Шығыс Қазақстан облысы

жылғы 23 мамырдағы № 3528 Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен облыс құрамына таратылған

Семей облысының территориясы қосылды

Географиясы
Облыс орталығы - Өскемен (1720 жылы негізі қаланған)
Жер аумағы - 283 300 км2
халқының саны (2006) - 1 430 000 адам;

Шығыс Қазақстан облысы болып табылады. Мұнда туристтерді қызықтыратын көптеген нәрселер

бар –кең аумақ, керемет ландшафтар, әр-түрлі климаттық аймақ, баға жетпес мәдени және тарихи ескерткіштер, туристік қызметтердің сан алуантүрі.  Бүгінгі күнде облысымыздың аумағында туроператорлық және турагенттік қызметтерді жүзеге асыратын 108 туристік ұйым, 16 туризм нұсқаушысы, 117 орналастыру орны, 84 демалыс орындары, 5 демлыс үйі, 34 емдеу-сауықтыру шипажайы, жиынтық көлемі 1723072 га немесе Шығыс Қазақстан облысы аумағының 6,0 % - ын құрайтын 14 республикалық маңызы бар ерекше қорғауға алынған табиғи аумақ тркелген. 

қызықтырып қана қоймай, сонымен қатар алыс шет ел туристерін де

тартатын Алтай Рудасының негізі табиғи көрікті жерлері топтастырылған.  Тартымды табиғаты, ескерткіштердің жоғары сапада сақталуы, геосаяси жағдайларының үлкен өнеркәсіпті әлеуетімен сәйкестігі, келесі туристік өнімдерді ерекшелеуге мүмкіндік береді: - экологиялық туризм,  - жағажайлық туризм,  - тау шаңғысы туризм; - емдік - шипалы туризм; - мәдениет-танырлық туризм

тұйық қазаншұңқырларында –26°С-қа дейін барады
Шілдеде 19 – 23°С.
Жауын-шашын:
солтүстік-шығысында 350 –

380 мм
оңтүстік-шығысында 250 – 300 мм
батысында 200 – 250 мм аралығында
Кенді Алтайдың батыс бөлігінде 1000 – 1500 мм
Облыс бойынша вегетациялық кезең 175 – 200 тәулікті құрайды.

Олар Ертіс өзені мен Балқаш – Алакөл алаптарына жатады және

негізінен өзендерден тұрады.
Өзендер
Ертіс (республикадағы ең үлкен өзені):Ол облыс аймағын Қытай Халық Республикасы шекарасынан бастап солтүстік-батыс бағытта қиып өтеді. Зайсан көліне дейінгі бөлігін Қара Ертіс деп атайды. Ертіс өзенінің ең ірі салалары: Қытай, Қалжыр, Қалғұтты, Күршім , Нарын,Қайыңды, Бұқтырма, Үлбі, Оба, Шүлбі, Жарма, Құсты, Еспе, Шорға, Боғас, Жүзағаш Бөкен, Манат, Тайынты, Абылайкит, Ұлан, Дресвянка,Жартас, Құрық, Қызылсу, Шар, Шаған.
Балқаш – Алакөл көлдерінің алабындағы ең үлкен өзендері (Еміл, Қатынсу, Үржар, Үлкен Текебұлақ, Қарақол, Ай, Аягөз, Бақанас) бастауынТарбағатай, Ақшатау, Шыңғыстау, Ханшыңғыс жоталары мен Көкшетаудан алады.
Көлдер
Облыс көлдерге онша бай болмаса да, мұнда Қазақстандағы ірі көлдер – Зайсан мен Марқакөл, оңтүстік шығысында Алакөл мен Сасықкөл орналасқан. Басқа көлдері ұсақ және олар облыстың оңтүстік-батыс жағында, көбінесе Шар мен Шаған өзендерінің және Аягөз бен Ай өзендерінің ұсақ шоқылы, жазықтау келген суайрықтарында орналасқан.

га-сын құрғақ жер, ал 44450 га- сын көл алып жатыр. Қорық

үш бөлікке бөлінген: 1. оңтүстік- таулы- орманды алқап- 6250 га, ол көлдің оңтүстік жағалауы мен Азу тауының солтүстік беткейін алып жатыр; 2. Көл жағалауы- 609 га, Тополевка мен Жирен Байтал өзенінің сағаларындағы солтүстік жағалаудың азғантай жерін қамтиды; 3. Солтүстік таулы- орманды алқап- 20050 га, Тополевка, Таутекелі, Тихушка, Сорвенок өзендерінің жрғарғы жағында Күршім жотасында орналасқан. Бұдан басқа Урунхайка өзенінің сағасындағы орталық усадьбаның 8 га жерін алып жатыр. Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығының айналасы ені 2 км болатын үзік сызықты қорғау аумағымен қоршалған.

