СӨЖ Тақырыбы: Жақындарын жоғалтқан кездегі қайғырудың даму этаптары

Орындаға
Факультеті: Жалпы медицина
Тобы:
Тексерген:

Жоспар
I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім
Жақындарын жоғалту, қайғыруға түсініктеме.
Қайғырудың этаптары
Қайғырудың симптомдары
Психотерапияны жүргізу ережелері
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

те айтады) – бұл жақын және сүйікті жандарды жоғалтқанда, күйзеліс

салдарынан туындайтын күшті эмоция.
Жоғалту - уақытша (айрылысу) немесе мәңгілік (өлім), шынайы немесе қиялдағы, физикалық немесе психологиялық болу мүмкін . Қайғы – бұл адамның күйзеліспен, қайғымен өмір сүріп, өмірге толық қайта қалпына келу процессі. Дегенмен жақынын жоғалтудағы басым эмоция - уайым. Сонымен қатар қорқыныш сезімі, ашу мен ыза, өзін кінәлі сезіну сияқты сезімдер де кездеседі. Сананың жеңіл өзгерістері — шынайылық емес сезімі, қоршаған ортадан шектеу сезімі дамуы мүмкін.
Қайғыру–қалыпты процесс оны көп адмдар мамандардың көмегінсіз бастан кешеді. Бірақ ауыр жоғалтуларда өзіндік шекарасы, иллюзиялық бақылау, қауіпсіздігі бұзылады. Қайғыруды қалыпты және патологиялық деп те бөледі.

бұзылысы дезадаптациямен көрінеді.
А.Г. Амбрумова қайғы реакциясын 8 кезеңге

бөлді. Олар:
I этап – эмоциональдық үстем болатын дезорганизация. Ол әдетте бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін созылады және үрей, ашу, торығу сияқты негативті энергияның бірден пайда болуымен жүреді.

II этап –гиперактивтілік. Ұзақтығы 2-3 күн. Бұл кезеңде адам тым белсенді болады. Марқұм жайлы және жұмысы жайлы әнгімені тұрақты түрде айтады. Оның психикалық статусында эйфориялық және үрейлі компоненттің басымдылығы, эмоциональдық лабильділігі үстем болады. Фиксациясыз қайғыны уайымдауда эмоциональдық тұйықталу сирек кездеседі. Осы кезеңде адекватсыз қылықтар жасауы мүмкін (үйден кету, туыстарына негативті қарым-қатынас) .

психофизикалық кернеу, үрей басым болады. Науқастың сыртқы бейнесі құрсыған, бет-әлпеті

мимикасыз, көп сөйлемейді. Олардың күйі әбігер белсенділікпен, тамақтағы түйілу мен жан ұшыра күрсіністермен көрінеді. Олардың назарын тұрмыстық тақырыптарға ықыласын аудармақ болса олар қозғыш келеді. IV этап- іздеу кезеңі. Жақынын жоғалтқаннан кейін екінші апталарда болады. Психикалық статуста көңілдің дисметикалық фоны, болашақтың және өмірлік мәнін жоғалтуы үстем болады. Марқұм науқасқа тірі сияқты қабылдайды, ол оны осы шақта бар секілді айтады, оймен онымен сөйлеседі. Бұл кезеңде иллюзия, гипногагиялық және гипнопомпикалық галлюцинация болуы мүмкін. 4 саты екі вариантпен өтеді: Үрейлі вариант. Бұл тұлғаларда психикалық статусында жақынының өлімімен пайда болған мәселелердің үрейі, ынтасы, уайымсыздық үстем болады. Көп науқастар қайтыс болған адамның ауруларын өзіндегі пайда болған ауруларға ұқсатады. Оппозационды вариант: науқастарда емдеуші дәрігеріне, жақындарына реніш, дұшпандылық, тітіркендіргіштік, өкпешілдік сезім басым болады. Мұндай реакция марқұмға психологиялық түрде тәуелді адамдарда байқалады.

