Тақырып: ″Организмнің шартты-рефлекстік іс-әрекеттері және олардың

шартсыз рефлекстер туралы ілімі.
Шартты және шартсыз рефлекстер сипаттамасы.
Шартты рефлекстің шартсыздан

айырмашылығы.
Шартты рефлексті қалыптастыру әдістері.
Шартты рефлекстің түрлері, динамикалық стереотип.
Шарты рефлекс негізі-уақытша байланыс, оның түзілу механизмі.
Ми қыртысының талдау іс-әрекеті.

қағиданы
И.М.Сеченов (1863 ж) дәлелдеді.

XX ғасырдың басында И.П. Павлов ми қыртысын зертеуде көптеген өзгерістер енгізді. Адамның мінез-құлқы негізінде, ЖЖІӘ-нің маңызды орын атқаратынын атап көрсетті. Сілекей бөліну үрдісін зерттей келе И.П. Павлов шартты рефлексті ашты. Ол шарты рефлекстің жоғарғы деңгейі тітіркендіргіш емес, оған ілесіп жүретін сигнал (ишара) екенін көрсетті.

қуалайтын (филогенезде қалыптасқан) рефлекторлы механизмдер.

Шартты рефлекстер – организмнің қоршаған ортаға

бейімделу реакциясы.

негізі.

қояды
- тәжірибені сауыққанан кейін жасайды;
жануарларды жеке камерада ұстайды.

Жануарға

тағам шартты рефлексін қалыптастыру үшін алдымен индифферентті (шартты) тітіркендіргішті (қоңырау, шам) қолданып, 4-5 секундтан кейін тағаммен (шартсыз тітіркендіргіш) нықтау керек.
Егер біраз қайталанғаннан кейін жарыққа, сілекей бөлінсе, онда рефлекс қалыптасқан болып табылады.

Қорғаныштық шартты рефлексті қалыптастыруда шартсыз тітіркендіргіш ретінде электрлік ток қолданылады.

2. Проприоцептивті
3. Интероцептивті
ІІ. Шартты тітіркендіргіштің табиғатына сәйкес

1. Табиғи
2. Жасанды
III. Биологиялық маңызына байланысты
1. Ас қорыту
2. Қорғаныш
3. Жыныстық
4. Бағдарлау
IV. Жауап беру реакциясына байланысты
1. Тамыр қозғалтқыш
2. Сөл бөліну
3. Қимыл-әрекеттік
4. Экскреторлы және т.б.
V. Рефлекстің ерекше түрі - уақытқа байланысты рефлекс
VI. Үрдістің өту ағымына байланысты
1. Қозғыш
2. Тежегіш

а) Сәйкес келетін

б) Қысқа мерзімді
в) Ұзақ мерзімді
г) Кешіктірілетін
2. Бір ізді
3. Бірінші, екінші немесе одан да жоғары реттік
4. Жинақы
5. Ажыратылған және жайылмалы (жалпылама)
6. Комплексті (бір мезгілді, кеңістікті).
7. Динамикалық стереотип.
8. Ұқсас немесе сәйкес.

реакцияны қаматамасыз ететін екі немесе бірнеше қыртыс асты құрылым және

қыртыс орталықтарының функционалдық бірлесуі.

Бұл байланыс организмнің жағдайына байланысты нықталады немесе жоғалады

а) Қозу иррадиациясы.
б) Қозу орталығының үстемділігі.

в) Із салуы.

теория (Анохин П.К.).

ақпаратты құру және оның қабылдауын қайта өңдеу құбылыстар комплексінің негізгі

кезеңдері.

Адам миының интегративтік қызметінің күрделі формасы- сыртқы қоршаған ортаның элементтерінің үздіксіз талдауы және жалпылай тәрбиелеу түріндегі синтездеу болып табылады.

бірінен екіншісіне берілуі мен білімді қайта өңдеуге қабілеттілігі және бейімделу

тәртібі жатады.

Шартты рефлекстік реакцияны келешектегі жағдайды болжайтын адамның жеке тәжірибесінің базасы ретінде қарастыруға болады.

қыртыстық тежелу.
Қыртыстық үрдістердің динамикасы.
Қозудан тежелуге өту кезеңдері.

құралатынын анықтады:
қозу
тежелу
Қозудың таралуы бірнеше ағзалар мен жұйкелерді қамтып, жайылмалы реакциялар

түрінде, ал үрдістің жинақталуы рефлекстік реакция мен оның мақсатының тарылуына әкеліп соқтыруы мүмкін.
Тежелу жинақталған және жайылмалы күйінде болады.
Қыртысты тежелудің орындалуы барысында, шартты рефлексті өшіретін бірнеше түрі бар.

күшті тітіркендіргіш әсерінен
(шектен тыс)

яғни қалыптастыруды қажет етпейді.
Кейбір жағдайда сыртқы тежелу бағдарлау реакциясын тудырады.

“Бұл не?” - деген рефлекс пайда болады.
Бұл кезде бұрын қалыптасқан рефлекстік іс-әрекет тоқтайды.

ұзақтығын және күшін шектен тыс көбейткен кезде байқалады. Бұл кезде

тітіркендіргіш күші қыртысты жасушалардың жұмыс істеу қабілетінен жоғары болады. Бұл тежелудің қорғаныштық маңызы бар

бірден-бір маңызы, сыртқы ортаның жаңа жағдайлары шартты рефлекстік қызметтің өзгеруін

қажет етеді.

Бұл кезде шартты тітіркендіргіштің маңызы жоғалады, бірақ шартсыз тітіркендіргішпен қайта

нықталса, қалыптасқан шартты рефлекс қайтадан қалпына келеді.

Егер табиғаты жағынан ұқсас тітіркендіргіштің біреуі нықталмаса, оған рефлекс қалыптаспайды,

ал екіншісі нықталса оған шартты рефлекс қалыптасады.

болса, онда кешіктірілетін тежелу пайда болады.

әсер етіп және ол комплекс нығайтылмаса, онда рефлекс тежеледі. Себебі

жаңа тітіркендіргіш шартты тежегіш болып табылады.

ошақтан қоршаған аймаққа таралуы.
Концентрация - қарама-қарсы үрдіс, яғни қозу ошағы

бір аймаққа шоғырлануы.

тежелу):
Бір мезгілді
Бір ізді
Оң
Теріс

шартты тітіркендіргіштерге беретін жауабы бірдей.
ІІ. Парадоксальді. Шартты рефлекстің көрсеткіші күшті

тітіркендіргішке әлсіз де, ал әлсіз тітіркендіргішке күшті.
ІІІ. Ультрапарадоксальді. Бұл кезде оң шартты тітіркендіргіш тежелу жауабын тудырса, ал теріс тітіркендіргіш қозу жауабын тудырады.
ІV. Тежелу. Кез келген шартты тітіркендіргіштерге жауап болмайды.