Слайд 1Витамины.
Витамины – биологически активные вещества, необходимые для жизнедеятельности организма.
Дәрумендер
Дәрумендер дегеніміз - ағзаның тіршілік әрекетіне қажет органикалық заттардың жеке
тобы.
Слайд 2Витаминдер (дәрумендер)
Витаминдер (латынша“vita”-тіршілік, өмір)
тағамдық заттардың құрамында болатын ерекше
ағзалалық
қосылыстар. Олар ағзада ферменттің
түзілуіне қатысады. Витаминсіз ағзаның өсуі
дамуы
және тіршілігін жалғастыруы мүмкін емес.
Витамин жетіспесе - авитаминоз, ал шектен тыс
көп болса –гипервитаминоз деп аталады.
Слайд 31880 жылы орыс дәрігері Н.И.Лунин өз эксперименттері негізінде ашты.
Слайд 4Дәрумендердің классификациясы
Дәрумендер
А
Д
Е
К
В1
В2
В6
В12
Н
С
РР
Майда еритін
Суда еритін
Слайд 5Витамин D (Кальциферол)
Д (кальциферол) Сүйектердің қалыпты дұрыс дамуын қамтамасыз етеді;
бұлшықет тонусын күшейтеді; ферменттер жұмысына әсер етеді; ағзадағы кальций алмасуын
жүзеге асырады; күннің ультракүлгін сәулелері арқылы ағзада түзіледі;
Кездеседі: Балық майында, бауырда, жұмыртқа сарыуызында т.б. кездеседі.
Слайд 6Тәулігіне қалыпты жағдайда
D-дәрумені 2,5 мг.
Жетіспесе:Фосфор–кальцийлік алмасу бұзылады; бойдың
өсуі баяулайды; сүйек беріктігінен айырылады; аяқ сүйектері қисаяды;
бас, қарын үлкен болады.
Слайд 7Витамин Е (токоферол)
Е (токоферол) ағзаның зат алмасуына және көбеюіне
әсер етеді.
Кездеседі: көкөністерде, астық тұқымдастарында, өсімдік майында, жұмыртқада .
Слайд 8Тәулігіне қалыпты жағдайда Е-дәрумені 15 мг.
Жетіспесе: әйелдерде бедеулікке ұшырайды кейде
қаңқаның бұлшықеттері қатая бастайды.
Слайд 9Витамин К (филлохинон)
К (филлохинон) 1935 жылы дат биохимигі Хенрик Дам
анықтады, қан ұюына,ішекте органикалық заттардың сіңірілуіне қатысады;
Кездеседі: Салат жапырағында, бауырда
көп кездеседі; К витамині жетіспеушілігі өте сирек кездеседі, себебі ішек қабырғасында жеткілікті мөлшерде түзіледі.
Слайд 10Тәулігіне қалыпты жағдайда
К-дәрумені 1мг/1кг.
Жетіспесе: қан ұюы баяулайды.
Слайд 11Витамин А (ретинол)
А (ретинол) Эпителий ұлпаларының дамуын,қалыпты өсуін реттейді; ферменттер
жұмысын күшейтеді; көру пигменті –родопсиннің түзілуін қамтамасыз етеді; өсу витамині
деп атайды.
Кездеседі: Бауырда, сарымайда,балық майында көп.Өсімдіктекті өнімдерде-құрамында каротин бар сәбіз,қызан, асқабақ, тәтті қызыл бұрыш,өрікте көп.
Слайд 12Тәулігіне қалыпты жағдайда
А-дәрумені 1,5 мг.
Жетіспесе: тері құрғап жарылып, қасаң
қабығы бұзылады, іңірде нашар көреді, ақшам соқыр ауруына шалдығады. Басыңызда
қайызғақ пайда болады, тамағыңыздың сілемейлі қабықшасы жиі-жиі қабынады
Слайд 13Витамин В1 (тиамин)
Витамин В1 (Тиамин) Көмірсулар алмасуына қатысады; жүрек,
бұлшықет, жүйке жүйесі мүшелерінің қызметін реттейді;
Кездеседі: тазартылмаған астық тұқымынының
дәндерінде, бұршақ тұқымдастарында, жұмыртқа сарыуызында кездеседі;
Тәулігіне: 2,3мг.
Слайд 14Тәулігіне қалыпты жағдайда
В1 – 2,3 мг
Жетіспесе: В1 витамині жетіспеуінен
“Бери- бери” (полиневрит), сал ауруы пайда болды.
