Жапыра??а органикалы? заттарды? жары?та т?зілуі

басқа дафотосинтездік пигменттер арқылы күн сәулесі энергиясын сіңіруі нәтижесінде қарапайым

қосылыстардан (көмірқышқыл газы, су) өздерінің және басқа организмдердің тіршілігіне қажетті күрделі органикалық заттар түзуі.

Фотосинтездің ашылу тарихы 1630 жылдан басталады. Голландиялық Ван Гельмонт өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай өздері түзетінін дәлелдеген. Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған атақты орыс ғалымы Климент Аркадьевич Тимирязев (1843-1920).

келген бөлме өсімдігін (жапырақтары қалың, жылтыр болса тәжірибе шықпайды) әбден

суарып, екі тәулік қараңғы жерге қояды. Жапырақта бұрыннан түзілген крахмалдар тамырға кетіп, жапырақтар крахмалсызданады. Екі тәуліктен соң өсімдікті қараңғы жерден алады. Екі-үш жапырағының біраз бөлігін жарық өтпестей етіп қара қағазбен екі жағынан жабады (жапырақ тақтасы қара қағазбен тұтас жабылмай, біраз бөлігі ашық қалуы керек). Бір тәулік жарық жерге қояды. Бір тәулік өткен соң жапырақты кесіп алады. Қара қағаздан босатып, алдымен ыстық суға бір минуттай салу (қайнату) керек (крахмал дәндері ісінеді). Судан алып жапырақ түссізденгенше спиртте қайнатылады (спирт құйылған ыдысты суы бар ыдысқа орналастыру қажет, (су ваннасы) ыдыстағы су қайнаған кезде спирт те қайнайды). Түссізденген жапырақты алып, суық сумен шайып, жайпақ ыдысқа салады. Бүктелген жерлерін сапты инемен түзетіп үстіне йодтың әлсіз ерітіндісін тамызады. Бір-екі минуттан кейін жапырақтың жарық түскен жері (жабылмай қалған) көгереді. Қараңғыланып жабылған жері өзгеріссіз қалады. Демек, қант жапырақта тек жарық түскенде ғана түзіледі.

1. Пеларгония герань (қазтамақ) бөлме өсімдігі.
2. Жапырақ жұмсағының көлденең кесіндісіндегі хлорофилл дәндері.
3. Хлорофилл дәндерінің бірнеше мың есе үлкейтілгендегі жеке көрінісі.
4. Жарық түскендегі жасыл түсті жапырақ.
5. Тәжірибе үшін жапырақтың біраз жерін ғана қара қағазбен жабу.
6. Жапырақты түгелдей (ашық жерін қалдырмай) қара қағазбен жапқандағы көрінісі.
7. Қара қағазбен түгел жабылмаған жапырақты кесіп алып қайнаған ыстық суға 1 минутқа салу.
8. Ыстық судан алып спиртте қайнату (қауіпсіздікті сақтау үшін спирт бар ыдысты су ваннасына орналастыру).
9. Спирттегі түссізденген жапырақты сумен шайып йодтың әлсіз ертіндісін тамызу. Крахмал бар жер көк түске боялады.

Ю.Майер болды. 19 ғасырдың 2-жартысында К.А.Тимирязев күн сәулесі энергиясы фотосинтез

процесінде хлорофилл арқылы сіңірілетінін анықтады. 20 ғасырдың басында фотосинтездің физиологиясы мен экологиясына арналған маңызды зерттеулер жүргізіледі (В.В.Сапожников, С.П.Костычев, В.Н.Любименко, А.А.Ничипорович т.б.). 20 ғасырдың орта кезінен бастап фотосинтезді зерттеуде жаңа әдістер (газ анализі, радиоизотопты әдіс спектроскопмя. Электрондық микроскоп т.б.) дамыды. Фотосинтез аппаратының негізі – жасуша ішіндегі органелла-хлоропластар (көк жапырақ жасушасында 20-100 болады)

хлоропластар

хромопласта
д) лейкопласта е) мезосомады
2. Фотосинтез кезінде өсімдіктер бөлетін оттегі қайдан

пайда болады.
а) судан в) көмірқышқыл газынан с) крахмалдан
д) ақуыздан е) майлардан
3. Фотосинтез кезінде су фотолизі қай жерде жүреді:
а) тек ғана жарықта в) тек қараңғыда с) жарық және қараңғы фазаларында д) еш жерде жүрмейді е) дұрыс жауап жоқ
4. Күн сәулесі энергиясы арқылы органикалық қосылыстардың синтезі қалай аталады?
А) гликолиз В) тотығу фосфорлану С) фотосинтез