дамиды. Психикалық статусы кезіндегі шағымы: ұйқысыздыққа, үрей және қорқыныш, өзін

айыптаушы идея, өзін төмен санау, кінәлі сезіну. Науқастар өзін жалғыз, әлсіз деп танытады, өмірдің мағынасы және ары қарай болашақтың жоқтығын айтады. Жиі қайғырудан, үрейден, абыржумен жүретін төс артындағы ауру сезімі. Өзіне –өзі ауру сезімін тудыруға тырысады. Әр түрлі психологиялық экспериментке, психокоррекциялық жұмысқа қатысуға, қаттырақ ауыратын инекциялар тағайындауын сұрайды.
VI этап-демобилизация. Бұл кезең торығу жағдайының бітпеген жағдайы. Клиникалық суретте бұл тұлғаларда ( жиірек неврастениялық және вегето- соматикалық бұзылыстардың басымдылығымен) невротикалық синдромдар, бүркемелік субдепрессия және депрессия болады. Бұл кезеңде науқастар көп сөйлемейтін, өзінің ішкі уайымын ғана ойлайды, жалғыздық, керексіз, үмітсіз сезінеді. Олар сыртқы ортамен контактке түсуден қашады, медициналық персоналмен формально сөйлеседі, психотерапевт көмегінен бас тартады.

VII этап-шешілу. Әдеттегідей ұзақтық бірнеше аптамен шектеледі. Науқас болған жайға

мойын ұсынады және кризиске дейінгі жағдайына орала бастайды.

VIII этап-қайталанатын. 1 жыл ішінде қайғыны және жабығу торығулар болуы мүмкін. Арандатушы факторларға, тұлға үшін маңызды болып келетін нақтылы календарлық дата (марқұмның қайтыс болған күні, Жаңа жыл және де басқа да мейрамдар марқұмсыз бірінші рет болып жатқан) стандартсыз жағдайлар (жетістік және сәтсіздік), жақын адаммен қуаныш және қайғысын бөліскісі келгенде. Мұндай жағдай жедел басталуы стабилизация фонында суицидальды жағдайға талпыныс болуымен көрінуі мүмкін.

Қайғырудың типті симптомдары
Ұйқының

бұзылысы;
• анорексия немесе салмақтың төмендеуі;
• тітіркенгіш;
• жаңалыққа, жұмысқа, достарына қызығушылықтың болмауы.;
• ұнжырғасының түсуі;
• апатия ;
• жылау;
• өзіне ренжу;
• суицидальды ойлар;
• соматикалық симптом;
• шаршау сезімі;
• медикаменттерді қолдану – ұйықтатын немесе тыныштандыратын.

ұйқысыздық, өзін айыптаумен, төмендетумен, ренжумен жүретін қатты депрессия;   - психосоматикалық

сипаттағы аурулардың пайда болуы – жаралы колит, ревматоидты артрит, астма, сирек жағдайда сезімталдықтың төмендеуі болады;   - ипохондрия; - әлсіз эмоция; - достарына жақындарына арақатынастың өзгеруі; - Суицид жайлы, марқұммен кездесем осының бәріне нүкте қоям деп ойлайды.

– жабысқақ ойлар, сенімсіздік, марқұмның жанында жүргенін сезіну;
мінез-құлық комплексі -

ұйқының бұзылысы, мағынасыз жүріс-тұрыс, бір заттан және орнынан қашу, фетишизм, аса жоғары активтілік,әлеуметтік ортадан қашу,қызығушылықтың жоғалуы.

«Ауыр қайғы” сатысы (3—4 ай шамасында)
Шок фазасы;
Реакция фазасы:
а)

теріске шығару фазасы (іздеу);
б) агрессия фазасы (кінәлі сезіну);
в) депрессия фазасы (азап шегу және дезорганизация).
“Қалпына келу” сатысы (1 жыл көлемінде)
а) «қалдық соққы» және реорганизация фазасы;
б) аяқталу фазасы.

кінәләмай тындау, қабылдау,
• қайғысына көмек көрсетуге өзіңіздің дайын

екеніңізді байқату;
• адамның қорқыныш сезімін шынайы қабылдау;
• кей адамдардың сізге ашуланғанына дайын болу;
• сізге сенім артуға уақыт беріңіз, науқас сізге сенбегенше өзінің күйзелісімен бөліспейді;
• ауыр сынақ болса да, адамдар қайғыдан арылатындығына үміттендіру;
Егер жоғалту реакциясы басым болса, жоғарыда айтылғандардан басқа себептерін, қайғыдан неліктен алшақтауын зерттеген пайдалы.

