

келген өкпе ауруларында қолданылады,бірақ негізінен бронх демікпесі кезінде өте маңызды.
Пикфлоуметр-бронх

демікпесі кезінде өзін-өзі бақылауға арналған индивидуальды аспап.

шығарғаннан кейін,пикфлоуметр мундштугын горизонтальді бағытта ерінге тигізіп,тезірек демді шығару керек.
Нәтижелерін

жазып алу керек.3 рет қайталаған абзал.

маңызды

түсті дерлік суспензия бар, мөлшерлегіш клапанмен жабдықталған, түбі ішіне қарай

жаншылған металдан жасалған ингалятор. Ингалятордың ішкі бетінде бүлінулер болмауы керек. Бронхиалды демікпені емдеуге арналған препараттар. Ингаляциялық жолмен пайдаланатын симпатомиметиктер.Түрлері:беклазон, беротек, беродуал, сальбутамол т.б.

.

Сальбутамол

Қолданылуы:Бронх кеңейткіш ретінде 12 жастан асқан балалар және ересектер қолданады.Күніне 1-2 мг –нан 3 ретке дейін қолдануға болады.Дозаны дәрігер науқас қажеттілігіне байланысты белгілейді.
Жағымсыз әсері:Артық дозада қолданғандаперифериялық қан тамырлардың кеңеюі,тахикардия болады.
Қолдануға болмайтын жағдай жоқ.

құрғақ екенін тексеру қажет. Ингаляторды қатты сілку керек.
2.Ингаляторды суретте

көрсетілгендей ұстап тұрып, байсалды түрде терең тыныс алады.
3.Мундштікті ерінге қойып, оны ерінмен толық қысу қажет.
4.Ішке қарай қатты дем алу сәтінде тозаңдануды жүзеге асыру үшін ингалятордың басын басу керек.
5.Тынысты мүмкін болғанша шығармай ұзақ ұстаған жөн.Ингаляторды еріннен шығарып алады. Еркін және терең тыныстау керек.
6.Егер дәрінің қайталанатын ингаляциясы қажет болса, онда 2-5 тармақтарда сипатталған әрекеттерді қайталаудың алдында жарты минут күту керек.
7.Ингаляциядан кейін мүштіктің қорғаныс қалпақшасын кигізу қажет. Шаң мен ластанудан сақтаған жөн.

суға йод, ас содасы, тұз қосуға болады. Тісті күніне 2 рет ысу қажет;
Ауыз

қуысын шаюға арналған құралдарды қолдану қажет;
Әр 2-3 ай сайын тіс щеткасын ауыстыру қажет;
Тіс аралығын тазалау үшін флосс (тіс жіптерін) міндетті түрде қолдану қажет;

Ингаляциядан кейін ауыз қуысның күтімі

А-канистир
В- клапан
С- мундштук

қуаттылығының тыныс шығару куаттылығынан артуын анықтауға мүмкіндік береді.
Пневмотахография — ауаның

"ағым-көлем" қисығынан обструкцияның орналасу деңгейін (ірі, орташа және ұсақ бронхтарда) анықтауға қолданады.
Аллергологиялық тестілеу. Аллергеннің түрін анықтау мақсатымен скарификациялық, аппликациялық немесе тері ішілік сынамаларды қолданады.
ЭКГ — жүректің оң жақ бөліктерінің гипертрофиясы болуы мүмкін, өкпетекті жүректі дер кезінде айқындауға мүмкіндік береді.

миндаль, арахис т.б.),балық және балық өнімдері,құс өнімдері ,шоколад және оның

өнімдері,кофе,томат, баклажан,саңырауқұлақтар,жұмыртқа,сүт,таңқурай,қауын, ананас,бал .Мүлдем қолдануға болмайды:алкогольдік өнімдер

Пісірілген майсыз сиыр еті,сорпа,зәйтүн,күнбағыс майы,асылған кортоп,қарақұмық,күріш ботқалары,сүт өнімдері –1 күндік(сүзбе,қатық),уксус, қыша, майонез,қарбыз,алма,шай,қант,жеміс-жидек компоты,ақ нан

Қолдануға болмайды

Қолдануға болады

болған кезде – оларды жою.
Әрі қарай жүргізу: жылына 2-3 рет

терапевттің қарауы, пульмонолог, аллерголог – жылына 1 рет.

санаңыз. Дем шығарып, қайта 4-ке дейін санаңыз. Осы темпты ұстанып,

біраз уақыт жаттығу жасаңыз.

Құрсақпен дем алу
Техника: Бір қолды кеудеңізге, екінші қолыңызды ішіңізге қойыңыз. Мұрын арқылы терең дем алып, кеудеңізді түзулетіңіз. Минутына 6-10 терең дем алыңыз, жаттығуды 10 минут жалғастырыңыз.

БА тыныс жаттығулары

бас бармағымен мұрынның оң танауын жауып, сол жағы арқылы терең

дем алыңыз. Енді сұқ саусақпен сол жақ мұрынды жауып, оң жақпен дем шығарыңыз. Осылайша кезек-кезек жаттығуды жалғастырыңыз.

Әркелкі дем алу
Техника: Терең асықпай дем алыңыз, артынан іштің көмегімен тез, бір сәтте демді шығарыңыз. 10 рет қайталаңыз.

Релаксация
Техника: Көзіңізді жұмып, бірінен кейін бірі бұлшық еттерді қатайтып, 2-3 секундтан кейін босансытыңыз. Аяқ саусақтарынан бастап, тізе, сан, кеуде, қол, мойын, тіпті көз бұлшық еттерін жаттықтырыңыз. Жаттығу бойы терең, асықпай дем алыңыз.

санаңыз. Дем шығарып, қайта 4-ке дейін санаңыз. Осы темпты ұстанып,

біраз уақыт жаттығу жасаңыз.
Құрсақпен дем алу
Техника: Бір қолды кеудеңізге, екінші қолыңызды ішіңізге қойыңыз. Мұрын арқылы терең дем алып, кеудеңізді түзулетіңіз. Минутына 6-10 терең дем алыңыз, жаттығуды 10 минут жалғастырыңыз.
Мұрынмен кезек дем алу
Техника: Өзіңізге ыңғайлы қылып отырыңыз. Оң қолдың бас бармағымен мұрынның оң танауын жауып, сол жағы арқылы терең дем алыңыз. Енді сұқ саусақпен сол жақ мұрынды жауып, оң жақпен дем шығарыңыз. Осылайша кезек-кезек жаттығуды жалғастырыңыз.
Әркелкі дем алу
Техника: Терең асықпай дем алыңыз, артынан іштің көмегімен тез, бір сәтте демді шығарыңыз. 10 рет қайталаңыз.
Релаксация
Техника: Көзіңізді жұмып, бірінен кейін бірі бұлшық еттерді қатайтып, 2-3 секундтан кейін босансытыңыз. Аяқ саусақтарынан бастап, тізе, сан, кеуде, қол, мойын, тіпті көз бұлшық еттерін жаттықтырыңыз. Жаттығу бойы терең, асықпай дем алыңыз.

5.БА тыныс жаттығулары

Назарларыңызға рахмет