және қара топырақты, күңгіртқылқанды тайга, субальпілік, альпілік, егістік белдемдер кіреді.

Ормандар түзілімдердің 3- сыныбына жатады: жапырақты, күлгртқылқанды, ақшыл қылқанды ормандар. Жапырақты ормандар ағашы кесілген жерлер мен өртеңдерде қалыптасады. Ақшыл қылқанды ормандар үзік- үзік болып негізінен құрғақ беткейлерде кездеседі. Қорық аумағына күңгіртқылқанды тайга тән.Алдын- ала жүргізілген бағалау бойынша қазіргі күні Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығында Алтай ботаникалық бағының жетекші ғылыми қызметкері биология ғылымдарының кандидаты Юрий Андреевич Котуховтың сипаттауы бойынша 800 түрден аса өсімдік өседі. Оның ішінен 45 түр- бұл сирек кездесетін, құрып бара жатқан және жергілікті түр, ал мына 16 түр Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген.

Қазақстандың бөлігіне кіреді. Бұл - Қазақстандағы ең үлкен ұлттық парк.  Бұл

жерде флора мен фаунаның алуан түрлері шоғырланған, және Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген түрлер сақталған.  Парктің басты игілігі болып табылатын орман парк аумағының 34% алып жатыр, және негізінен қылқан жапырақтылардан тұрады, мысалы шырша, балқарағай, сағызқарағай, самырсын, қайың, көктерек, бұталардың көптеген түрлері.

әлемі шөл, дала және таулы флораға тән сан алуан. Шырғанақ,

бұталы тал, сары қараған, арша, қылша, бөріқарақат, тошала, тобылғы, ырғай, таңқурай, итмұрын, мойыл, шие, итшомырт, алқызыл долана кездеседі. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктер кездеседі: дала шұғылығы, Ледебур бадамы, көктем жанаргүлі, алтай рауғашы, еңлікгүл. Мұнда селеудің (боздың) жергілікті түрлері Байтулин бозы және Маңырақ бозы кездеседі. Сүт қоректілер әлемі 43 түрмен танылады, оның ішіндегі қызыл кітаптағылар: тас сусары, жалман, қазақстан арқары, алақоржын, сабаншы. Қаумалда елік, қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, сұр суыр, кекілік, құр, сұр сұр құрдың болуы қалыпты жағдай. Құстың 135 түрі байқалды, оның ішінде сирек кездесетіндер: көкқұтан, тауқұдырет, басбарқылдақ және басқалар. Қызыл кітапқа енгізілген құстар: қара дегелек, дала қыраны, бүркіт, ителгі, ақбас тырна, дуадақ, жорға дуадақ, безгелдек, жыланшы бүркіт, қарақұс, лашын, үкі, қара бауыр бұлдырық (шіл), қолаңтөс (ұбақ) жиі кездеседі..Қаумал аумағында бор дәуіріндегі динозавр қауыздарымен танымал «Алаулаған адырлар» табиғат ескерткіші орналасқан.

беті қайта өңдеуден өткен аллювиалды- аккумулятивті түр және аллювиалды- эрозиялы

түр. Өзендер жүйесі қорықта нашар дамыған: басты өзендері- Үлкен Бөкен және Құлжа,шағын көлдер: Казнаковка, Қамбар- Қарасу және Чаечье. Қаумал климаты өте континенталды. Қорықтың өсімдіктер әлемі өзінше ерекше: бұталы шөл өсімдіктері және жартылай бұталы шөл өсімдіктері, бұташықты, шөл далалы және XIX ғ.- дың бірінші жартысында құрып кеткен Хатун- Қарағай шоқ қарағайлы орманының сирек қарағайлы орман фрагменттері. Құлжаның батпақты жайылма суларына алуан түрлі дәнді дақылды батпақты шалғындар тән. 20 түрлі аң, құстардың 80- нен аса түрі, 5 түрлі бауырымен жорғалаушылар және 2 түрлі қосмекенділер мекендейді.

орналасқан Қалба таулы өлкесіндегі самырсын шоқ тоғайы өскен жалғыз жерді

табиғи қалпында ғылыми, мәдени- ағарту және эстетикалық мақсатта пайдалану үшін сақтау.