Слайд 15Витамин В2 (рибовламин)
Витамин В 2 (Рибофлавин) ХІХ ғасырдың 30
жылдары алғаш анықталды; зат алмасуға, көзге, қан жасалу мүшелеріне әсер
етеді.
Кездеседі: Етте, сүтте, бауырда, жұмыртқада,астық дәндерінде кездеседі;
Тәулігіне: 3-4 мг.
Слайд 16Тәулігіне қалыпты жағдайда
В2 –3-4 мг
Жетіспесе: Көздің мөлдір қабықшасы қабынады,
ауыз қуысының сілемейлі қабықшасы қабынады, көзден жас ағады.
Слайд 17Витамин В6 (пиридоксин)
Витамин В6 (Пиридоксин) Ақуыз алмасуына қатысады; қантамырлар
қабырғасында холестериннің жинақталуына кедергі жасайды;
Кездеседі: Арпа, бауыр, бидай ұнтақтарында кездеседі.
Тәулігіне:
2,3мг.
Слайд 18Тәулігіне қалыпты жағдайда В6 – 2,3 мг
Жетіспесе: атеросклероздың дамуы; бауырдың
семіруі;көкбауырдың бұзылуы; қалқанша безі қызметінің нашарлауы байқалады.
Слайд 19Витамин В12 (цианкобаламин)
Витамин В12(цианкобаламин) Қан жасушалары-эритроциттер, тромбоциттердің түзілуін жүзеге
асырады;
Кездеседі: бауырда, бүйректе,балықта, жұмыртқада, кездеседі.
Тәулігіне: 2-3мг.
Слайд 20Тәулігіне қалыпты жағдайда В12 – 2-3 мг
Жетіспесе: қаназдық, көп жетіспесе
адам өліп кетуі мүмкін,бұл дәрумен екіқабат әйелдерге және жемсау (зоб)
ауруына шалдыққан адамдарға өте пайдалы.
Слайд 21Витамин С (аскорбиновая кислота)
С (аскорбин қышқылы) Тотығу-тотықсыздану реакция айналымына
қатысады; көптеген ферменттер құрамына кіреді; ақуыз синтезіне қатысады; антиденелердің қалыптасуын
жүзеге асырады; дентин, шеміршектің қалыптасуына қатысады, ішекке темір элементінің сіңірілу процесін күшейтеді; бүйрек үсті бездерінде норадреналиннің түзілуін жүзеге асырады;
Кездеседі: Итмұрын, қара жидек, бүлдірген,апельсин, лимон, пияз, сарымсақ, қырыққабат, алма т.б.
Тәулігіне 60-100 мг қажет.
Слайд 22Тәулігіне қалыпты жағдайда
С – 60-100 мг
Жетіспесе: Қызылиек қанталайды, қан
кетеді; бұлшықеттер ауырады; қылтамырлар үзіледі; буын ауырады; тістер босап түседі;
ағзаның ауруларға қарсы тұруы төмендейді, тез шаршау
Слайд 23Витамин РР (никотиновая кислота)
Витамин РР (никотин қышқылы) ХХ ғасырдың 20
жылдары ғана қасиеті зертеле бастады;тотығу реакцияларындағы катализатор-ферментердің құрамына енеді; май
қышқылдарының синтезіне қатысады; аминқышқылдары айналымына қатысады;
Кездеседі: бауырда, етте, жұмыртқада,қара нан, жер жаңғағынде көп кездеседі. Тәулігіне 15-25мг.
Слайд 24Тәулігіне қалыпты жағдайда
РР – 15-20 мг
Жетіспесе: көңіл күйі өзгереді,
теріде күлдіреген көпіршіктер пайда болады. Адам пелагра ауруына шалдығады.
Слайд 28Студенттерге сұрақ
Тіршілік, өмір деген мағына береді....
Витаминді тапқан ғалым?...
Витаминнің жетіспеуінен
болатын ауру...
Адамға тәулігіне қажетті витамин мөлшері..
Витаминді көп пайдалану...
Суда еритін
витаминдер....
Көздің көруін жақсартады...
Жас сәбилерде жетіспесе рахит ауруы п.б...
......жетіспесе әйел бедеулікке ұшырайды..
Қанның ұюына қатысады....
....жетіспесе адам құрқұлақ ауруына шалдығады...
...жетіспесе адам анимияға шалдығады....
Витаминдер
Лунин
Авитаминоз
180-120 мг
Гипервитаминоз
С, РР, В тобы
А витамині
Т витамині
Е витамині
К витамині
С витамині
В12
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?