ұғынуға ниеттендіру; • тәуелділік туғызған мәселелермен жұмыс жасаңыз; • өлген

адам мен қайғырушы адам арасындағы қарым қатынасқа көңіл бөліңіз; • егер өзін кінәләу сезімі негізсіз болса, одан айығуға көмектесіңіз; • егер өзін кінәлау негізі бар болса, бұл жағдаймен қалай өмір сүретінін, кінәсін қалай өтей алатыны жайлы ойланыңыз; • өлген адам мен қайғырушы адам арасындағы аяқталмаған істерді тауып, сол сұрақтарды талқылаңыз; Егер қайғы созылмалы түрде жүретін болса, онда мыналарды ескеру керек: • Адам баласы неге бұл фиксациядан бас тарта алмайды; • Өлім қайғы кезінде адам үшін кандай із қалдырады;

стадиясында көрсетілетін көмек. Қайғыға тап болған адамның қасында болу, жағдайын

жасау, бір өзін жеке қалдырмау қажет. Өзіңнің мейірімділігіңмен ізгі ниетіңді білдіру, әсіресе жанасу арқылы. Мысалы: адамның қолынан ұстағанның өзі, мұздай изоляцияданда артық болады. Қайғы шеккен адам сенің қолыңды алу міндетті емес, бірақ біздің міндет әрқашанда көмек беру.

Өлген адам туралы әңгіме айту, өлімнің не себепті болғаны туралы

және өзінің сол сәтте не сезгені туралы сұрау қажет. Қайтыс болған адам туралы сұрастырып, оның өмірі жайлы, қарым қатынастары жайлы тыңдау. Мысалы: «Ол кісі кімге ұқсағанын?», «Оның суреттерін көрсетуін?», «Ол адам нені ұнататынын?», «Қайтыс болған кісі туралы не ойлайтынын ?» жайлы сурастыру. Бұл әнгіме еш мағынасыз болса да,қайғы шегуші адам ішіндегісін айтып салып жеңілдейді… Егер ол адам ештеңе айтқысы келмесе,оны қинап сұраққа алудың қажеті жоқ, тек ол адам сенің қасында болып, оны түсенгендігіңді білсе болғаны. Ал егер, сөйлескісі келген жағдайда, біз ол нәрсені әрқашанда жалғастырып кетуге дайын болуымыз керек.

қайтадан жоспарлауға көмектесуi керек. Өлген адам туралы әлсiн-әлi айтқан кезде,

оған айтуға мүмкіндік беру керек. Бұл мерзiмде жақындарынан және достары жақтан көмек сұрау қажет , олар қайғырушы адамның жеңілдеуіне, қайғысын умытуына көмектеседі.


«Қайғының емі»
Әр ұлтта, әр дінде өлімге деген көзқарас , оны шығарып салу салты әрқалай.
Жоқтау салты. Ауылды жерде жоқтаушылар әліде баршылық. Сол жоқтау арқылы, қайғы шеккен адаммен бірге айқайлап жылау, оның қайғысын бөлісу өте маңызды көмек .
Бұдан басқа өлген адамға мені кімге тастап кеттің деп бәрінің айқайлап жылауы, қайғырушы адамның жылулық, түсінушілік білдіріп, қайғысын бөліскендей болады.

Туыстары, жақындары бул реакцияның өздерінің махаббаты, мейірімі арқылы орнын толтыруы

қажет. Бұндай жағдайда, туыстарына қайғырушыны жұмыспен қамтуды, оның ойын басқа жаққа аударуларын түсіндіру керек.

денсаулығыңызды күтіңіз
Жұмыс пен демалыста тепе-теңдік сақтаңыз
Өзіңізге шыдамдылық танытыңыз
Қайғыңызды іште сақтамай

достарыңызбен бөлісіңіз
Қайғысы бар адамдармен кездесіңіз
Діннен өзіңізге қорғаныс іздеңіз
Басқаларға көмектесіңіз
Бүгінге істейтін тірліктеріңізді ертеңге қалдырмаңыз
Қайта қалай өмір сүретініңізді ойлаңыз.

және өлiм өзара байланысты нәрсе, әрқашан өзара кезектесіп сабақтасып жүреді.

Өлiм адамның өмiрiне және мiнез-құлқына өте үлкен әсер етеді, адамның қалыпты тіршілігінің түбегейлі өзгеруіне де ықпалын тигізеді.
Қайғы - табиғи процесс, ол адамның ішкі дүниесін қатты күйзелтіп, жан-тәніне психологиялық тұрғыда аса салмақ түсіретін, ішкі келіспеушілікті жеңу үшін көп куш-қуатты қажет ететін стресстік жағдай.

Иванец, Ю.Г Тюльпин, В.В Чирко, М.А Кинкулькина “Психиатрия и Наркология”.
3.

Р.Г Илешева, “Психиатрия”.