4
Мұражайлар – 11
Кітапханалар – 324
Клуб типтес мәдениет мекемелері -

301
Стадиондар, спорттық құрылыстар – 12
Қонақ үйлер - 55

Шығыс Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық ресурстарының саны

республикалық деңгейдегі ескерткіштердің мемлекеттік тізіміне кіреді  Құрылысы 1654 жылы басталды. Осындай

храмдардың пайда болуы XVII ғасырдағы ойратты (қалмықтар) феодалдармен жаулап алған жерлер және Ресейден Қытайға өтетін сауда жолдарына бақылау жасауды бекіту саясаттың негізге алынуын түсіндіреді.

Берел қорғаны 1865ж В.В. Родлов ашқан және С.С. Сорокин терең

зерттеген (1969), және оған жақын нысандар кішкене болсада жеке топ құрап тұр. Бұндағы әрбір қатар осында жерленген адамдардың әр түрлі топтарға бөлінгендігін көрсетуі әбден мүмкін. Қорғандардың әр түрлі болып орналасуы, олардың ақсүйектер, орташа және төменгі топтарға бөлініп, көшпенділер қоғамының әр түрлі болғандығын көрсетеді. 

маңында ғашықтардың мазары бүгінде Х-ХI ғасырдың мемориал-ескерткіші ретінде орнатылған. Бір

зерттеушілердің пікірінше, ол V-X ғасырда көтерілсе, басқалардың пікірінше X-XI ғасырда орнатылған деседі. Лиро-эпостық поэманың кейіпкерлерімен байланысқан мазар біздің күнге дейін жеткен ежелгі Қазақстан ескерткіші болып табылады.  Ескі құрылысқа көпшілігі қызығушылық білдірді.

қалалық атқару комитеті мәдениет бөлімінің бастамасымен қоғамдық негізде ашылды. 1980

жылғы мамыр айында мұражай ашылды.

1857-1859 жылдар аралығында ұлы орыс ақынының  150 жылдығына орай оның

өмір сүрген үйінде Семипалатинскіде Ф.М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы ашылады. Архитектор В. Ф. Власованың жобасы бойынша жартылай ашылған кітап үлгісінде қазіргі заманауи жанама салынады.

Облыстық тарихи-өлкетану мұражайы

ұжымы. 1936 ж. қалалық драма театры ретінде құрылған.

қарашаңырағы болып саналады. Оған дәлел, 1917 жылы Мұхтар Әуезовтың басшылығымен

“Ойқұдық” жайлауында қойылған “Еңлік-Кебек” пьесасы қазақ еліндегі жаңа өнердің тұсаукесері болды.

Шығыс Қазақстан облыстық Семейдің Абай атындағы мемлекеттік қазақ музыкалы драма театры

жазушы Семей қаласында бірнеше жыл өмір сүріп, өзінің сүбелі шығармаларын

жазғаны баршаға белгілі. Сондықтан, театр Ф.М.Достоевский атын алуға өтініш білдірген еді. 1975 жылы театрымызға Ф.М. Достоевский аты берілді.
1970 – 1980 жылдарда театр халықаралық, бүкілодақтық және республикалық фестивальдардың лауреаты атанды. Сахнада қазіргі заманға драматургтермен қатар әлемге әйгілі классикалық туындылар қойылды.

Шығыс Қазақстан облысы Семей қаласында орналасқан Ф.М. Достоевский атындағы мемлекеттік орыс драма театры

зор мүмкіндік бар. Шөл даладан бастап ну орман алқаптары, биік

шыңдардағы альпы  шалғындары мен мұздықтарға дейін созылған ландшафтты-климаттық аймақтардың біртұтас жиынтығы. Орман  мен өзендерге, балық пен балға, емдік шөп пен кенге, туристердің көзін тартар табиғи естеліктерге бай бұл жердің анағұрлым аумағының табиғаты тұмса және экологиялық таза болып сақталынған. Мұнда Сібір мен Алтайдың ең биік шыңы-қасиетті Белуха тауы бар(4506 м). Табиғатының әсемдігі жақсы сақталынған, терең өзендерге бай, «қара» және «қызыл» балығы мол, аң және құс аулау мүмкіндігі, қарлы маусымы ұзаққа жалғасатын  таулы аймақтар, курорттар(радонды бастаулар мен пантымен емдеу)-мұның барлығы  зор табыс әкелетін қуатты туристік индустрияны құруға мүмкіндік туғызады.